Urlop z powodu siły wyższej – przepisy i przykłady

Siła wyższa to pojęcie używane w prawie cywilnym oraz prawie pracy. W drugim przypadku odnosi się przede wszystkim do urlopów pracowniczych. Od 26 kwietnia 2023 roku wprowadzono nowe przepisy Kodeksu pracy, które przewidują opcję zwolnienia od pracy ze względu na siłę wyższą. Dla kogo dedykowany jest urlop z powodu siły wyższej? Odpowiedź znajduje się poniżej.

Siła wyższa

W życiu często dochodzi do wydarzeń niezależnych od naszej woli. Mowa o sytuacjach, gdy siła przyrody, inne osoby albo czynnik zewnętrzny sprawia, że wykonanie konkretnej czynności jest zdecydowanie trudniejsze albo nawet zupełnie niemożliwe. Jeżeli ma miejsce szkoda uwarunkowana siłą wyższą, zakres odpowiedzialności przedstawia się inaczej niż dla szkód, za które odpowiada dana osoba.

Warto zaznaczyć, że w przepisach prawnych nie znajdziemy definicji siły wyższej. Posiłkując się doktryną, siła wyższa jest traktowana jako zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, bez możliwości zapobiegnięcia mu. Zdarzenie miałoby miejsce bez względu na wolę człowieka/ludzi. Używając słów siła wyższa, chodzi przede wszystkim o siły przyrody, gdyż nikt nie jest w stanie im zapobiec. Tak jest w przypadku huraganów, powodzi, zamieci śnieżnych, trzęsień ziemi czy suszy. Siła wyższa może być uwarunkowana również czynami ludzkimi. Za przykład można podać wojnę albo obowiązujące bardzo restrykcyjne prawo, które jest obowiązkowe dla wszystkich obywateli.

Siła wyższa w umowie – orzecznictwo i praktyka

Siła wyższa w dużej mierze wpływa na życie człowieka. Odnosi się to także do prawa pracy. Kiedy dojdzie do nieprzewidywanych okoliczności, istnieje duże ryzyko, że zatrudniona osoba nie będzie mogła wykonywać powierzonych jej obowiązków, a nawet pojawić się w pracy o wyznaczonej porze.

Z uwagi na występowanie siły wyższej ustawodawca zdecydował się na nowelizację kp, w którym pojawił się nowy rodzaj urlopu pracowniczego, uwarunkowany właśnie siłą wyższą.

Wyrok SA w Lublinie z 19 listopada 2019 roku (sygn. akt III APa 15/19):

Za przejawy siły wyższej uznaje się katastrofalne zjawiska wywołane działaniem sił natury, np. powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, pożary lasów. Jako siłę wyższą traktuje się także akty władzy publicznej oraz zjawiska społeczne lub polityczne o skali katastrofalnej.

Urlop z powodu siły wyższej

Kiedy wziąć pod lupę dotychczasowe przepisy prawa pracy można zauważyć, że wszystkie rodzaje urlopów są uwarunkowane ustaleniami pracodawcy z pracownikiem. Urlop na żądanie to jedyna forma urlopu poniekąd związana z wydarzeniami wyjątkowymi oraz nieprzewidzianymi. Art. 1672 kp wskazuje, że pracodawca ma obowiązek przyznać pracownikowi urlop na żądanie w terminie, który został przez niego wyznaczony. Zatrudniona osoba otrzymuje 4 dni w ciągu jednego roku kalendarzowego. Urlop na żądanie musi zostać zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Zgodnie z przepisami pracownik nie ma obowiązku poinformować pracodawcy, dlaczego nie może zjawić się w miejscu pracy. Jest to najczęściej związane z niespodziewanym i niemożliwym do przewidzenia wydarzeniem, czyli wypadkiem, chorobą albo szkodą – może to dotyczyć samego pracownika, jak i rodziny albo innej bliskiej osoby. Siła wyższa ma więc ogromne znaczenie w urlopie na żądanie.

Jednak pracownicy mogą korzystać już z zupełnie nowego urlopu, który nie wyklucza i nie zastępuje urlopu na żądanie. Aby skorzystać z urlopu z powodu siły wyższej, musi dojść do wypadku albo konieczności załatwienia niecierpiących zwłoki spraw rodzinnych. Jednym z warunków jest nadzwyczajny charakter wydarzeń.

