Urlopy pracownicze – zmiany w 2023 roku

Dni wolne od pracy są szczególnie wyczekiwane przez pracowników. To czas, kiedy mogą udać się na wakacje, spędzić czas z rodziną czy przyjaciółmi i zgromadzić piękne wspomnienia. Chociaż trzeba mieć świadomość, że czas wolny od pracy służy nie tylko rekreacji i odpoczynkowi. Urlop może być wykorzystany w celach związanych ze zdrowiem, gdyż w wielu sytuacjach pracownikom nie przysługuje zwolnienie lekarskie. Ustawodawca zdecydował się zadbać właśnie o te osoby, wprowadzając urlop opiekuńczy oraz urlop z tytułu siły wyższej. Zmianie ulegną również przepisy Kodeksu pracy dotyczące zakresu urlopów rodzicielskich i urlopów ojcowskich. W 2023 roku czeka nas sporo zmian, poznajmy je już dzisiaj!

Urlopy 2023 – rządowy projekt zmiany Kodeksu pracy

W dniu 11 stycznia 2023 roku do Sejmu trafił projekt rządowy, w którym przygotowana została nowelizacja Kodeksu pracy. Tym razem wprowadzenie projektu ustawy jest tłumaczone przez ustawodawcę konieczności dopasowania przepisów krajowych do regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę dyrektywę unijną, poznajemy na przykład minimalne wymagania związane z urlopem ojcowskim, urlopem rodzicielskim oraz urlopem opiekuńczym.

Aktualnie, ojcowie niezbyt często decydują się na urlop rodzicielski – matka dziecka wykorzystuje urlop, a ojciec kontynuuje pracę. Jednak zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej trzeba zmierzać do wyrównania roli matki oraz ojca w wychowaniu dzieci. Przełoży się to na brak problemów z powrotem do pracy w przypadku mam, które po kilkuletniej przerwie często zmagają się ze sporymi problemami z otrzymaniem pracy. Unia Europejska wskazuje, że korzystanie z uprawnień uwarunkowanych funkcją rodzicielską oraz opiekuńcza nie może oddziaływać niekorzystnie na sytuację pracownika w firmie i warunkować to, jak jest postrzegany przez pracodawcę.

W Kodeksie pracy wprowadzone zostaną zmiany dotyczące urlopów:

• rodzicielskich,
• ojcowskich,
• z tytułu siły wyższej,
• opiekuńczych.

Inne zmiany w projekcie zmiany Kodeksu pracy

Wiemy już, że w Kodeksie pracy wystąpią zmiany w urlopach. Kolejne modyfikacje będą dotyczyć umów o pracę, dodatkowych przerw w pracy oraz informacji, które pracodawcy przekazują zatrudnionym osobom.

Zmianach w zakresie umów o pracę	Umowy na czas określony  Wypowiedzenie umowy na czas określony musi zawierać przyczynę zakończenia stosunku pracy. Kiedy uzasadnienie nie będzie adekwatne do sytuacji albo niewłaściwe, sąd pracy ma pełne prawo zażądać od pracodawcy przywrócenia pracownika do pracy albo ewentualnie zobowiązać go do wypłacenia na jego rzecz odszkodowania. Zgodnie z aktualnymi przepisami pracownik nie ma prawa wnioskować o przywrócenie do pracy.
	Umowa o pracę na okres próbny Umowa na okres próbny jest podpisywana na 3 miesiąc, a w projekcie widnieje jeden wyjątek od tej zasady: 1 miesiąc – jeśli umowa o pracę na czas określony zostanie podpisana na krócej niż 6 miesięcy, 2 miesięcy – jeśli umowa o pracę na czas określony zostanie podpisana na okres od 6 do 12 miesięcy
Dodatkowe przerwy w pracy	Kiedy wymiar czasu pracy przekracza: 9 godzin – pracownik będzie upoważniony do skorzystania z drugiej 15-minutowej przerwy w pracy, 16 godzin – pracownik będzie upoważniony do skorzystania z trzeciej 15-minutowej przerwy w pracy. Trzeba podkreślić, że przerwa jest wliczana do czasu pracy pracownika, czyli przedsiębiorca musi za nią zapłacić.
Informacje przekazywane pracownikom	Kolejnym obowiązkiem pracodawcy będzie dostarczanie pracownikom konkretnych informacji. Będą mieli na to maksymalnie 7 dni, liczonych od momentu zatrudnienia. Wśród informacji wymienia się: dobową i tygodniową normę czasu pracy, wymiar czasu pracy obowiązującej zatrudnioną osobę, przysługujące przerwy w pracy, wymiar urlopu wypoczynkowego, z którego może skorzystać pracownik, zasady wypowiadania umowy o pracę, obowiązujące  u konkretnego pracodawcy układy zbiorowe pracy, regulamin pracy czy regulamin wynagradzania, brak regulaminów wskazanych we wcześniejszej części zobowiązuje pracodawcę do przekazania zatrudnionej osobie informacji między innymi o terminach oraz częstotliwości wypłat wynagrodzenia w innej formie, sposób ewidencjonowania czasu pracy przyjęty przez pracodawcę, praca w godzinach nadliczbowych czy praca zmianowa, Pracowniczy Plan Kapitałowy (PPK)

