Wszelkie kwestie związane z umowami zlecenia regulowane są przez Kodeks cywilny. Zleceniobiorcy nie są pracownikami w świetle Kodeksu pracy i nie przysługują im różne uprawnienia pracownicze. Między innymi nie mają prawa do korzystania z płatnego urlopu wypoczynkowego. Od tej podstawowej zasady istnieją wyjątki dopuszczające możliwość skorzystania z płatnych dni urlopu przez osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia.
Umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną. Wszelkie regulacje z nią związane zawiera Kodeks cywilny. W związku z powyższym w przypadku zleceniobiorcy świadczącego usługę pracy nie mają zastosowania przepisy zawarte w Kodeksie pracy, również te odnoszące się do urlopów. Wynika z nich, że zleceniobiorca w zasadzie nie ma prawa do skorzystania z płatnego urlopu jaki przysługuje osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy. Jednak nie oznacza to, że pracując na umowie zlecenia nie można mieć płatnego dnia wolnego. Cechą umów zlecenia jest duża dowolność, dlatego można w nich zawrzeć informacje istotne dla obu stron umowy, oczywiście w granicach prawa.
Umowa zlecenia z pracownikiem powinna zawierać przede wszystkim niżej wymienione elementy, takie jak:
oznaczenie stron umowy ze wskazaniem danych zleceniodawcy i zleceniobiorcy
szczegółowe określenie przedmiotu zlecenia
należne wynagrodzenie pod warunkiem, że umowa jest odpłatna
datę rozpoczęcia wykonywania umowy oraz datę zakończenia
inne postanowienia
podpisy obu stron umowy.
W innych postanowieniach mogą zostać zawarte dodatkowe informacje, takie jak przykładowo dotyczące przerw zleceniobiorcy od wykonywania pracy czy zasad związanych z wypowiedzeniem umowy.
Umowa zlecenia, a urlop wypoczynkowy
Osoby zatrudnione na umowie zlecenia nie mają prawa do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego, tak jak osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy, które zgodnie z przepisami nie mogą zrzec się tego prawa. W związku z tym zleceniobiorca nie może złożyć wniosku o nieprzerwany, płatny urlop wypoczynkowy ani żaden inny wynikający z Kodeksu pracy. Jednak strony umowy zlecenia: zleceniodawca i zleceniobiorca mogą ustalić między sobą możliwość skorzystania z płatnych dni wolnych od pracy przez zleceniobiorcę. Art. 353 (1) Kodeksu cywilnego wskazuje, ze strony zawierające umowę zlecenia mogą dowolnie uzgodnić między sobą jej treść zgodnie z przyjętymi ustaleniami pod warunkiem, że nie będą one sprzeczne z przepisami i zasadami życia społecznego. W związku z powyższym w umowie zlecenia może znaleźć się zapis mówiący, że osoba zatrudniona na umowie zlecenie ma prawo do płatnych dni urlopu wypoczynkowego.
Umowa zlecenia – zapis mówiący o prawie do płatnych dni wolnych
Jeżeli w umowie zlecenia po ustaleniach obu stron zostanie umieszczony zapis mówiący o czasie wolnym od wykonywania usług świadczenia pracy przez zleceniobiorcę, to w takiej sytuacji ma on prawo do płatnych dni wolnych. Najczęściej taki zapis umieszcza się w dodatkowych postanowieniach danej umowy. Zleceniodawca w tym miejscu powinien wskazać ilość przysługujących wolnych dni. Jednocześnie musi pamiętać o tym, aby w treści umowy nie użyć słowa „urlop”, które dotyczy tylko pracowników zatrudnionych na umowie o pracę. Inaczej taki zapis może budzić pewne wątpliwości co do prawidłowości umowy pod kątem prawnym, ponieważ urlop kojarzy się głównie z umową o pracę. W tej sytuacji zleceniodawca mógłby zostać posądzony o zawarcie umowy niezgodnej z prawem i przypominającej umowę o pracę.
PRZYKŁAD Pani Anna zawarła umowę zlecenia z panią Joanną prowadzącą działalność gospodarczą. Świadczenie wykonywane jest codziennie od środy do niedzieli włącznie średnio 8 godzin w jednym dniu, przeważnie w godzinach 14:00 do 22:00 przez cały czas w tym samym miejscu. Takie godziny pracy wynikają ze specyfiki prowadzonej działalności. Pani Joanna posiada lokal gastronomiczny. Pani Anna została zatrudniona na stanowisku kelnerki. W związku z tym wykonuje przede wszystkim czynności związane z obsługą gości. W zawartej umowie zlecenia znajduje się dodatkowo zapis mówiący, że pani Anna ma prawo każdego roku do skorzystania z płatnego urlopu w ilości 26 dni.
Samo zlecenie wykonywane w ten sposób jak i sama umowa zlecenia mają cechy właściwe dla stosunku pracy. Dodatkowo zapis mówiący o urlopie może świadczyć o zawarciu pozornej umowy zlecenia i ukrycia przez obie strony faktu, że praca wykonywana jest na podstawie umowy o pracę. W przypadku jakichkolwiek nieporozumień i skierowaniu sprawy do sądu pracy sąd mógłby uznać, że została zawarta umowa o pracę, a nie zlecenia.
