Czy pracodawca może wysłać pracownika na bezpłatny urlop?

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracownik, który podpisał z pracodawcą umowę o pracę, może wykorzystać jeden albo kilka dostępnych rodzajów urlopów. Mowa o urlopie wypoczynkowym, urlopie okolicznościowym, szkoleniowym, a także bezpłatnym. Wokół urlopu bezpłatnego występuje wiele niedopowiedzeń i wątpliwości, stąd warto przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu.

Urlop bezpłatny w pracy — jakie obowiązują zasady?

Kodeks pracy wskazuje, że z urlopu bezpłatnego może skorzystać każdy pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, bez względu na czas trwania umowy o pracę — na czas określony oraz nieokreślony. Pracodawca udziela urlopu bezpłatnego po złożeniu pisemnego wniosku przez zatrudnioną osobę. Zgodnie z obowiązującymi zasadami pracownik jest tymczasowo zwolniony ze świadczenia pracy na rzecz pracodawcy oraz nie uzyskuje przysługującego mu wynagrodzenia. Trzeba jednak podkreślić, że nie jest to jednoznaczne z przerwaniem stosunku pracy. Zabrania się, aby w trakcie przebywania pracownika na urlopie bezpłatnym wypowiedzieć mu umowę o pracę albo modyfikować warunki podpisanej umowy (jedynym wyjątkiem od tej zasady jest ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorstwo).

W kodeksie pracy nie znajdują się szczegółowe informacje dotyczące maksymalnego czasu, na jaki przyznawany jest urlop bezpłatny. Kluczowe znaczenie odgrywają ustalenia, jakie wypracują wspólnymi siłami pracownik razem z pracodawcą. Pracodawca nie może zobowiązać pracownika do skorzystania z urlopu wypoczynkowego, który mu przysługuje, nie ma też prawa zażądać zmiany urlopu wypoczynkowego na urlop bezpłatny. Takie praktyki są zabronione.

Konsekwencje urlopu bezpłatnego — o czym muszą pamiętać obie strony?

Zanim pracownik dostarczy do pracodawcy wniosek o urlop bezpłatny, musi pamiętać o paru ważnych zasadach. W pierwszej kolejności pracownik, który zdecydował się na urlop bezpłatny, traci źródło dochodu. Dodatkowo urlop bezpłatny nie zostaje wliczony do stażu pracy, a taka zasada obowiązuje w przypadku urlopu okolicznościowego oraz wypoczynkowego. Urlop bezpłatny, który przekracza 30 dni, wiąże się z obniżeniem wymiaru urlopu wypoczynkowego. Wraz z wydłużeniem okresu urlopu bezpłatnego, wymiar urlopu zostaje ograniczony. W trakcie urlopu bezpłatnego pracownik nie może korzystać z zasiłku chorobowego. Gdy czas urlopu nie przekracza 30 dni, zatrudniona osoba może skorzystać z prawa do świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego. W sytuacji, kiedy urlop przekracza wskazany termin, pracownik powinien upewnić się, że osoba ubezpieczona, która pozostaje z pracownikiem w jednym gospodarstwie domowym zajmie się zgłoszeniem go do swojego ubezpieczenia. Następnie trzeba mieć świadomość, że informacja o urlopie bezpłatnym, z którego skorzystał pracownik, zostaje wprowadzona do świadectwa pracy.

Nietrudno zauważyć, iż skorzystanie z urlopu bezpłatnego wiąże się z wieloma konsekwencjami, dlatego należy upewnić się, że jest to dobra decyzja. Kluczowe znaczenie odkrywa indywidualna sytuacja, w jakiej znajduje się zatrudniona osoba, a także relacje, jakie ma z pracodawcą. W trakcie analizy trzeba uwzględnić wszystkie wady i zalety urlopu bezpłatnego oraz wziąć pod uwagę, jaki wpływ na życie zatrudnionej osoby i osób będących z nim we wspólnym gospodarstwie domowym będzie miała utrata wynagrodzenia.

Kiedy najczęściej wykorzystuje się urlop bezpłatny?

Pracownik, który zdecydował się skorzystać z urlopu bezpłatnego, nie musi podać przyczyny swojej decyzji. Jednak takie działanie jest rekomendowane, gdyż udzielenie urlopu bezpłatnego jest uwarunkowane dobrą wolą przełożonego.