PRZYKŁAD 1
Pani Zofia pracowała zgodnie z wyznaczonym grafikiem, gdy dotarła do niej informacja, że jej syn uległ wypadkowi, co miało miejsce w trakcie lekcji wychowania fizycznego. Na skutek wypadku chłopiec ma złamaną nogę i jest w drodze do szpitala. Nie ma wątpienia, że wystąpiła tutaj siła wyższa nieuwarunkowana działaniem pracownika. Dzięki wprowadzeniu nowych przepisów pani Zofia bez problemu otrzyma urlop od siły wyższej i będzie mogła udać się bez żadnej zwłoki do swojego syna, który trafił do szpitala.

PRZYKŁAD 2
Pan Tomasz pracuje w spółce z o.o.. 4 miesiące temu wyznaczono termin zabiegu, na który musi pojechać ze swoją matką. Matka pana Tomasza jest schorowana i nie ma innych członków rodziny, którzy mogliby w tym dniu udać się z nią do szpitala. Pan Tomasz chce wykorzystać urlop od siły wyższej, gdyż po nowelizacji przepisów, w dniu zabiegu będą już obowiązywać. Zgodnie z wymogami ustawodawcy skorzystanie z tego rodzaju urlopu będzie niemożliwe, gdyż data zabiegu była znana od wielu miesięcy i nie jest nieplanowaną, niemożliwą do przewidzenia sytuacją. Pan Tomasz może zdecydować się na skorzystanie z urlopu wypoczynkowego.

Wymiar urlopu od siły wyższej

Urlop od siły wyższej wynosi 2 dni albo 16 godzin na cały rok kalendarzowy. To pracownik podejmuje decyzję, czy pragnie wykorzystać godziny, czy może decyduje się na dzień lub dni wolnego. Uprawnienia są dedykowane dla wszystkich zatrudnionych osób, również tych pracujących na część etatu.

Trzeba podkreślić, że urlop od siły wyższej został wprowadzony do kodeksu, ale urlop na żądanie nie został z niego usunięty. Decydując się na pierwszy z nich, zatrudniona osoba otrzymuje 50% wynagrodzenia za pracę za każdy dzień wolny od pracy. Decydując się na urlop na żądanie, pracownik otrzymuje 100% wynagrodzenia.

Jeżeli nie ma takiej potrzeby, pracownik nie musi wykorzystać urlopu od siły wyższej, ale dobrze wiedzieć, że taka opcja istnieje. Aby uzyskać urlop od siły wyższej, trzeba dostarczyć pracodawcy wniosek najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Jednak to nie pracownik decyduje o przyznaniu mu urlopu. Pracodawca musi wyrazić zgodę. Jeżeli pracownik dostarczy wniosek i nie czekając na odpowiedź, nie pojawi się w pracy, musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Mowa o odpowiedzialności dyscyplinarnej i zwolnieniu w trybie natychmiastowym.

Kto może skorzystać z urlopu od siły wyższej?

Urlop od siły wyższej jest przyznawany pracownikom, czyli osobom, które zawarły stosunek pracy. Jednak ustawodawca przewiduje także dodatkowe grupy zawodowe, które będą miały prawo skorzystać z nowego urlopu. Mowa o:

• policjantach,
• strażakach,
• żołnierzach zawodowych,
• funkcjonariuszach Straży Granicznej,
• funkcjonariuszach Służby Więziennej,
• funkcjonariuszach Krajowej Administracji Skarbowej.

Nowy rodzaj urlopu nie jest dedykowany osobom, które podpisały umowę o dzieło, umowę zlecenia albo kontrakt B2B, czyli zawarły stosunek cywilnoprawny. Trzeba zaznaczyć, że pracodawca może przyznać zatrudnionym osobom dni wolne od pracy, ale nie musi tego uczynić.

Kilka słów podsumowania

Urlop od siły wyższej został wprowadzony do kodeksu w kwietniu 2023. Zatrudnione osoby mogą wykorzystać dni wolne od pracy, jeżeli będą miały miejsce zdarzenia niemożliwe do zaplanowania, nadzwyczajne. Na skutek konkretnej sytuacji pracownik nie jest w stanie pojawić się w pracy i wykonywać powierzonych mu obowiązków. Nowy rodzaj urlopu jest dedykowany pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, a także wyznaczonych grup zawodowych, których nie obowiązują przepisy kp.

Data publikacji: 2023-05-25, autor: FakturaXL