Podstawowym celem Państwowej Inspekcji Pracy jest kontrola i egzekucja przestrzegania przepisów prawa pracy. Wyznaczony inspektor weryfikuje, czy w zakładzie respektowane są zasady BHP, prawa pracowników (na przykład związane z wypłacaniem wynagrodzenia w terminie, urlopami pracowniczymi i czasem pracy). Inspektorat pracy sprawdza także legalność zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz młodocianych. W trakcie kontroli nie ma przeciwwskazań do przesłuchania zatrudnionych osób oraz pracowników, którzy odeszli z zakładu albo zostali z niego zwolnieni. Kontroli podlegają zarówno osoby, które zawarły stosunek pracy, jak i osoby podpisujące umowy cywilnoprawne.
Kiedy inspekcja zostanie zakończona, kontroler podejmuje różne decyzje, w wyniku których część pracodawców zostaje zobowiązana do bezzwłocznej poprawy warunków zatrudnienia. Przedsiębiorca może otrzymać zakaz kontynuowania pracy na konkretnych stanowiskach ze względu na występujące zagrożenie czy inne czynniki.Państwowa Inspekcja pracy — co to jest?
Państwowa Inspekcja pracy znana jako PIP to organ sprawujący nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, a przede wszystkim:- zasad BHP,
- wynagrodzenia za pracę,
- czasu pracy,
- urlopów,
- uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem,
- zatrudniania młodocianych,
- zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Państwowa Inspekcja Pracy weryfikuje legalność zatrudnienia w miejscu pracy osób zatrudnionych na umowę pracę, umowę o dzieło, umowę zlecenie i innych umów.
PIP odpowiada za wykonanie następujących działań:- monitorowanie regulowania składek na Fundusz Pracy przez pracodawców i wpłat do PPK,
- weryfikacja okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, a także ich profilaktyki,
- weryfikacja przyczyn chorób zawodowych i korzystania ze sposobów, które pozwolą im zapobiec,
- ściganie wykroczeń opisanych w przepisach jak chociażby Kodeksie pracy.
W jaki sposób przeprowadzana jest kontrola PIP?
Kontrole przeprowadzane przez Państwową Inspekcję Pracy nie są zapowiadane i mogą odbywać się zarówno w ciągu dnia, jak i nocą. W praktyce jednak PIP często przekazuje pracodawcy informację o zaplanowanej wizycie, chociaż wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy przekazanie informacji o kontroli wpłynęłoby na wynik inspekcji przeprowadzanej przez kontrolera. Wtedy wizyta odbywa się w trybie nagłym, określanym jako ad hoc.Jakie obowiązki mają kontrolerzy PIP w trakcie przeprowadzanej inspekcji?
Kontroler jest zobowiązany w pierwszej kolejności potwierdzić własną tożsamość oraz uprawnienia.W upoważnieniu do wykonania kontroli nie może zabraknąć następujących elementów:
- podstawy prawnej,
- wskazania organu kontroli,
- imię i nazwisko, stanowisko służbowe oraz numer legitymacji osoby mającej upoważnienia do wykonania kontroli,
- wyznaczenie zakresu przedmiotowej inspekcji,
- wskazanie podmiotu, który jest objęty kontrolą,
- data rozpoczęcia oraz planowanego zakończenia kontroli,
- pouczenie przedsiębiorstwa o przyznanych przez ustawodawcę prawach i obowiązkach w trakcie inspekcji, a także już po jej zakończeniu,
- data i miejsce wystawienia upoważnienia.
Jeżeli kontrola w przedsiębiorstwie musi odbyć się natychmiastowo i niezwłocznie kontroler jest zobowiązany do okazania legitymacji służbowej i stanowi ona podstawę do wykonania inspekcji. W omawianym przypadku podmiot podlegający kontroli otrzymuje upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, w którym nie może zabraknąć wymienionych powyżej danych najpóźniej w terminie 7 dni, liczonych od wykonania kontroli.
Następnym obowiązkiem Państwowej Inspekcji Pracy jest współdziałanie ze związkami zawodowymi, organami samorządu załogi, radami pracowników oraz społecznej inspekcji pracy.
Pod pojęciem współdziałanie rozumie się następujące czynności:- przekazywanie informacji o tematyce oraz zakresie wykonywanej kontroli,
- weryfikacja zgłoszonych uwag,
- informacja o rezultacie kontroli, a także decyzjach, które zostały podjęte,
- przekazywanie informacji z zakresu prawa pracy.
Jakie są uprawnienia kontrolerów PIP względem pracodawcy?
Za wykonanie kontroli w zakładach pracy odpowiadają inspektorzy pracy albo upoważnieni pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy.