Zmiany w urlopach rodzicielskich – jaki będzie wymiar urlopu?

Zacznijmy od informacji, że urlopy macierzyńskie będą obowiązywać na takich samych zasadach, jak do tej pory. Zmiany będą wprowadzone w urlopie rodzicielskim oraz ojcowskim. Urlop rodzicielski będzie przyznawany po zakończeniu urlopu macierzyńskiego albo urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego. Urlop rodzicielski jest dedykowany zarówno mężczyźnie, jak i kobiecie, a ustawodawca pozwala na dzielenie go albo wykorzystanie w całości.

W tabeli dobrze zobrazowano wymiar urlopu rodzicielskiego przed wprowadzonymi zmianami, a w drugie kolumnie widnieją zasady obowiązujące po zmianach wprowadzonych w Kodeksie pracy:

Wymiar urlopu rodzicielskiego
Od czego zależy jego wysokość:	Przed zmianą	Po zmianie
Urodzenie jednego dziecka	32 tygodnie (224 dni)	41 tygodni (287 dni)
Urodzenie dwojga i więcej dzieci	34 tygodnie (238 dni)	43 tygodnie (301 dni)
Przysposobienie dzieci do 7 roku życia (do 10 lat z odroczonym obowiązkiem szkolnym)	29 tygodni (203 dni)	38 tygodni (266 dni)
Jeżeli posiada się dziecko niepełnosprawne lub nieuleczalnie chore	Na takich samych zasadach jak dzieci zdrowe	65 tygodni (455 dni) – w przypadku jednego dziecka 67 tygodni (469 dni) – w przypadku dwójki lub większej ilości dzieci

Urlop rodzicielski może zostać wykorzystany jednorazowo albo podzielony na mniej niż pięć części. Może zostać wykorzystany przez rodzica do momentu ukończenia przez dziecko 6 roku życia.

Urlop rodzicielski – ochrona pracownika

Zgodnie z obowiązującymi przepisami urlop rodzicielki jest dedykowany dla jednego rodzica, jednak nowelizacja przyczyni się do wprowadzenia nowych warunków.

Minimalny okres urlopu rodzicielskiego, którego nie można przekazać drugiemu rodzicowi, zostanie zmodyfikowany z jednego na dwa miesiące. Kiedy ojciec nie zdecyduje się wybrać urlopu w terminie 9 tygodni od urodzenia dziecka, czas wolny przepada. Prawo każdego z rodziców do 4 miesięcy urlopu rodzicielskiego pozostaje bez zmian.

Zgodnie z wprowadzonymi zasadami po złożeniu wniosku o przyznanie urlopu rodzicielskiego pracownik musi zachować ciągłość zatrudnienia, nie może się też przygotowywać do zwolnienia, gdyż w tym czasie przysługuje mu specjalna ochrona. W przypadku nieprzestrzegania nowych przepisów zatrudniona osoba ma pełne prawo skierować sprawę do sądu pracy. Wszystkie działania pracodawcy muszą być zgodne z przepisami Kodeksu pracy po wprowadzonej nowelizacji.

Urlop ojcowski – zmiany od 2023 roku

Zgodnie z nowymi przepisami ojcu dziecka przysługuje urlop w wymiarze 2 tygodni po urodzeniu dziecka. Przepisy pozwalają wykorzystać urlop jednorazowo albo podzielić na dwie części. Ustawodawca pozwala skorzystać z urlopu przez 24 miesiące liczone od dnia narodzenia dziecka. Jednak wraz z wprowadzoną nowelizacją czas na wykorzystanie urlopu będzie wynosił 12 miesięcy, a nie 24. Ta zmiana jest uwarunkowana koniecznością skorzystania z urlopu najlepiej od razu po urodzeniu dziecka, nie tylko żeby pomóc kobiecie, ale również uczyć się samodzielności w opiece nad małym dzieckiem. Urlop można wykorzystać w całości albo w częściach. Formuła składania wniosków także przejdzie zmiany – dostępna będzie forma papierowa oraz elektroniczna.