Wymiar urlopu dla zleceniobiorcy
Zleceniobiorca może mieć przyznany dowolny wymiar płatnych dni wolnych od pracy. Ilość przyznanych dni urlopowych zależy od zleceniodawcy. Może on np. wzorować się na wymiarze urlopu zamieszczonym w Kodeksie pracy, ale równie dobrze może wyrazić zgodę na większą ilość dni urlopowych w roku. W umowie może też znaleźć się zapis o przysługującej zleceniobiorcy odpłatnej przerwie godzinowej. Zleceniobiorca ma prawo zorganizować za zgodą zleceniodawcy zastępstwo na czas swojej nieobecności w pracy, zwłaszcza w sytuacji, kiedy wykorzystał już przysługujące mu płatne dni wolne od pracy, a z pewnych względów potrzebuje wolnego.
Wniosek o urlop zleceniobiorcy
Co do zasady zleceniobiorca nie musi składać wniosku o urlop. Jest to bowiem powinność osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę. W przypadku zleceniobiorców konieczność składania wniosku uzależniona jest od zapisu w umowie. Strony mogą np. uzgodnić, że zleceniobiorca przed pójściem na wolne poinformuje zleceniodawcę wcześniej o swoim postanowieniu przynajmniej na dzień przed.
Zleceniobiorca, a urlop bezpłatny lub na żądanie
Zgodnie z art. 174 par. 1 Kodeksu pracy zleceniobiorca nie może skorzystać z możliwości pójścia na urlop bezpłatny. W zamian może mieć bezpłatne dni wolne od świadczenia usługi, jeżeli w umowie zlecenia nie znajduje się zapis mówiący o możliwości skorzystania z odpłatnej przerwy w wykonywaniu obowiązków służbowych. W tej sytuacji strony umowy mogą dokonać uzgodnień co do nieobecności zleceniobiorcy w pracy.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy urlop na żądanie udzielany jest z dni urlopu wypoczynkowego. Zleceniobiorca nie korzysta z urlopu wypoczynkowego, dlatego też urlop na żądanie go nie dotyczy ani żadne inne płatne dni wolne od pracy udzielane z powodu wystąpienia siły wyższej. Przy umowie zlecenia nie można też skorzystać z urlopu bezpłatnego opiekuńczego. Nie oznacza to jednak, że zleceniobiorca nie ma prawa do zgłoszenia nieobecności w pracy w trybie nagłym, np. w sytuacji, kiedy wystąpi jakieś zdarzenie losowe. Sposoby zgłaszania nagłej niezdolności do świadczenia usługi pracy przez zleceniobiorcę powinny być omówione przez strony umowy i zawarte w tej umowie.
Urlop okolicznościowy
Osoby zatrudnione w ramach umowy zlecenia nie są objęte pięciodniowym tygodniem pracy. Mogą świadczyć wykonywanie usług w każdy dzień tygodnia, nawet w sobotę i niedzielę. W zamian za pracę w te dni lub święta nie należy im się dzień wolny. Zleceniobiorca nie może też skorzystać z dodatkowego urlopu okolicznościowego takiego jaki przysługuje osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy. Jeżeli potrzebuje dni wolnych może wykorzystać jedynie te, które zostały określone w umowie zlecenia lub skorzystać ze zwolnienia w ramach bezpłatnych dni.
Umowa zlecenia – dofinansowanie do urlopu
Zleceniodawca po spełnieniu określonych warunków może udzielić zleceniobiorcy dofinansowania do wypoczynku. W tej sytuacji w regulaminie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) powinien znaleźć się odpowiedni zapis. Z dofinansowania będzie mogła skorzystać osoba, która spełni kryteria finansowe. Pod uwagę brane jest wynagrodzenie zleceniobiorcy i członków jego rodziny oraz wydatki ponoszone na utrzymanie.
Umowa zlecenia - staż pracy, a urlop wypoczynkowy
Okres zatrudnienia w ramach umowy zlecenia nie wlicza się do lat pracy mających wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego w okresie roku. Jeżeli umowa zlecenia nosi znamiona umowy o pracę, to w takiej sytuacji zleceniobiorca może wystąpić do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy zamiast umowy cywilnoprawnej jaką jest umowa zlecenia. Jeżeli sąd ustali i uzna, że umowa zlecenia była rzeczywiście umową o pracę, to w tej sytuacji pracownik ma prawo wystąpić o zasądzenie ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Dodatkowo, jeżeli po ustaleniach sądu pracownik nadal będzie zatrudniony u tego samego pracodawcy to ma prawo do urlopu na takich samych zasadach jak te określone w Kodeksie pracy, czyli do obowiązującej ilości dni urlopu w zależności od posiadanego stażu pracy:
20 dni – zatrudnienie przez okres krótszy niż 10 lat
26 dni – zatrudnienie przynajmniej przez okres 10 lat i dłużej.