Pracownicy wnioskują o przydzielenie urlopu bezpłatnego najczęściej ze względu na zdarzenia losowe, które miały miejsce w ich życiu:

• pożar albo zalanie mieszkania,
• obowiązek opiekowania się chorym zwierzęciem,
• obowiązek opiekowania się bliską, niespokrewnioną osobą.

W uzasadnieniu wniosku może pojawić się również następująca informacja:

• obowiązek sfinalizowania istotnych spraw rodzinnych,
• pragnienie dokształcenia się w dziedzinie, która nie jest związana z wykonywaną pracą,
• wolontariat,
• wyjazd, który ma na celu zgromadzenie materiałów do książki albo przygotowanego artykułu,
• branie udziału w pracach sezonowych odbywających się w gospodarstwie.

Czy pracodawca ma prawo odmówić przyznania urlopu bezpłatnego?

Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca nie musi zgodzić się na przyznanie pracownikowi urlopu bezpłatnego, jeżeli ten nie podał przyczyny swojej decyzji. Gdy wniosek pracownika zostanie odrzucony, może przede wszystkim zdecydować się na urlop płatny wypoczynkowy (gdy ma taką możliwość) bądź złożyć wypowiedzenie, gdy sytuacja go do tego zmusza.

Czy na urlopie bezpłatnym można pracować?

Nie ma przeciwwskazań, aby pracownik po skorzystaniu z urlopu bezpłatnego w jednym przedsiębiorstwie, podjął zatrudnienie w innej firmie. Trzeba jednak zauważyć, że takie postępowanie nie jest dobrze traktowane przez większość pracodawców i może wpływać niekorzystnie na relację pomiędzy pracownikiem a przełożonym. Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja, jeżeli zatrudniona osoba nie poinformowała przełożonego o planowanym wykonywaniu pracy zarobkowej na rzecz innego przedsiębiorstwa i we wniosku wpisze konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, a prawda wyjdzie na jaw. Wiąże się to ze stratą zaufania, a także odrzuceniem kolejnych wniosków o przyznanie bezpłatnego urlopu.

Czy przełożony ma prawo wysłać pracownika na bezpłatny urlop?

Zgodnie z zasadami, nie ma przeciwwskazań, aby to pracodawca zadecydował o skorzystaniu przez pracownika z obowiązkowego urlopu bezpłatnego. Taka sytuacja ma miejsce, jeżeli pracownik uzyska powołanie do pełnienia funkcji publicznej (na przykład jest mianowany na posła) albo musi wziąć udział w obowiązkowych ćwiczeniach wojskowych.

W wymienionych przypadkach pracodawca udziela bezpłatnego urlopu, a pracownik podejmuje zatrudnienie u innego pracodawcy.

Jak wygląda powrót do pracy po urlopie bezpłatnym?

Korzystając z urlopu bezpłatnego, stosunek pracy nie zostaje przerwany, czyli wraz z jego zakończeniem pracownik powraca do pełnienia powierzonych mu obowiązków na dotychczasowych warunkach. W praktyce zdarzają się sytuacje, gdy zatrudniona osoba korzysta z urlopu bezpłatnego kilka miesięcy albo nawet rok i w związku z tym przełożony nie jest w stanie zaoferować pracy na zajmowanym wcześniej stanowisku. W takiej sytuacji przydatną opcją jest skorzystanie z porozumienia wyznaczającego nowe zasady zatrudnienia bądź przekazać pracownikowi wypowiedzenie zmieniające.

Nie ma przeciwwskazań, aby czas, na jaki przydzielono urlop bezpłatny, został skrócony — takie prawo przysługuje zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Jednak w celu skrócenia urlopu bezpłatnego wymagany jest uzyskanie zgody obu stron. Jeżeli zaistnieją ważne przesłanki, przełożony ma prawo odwołać zatrudnioną osobę z urlopu bezpłatnego. Przesłanki odwołania z urlopu zostały wyznaczone w Kodeksie pracy i są najczęściej uwarunkowane modyfikacjami w przedsiębiorstwie oraz obowiązkiem reorganizacji pracy. Jeżeli stroną, która pragnie skrócić czas urlopu bezpłatnego, jest pracownik, wymagane jest dostarczenie do zakładu pracy kompletnego wniosku.

Data publikacji: 2023-07-29, autor: FakturaXL