Urlop z tytułu wyższej siły – co nowego w przepisach od 2023 roku?

Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej to jedna z nowości, która w najbliższej przyszłości pojawi się w Kodeksie pracy.

Działanie siły wyższej oznacza zdarzenie zewnętrzne, którego pracownik w żadnym stopniu nie mógł przewidzieć i nie był w stanie mu zapobiec. Można do tego zaliczyć przede wszystkim niecierpiące zwłoki sprawy rodzinne uwarunkowane chorobą albo wypadkiem, kiedy to rodzic musi znaleźć się na miejscu jak najszybciej i nie może kontynuować pracy zgodnie z harmonogramem. Ustawodawca ustala urlop z powodu działania siły wyższej na maksymalnie 2 dni albo 16 godzin w ciągu roku.

Pracodawca musi otrzymać wniosek o udzielenie urlopu nie później niż w dniu skorzystania z przysługującego prawa. Wynagrodzenie za czas urlopu wynosi 50% wynagrodzenia, czyli jest liczone dokładnie w taki sam sposób, jak urlop wypoczynkowy. Inne uprawnienia pracownicze pozostają bez zmian.

Urlop opiekuńczy – 5 dni w roku

Przeglądając dokładnie Kodeks pracy, nie znajdziemy definicji urlopu opiekuńczego. Ustawodawca wskazuje, że ten rodzaj urlopu pozwala zadbać o osobistą opiekę albo pomoc osobie stanowiącej najbliższą rodzinę, albo mieszkającej w tym samym gospodarstwie domowym, pod warunkiem że opieka albo pomoc w ważnej sytuacji o podłożu medycznym jest niezbędna.

Urlop opiekuńczy wynosi nie więcej niż 5 dni w ciągu roku. Urlop dotyczy dni pracy, kiedy zatrudniona osoba zgodnie z obowiązującym harmonogramem powinna być w pracy.

Urlop jest używany w całości albo dzieli się go na części.

Zgodnie z wprowadzanymi przepisami, pracownik nie otrzyma wynagrodzenia za urlop opiekuńczy. Jednak okres urlopu zostaje doliczony do okresu zatrudnienia warunkującego uprawnienia pracownicze.

Wniosek o przyznanie urlopu może zostać doręczony zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Nie można przekroczyć wyznaczonego terminu, czyli wniosek musi trafić do pracodawcy najpóźniej 1 dzień przed udaniem się na urlop.

Członek rodziny, na którego przysługuje urlop opiekuńczy to syn, córka, matka, ojciec albo małżonek. Wniosek urlopowy musi zawierać szereg informacji, a wśród nich stopień pokrewieństwa bądź miejsce zamieszkania osoby, która nie jest członkiem rodziny (dzielenie wspólnego gospodarstwa domowego).

Urlopy 2023 – kilka słów podsumowania

Przedstawiony projekt zmian nie został jeszcze zaakceptowany, a wręcz jest jeszcze w fazie początkowej procesu legislacyjnego. Jednak trzeba zauważyć, że o zmianach mówiono już wielokrotnie, dlatego nie powinny stanowić dla nikogo większego zaskoczenia. Wprowadzenie nowych przepisów miało odbyć się najpóźniej w sierpniu 2022 roku – takie stanowisko można znaleźć w dyrektywie unijnej. Opóźnienie jest uwarunkowane trudnościami w procesie i kwestiami, które trzeba było rozwiązać.

Zmiany w przepisach zmierzają przede wszystkim do uzyskania przez pracowników jeszcze lepszej ochrony. Dotyczą one głównie rodzicielstwa i są poświęcone rodzinie. Urlopy rodzicielskie mają być dłuższe, wprowadzone zostaną też nowe kategorie urlopów: z powodu działania siły wyższej oraz urlop opiekuńczy. Nowe przepisy ułatwiają powrót kobiet na rynek, a także wprowadzają sprawiedliwy podział w opiece nad dzieckiem pomiędzy mamą i tatą. Niewiele osób posiadło umiejętność rozdzielenia życia prywatnego od pracy, gdyż jest to bardzo trudne. Miejmy nadzieję, że nowe przepisy przyniosą poprawę.

Zmiana przepisów odbędzie się w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy, jednak ostateczna data nie jest jeszcze znana.

Data publikacji: 2023-02-25, autor: FakturaXL