Upoważnione osoby, które odpowiadają za wykonanie inspekcji, mają następujące prawa:- uzyskać swobodny wstęp na teren zakładu pracy,
- dokonywać oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych,
- wymagać od kontrolowanego podmiotu zarówno pisemnych, jak i ustnych informacji z zakresu przeprowadzanej kontroli,
- wymagać dostarczenia akt osobowych, a następnie wykonać z nich odpisy,
- przekazać przedsiębiorcy polecenie wykonania zestawień i obliczeń z wykorzystaniem akt pracowników,
- współpracować z biegłymi albo innymi specjalistami.
Pracodawca jest zobowiązany współpracować z PIP, co w praktyce oznacza zagwarantować warunki oraz środki potrzebne do bezproblemowego wykonania kontroli.
Współdziałanie polega na:- dostarczeniu potrzebnych dokumentów bez żadnej zwłoki,
- terminowym przekazaniu niezbędnych informacji,
- udostępnieniu urządzeń oraz pomieszczeń wymaganych do wykonania kontroli.
Uprawnienia kontrolerów PIP względem pracowników
Osobom wykonującym kontrole PIP przysługuje prawo do weryfikowania tożsamości zatrudnionych osób oraz osób przebywających na obszarze zakładu pracy. Mogą ich przesłuchiwać, żądać oświadczeń dotyczących legalności ich zatrudnienia. Wymienione obowiązki dotyczą również osób, które były zatrudnione w przeszłości i nie pracują już w tym miejscu.Jakie działania podejmuje PIP po przeprowadzonej kontroli?
Ustalenia poczynione przez pracownika Państwowej Inspekcji Pracy zostają opisane w protokole pokontrolnym. W protokole nie może zabraknąć podpisu inspektora pracy, który odpowiada za wykonanie kontroli, a także pracodawcy, którego zakład pracy podlegał inspekcji. Przedsiębiorcy przysługuje prawo do zgłoszenia swoich zastrzeżeń w stosunku do treści dokumentu, zanim złoży na nim podpis. Zastrzeżenia może zgłaszać w terminie 7 dni, liczonych od momentu uzyskania protokołu.
Jeżeli pracodawca nie złoży podpisu na protokole, nie ma przeciwwskazań do zastosowania środków prawnych, które są wyznaczone przez ustawodawcę.
Jeżeli kontroler zauważy naruszenie przepisów prawa pracy albo przepisów związanych z legalnością zatrudnienia, PIP dysponuje następującymi możliwościami:- zobowiązanie pracodawcy do usunięcia uchybień z zakresu BHP,
- zobowiązanie do bezzwłocznego zatrzymania prac albo eksploatacji maszyn,
- nakazanie przekazania informacji o przyczynach oraz okolicznościach wypadku, który miał miejsce w konkretnym terminie,
- zobowiązanie do wykonania badań czynników szkodliwych oraz uciążliwych występujących w miejscu pracy,
- nakazanie przedsiębiorcy bezzwłoczne uregulowanie zaległego zobowiązania za pracą,
- zakazanie kontynuowania działalności w miejscach, gdzie warunki pracy są zagrożeniem zarówno dla zdrowia, jak i życia pracowników,
- wyciągnięcie konsekwencji względem osób odpowiadających za naruszenie prawa.
Kilka słów podsumowania
Państwowa Inspekcja Pracy odpowiada za kontrolę respektowania przepisów prawa pracy, a przede wszystkim regulacji BHP i legalności zatrudnienia. Szczególnie istotna jest weryfikacja zgodności z przepisami o wysokości i terminowości wynagrodzenia, a respektowaniu czasu przysługującego urlopu, a także czasu pracy odpowiadającego zawartej umowie. Inspektorat Pracy bierze pod uwagę uprawnienia przysługujące osobom niepełnosprawnym oraz młodocianym.
W trakcie kontroli weryfikowane są akta osobowe zatrudnionych osób oraz inne dokumenty. Nie ma przeciwwskazań, aby obecni lub byli pracownicy zostali poddani przesłuchaniu - rodzaj zawartej umowy nie ma wpływu na tę zasadę. Przedsiębiorca jest zobowiązany do podjęcia współpracy z Państwową Inspekcją Pracy.
Po przeprowadzonej inspekcji, pracownicy PIP mają prawo wymagać bezzwłocznej poprawy nieprawidłowych warunków zatrudnienia oraz zakazać kontynuowania czynności na stanowiskach będących zagrożeniem zarówno dla zdrowia, jak i życia zatrudnionych osób.
Data publikacji: 2023-09-12, autor: FakturaXL
