Jak sporządzić umowę o zakazie konkurencji z pracownikiem?
Prowadzenie działalności gospodarczej często wymaga nawiązywania nowych kontaktów handlowych. Dla większości firm ilość posiadanych klientów przekłada się na rozwój przedsiębiorstwa. Obecnie konkurencja na rynku jest spora, dlatego wiele firm robi wszystko, aby jak najlepiej strzec tajemnice przedsiębiorstwa przed niepowołanymi osobami. Celem zapobieżenia przejęcia bazy klientów firmy przez byłego pracownika niektórzy przedsiębiorcy podejmują działania ochronne. Jednym z takich działań jest podpisanie umowy o zakazie konkurencji.
Każda firma działająca na rynku posiada poufne dane, które chroni przed wglądem niepowołanych osób, a zwłaszcza konkurencji. W tym celu przedsiębiorcy stosują różne metody, jak przykładowo rejestracja znaków towarowych, czy patentów. Przed dostępem nieuprawnionych osób zabezpieczane są również technologie stosowane w firmie. Wgląd do danych poufnych przedsiębiorstwa najczęściej mają jedynie uprawnieni pracownicy. Dodatkowo zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pracodawca może zawrzeć w umowie o pracę zapis o zachowaniu tajemnicy przedsiębiorstwa i o nieprzekazywaniu informacji nieuprawnionym osobom trzecim, zwłaszcza konkurencji. Często pracownicy po zwolnieniu z firmy objęci są zakazem podejmowania pracy u konkurencji przez określony okres czasu. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wskazuje, że ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa jest uznawane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Za tajemnicę przedsiębiorstwa uznaje się nieuprawniony dostęp, przywłaszczenie, kopiowanie np. dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych, które obejmują te informacje. W związku z powyższym nasuwa się pytanie, czy baza klientów i informacje w niej zawarte mogą zostać uznane za tajemnicę przedsiębiorstwa. Jest to trudne pytanie, na które ciężko jest jednoznacznie odpowiedzieć. Przedsiębiorcy trudno jest udowodnić swoją rację i dowieść, że baza klientów stanowi tajemnicę firmy. Aby uniknąć przekazania do konkurencji poufnych danych przedsiębiorstwa stosują różne zabezpieczenia, jak np. zawarcie z pracownikiem umowy o zachowaniu poufności.
Czym jest umowa o zachowaniu poufności?
Umowa o zachowaniu poufności (NDA) jest wykorzystywana przez przedsiębiorców i wiąże się z tajemnicą przedsiębiorstwa oraz zwalczaniem nieuczciwej konkurencji. Jej celem jest ochrona informacji poufnych w firmie, które w ramach współpracy lub zawartego stosunku pracy przekazywane są drugiej stronie. Za naruszenie zasad umowy o zachowaniu poufności grożą określone konsekwencje. Umowę mogą zawrzeć zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Zawiera się ją na podstawie zasady swobody zawierania umów. Zakres danych umieszczanych na umowie jest dowolny i może obejmować swoim zasięgiem np. zakaz ujawniania, udostępniania bądź osobistego wykorzystania baz klientów danej firmy. Co prawda podpisana umowa o zachowaniu poufności nie daje stuprocentowej gwarancji, że dane nie zostaną dalej przekazane, ale może w dużym stopniu pomóc podczas dochodzenia swoich racji na drodze postępowania sądowego, jeżeli do takiego dojdzie.
Podpisana umowa zobowiązuje strony do ochrony danych uznawanych za wrażliwe, strategiczne lub mające znaczenie konkurencyjne. Ochronie mogą podlegać różne informacje, jak np. dane techniczne, ale również takie, które dotyczą organizacji przedsiębiorstwa, jak i strategie rozwoju, plany marketingowe, wyniki przeprowadzanych badań, a także te dotyczące klientów przedsiębiorstwa. Na podstawie zawartej umowy o poufności, strony zobowiązane są do zachowania całkowitej dyskrecji i nieujawniania informacji poufnych osobom trzecim bez zgody strony ujawnianej. Umowa oprócz wymienionych aspektów wskazuje również konsekwencje jakie grożą za naruszenie zobowiązań. Umowę o zachowaniu poufności warto sporządzić w przypadku:
prowadzenia negocjacji biznesowych
rozpoczęcia współpracy z nowymi partnerami
zatrudniania pracowników mających dostęp do danych poufnych
projektów badawczo-rozwojowych
sprzedaży bądź licencjonowania własności intelektualnej.
Umowa o zakazie konkurencji – czy warto podpisać?
Przedsiębiorca nawiązując współpracę z pracownikiem powinien rozważyć podpisanie z nim umowy o zakazie konkurencji. Szczegóły dotyczące tego rodzaju umowy zostały zawarte w Kodeksie pracy co oznacza, że umowa o zakazie konkurencji może zostać podpisana tylko z pracownikiem. W ustawie zostało napisane, że za czyn nieuczciwej konkurencji uważa się między innymi następujące czynności:
nakłanianie osoby, która świadczy pracę na rzecz przedsiębiorcy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonywania bądź nienależytego wykonywania obowiązków pracowniczych lub innych obowiązków umownych, których celem jest przysporzenie korzyści sobie lub osobom trzecim bądź wyrządzenia szkody przedsiębiorcy
naśladowanie gotowego produktu polegające na tym, że za pomocą wykorzystania technicznych środków reprodukcji zostaje skopiowana zewnętrzna postać produktu co może wprowadzić klientów w błąd w kwestii tożsamości producenta lub produktu.
Na czym polega zakaz konkurencji?
Zakaz konkurencji polega na tym, że na podstawie oddzielnej umowy w zakresie wskazanym w umowie, pracownik nie ma prawa prowadzić działalności, która będzie konkurencyjna w stosunku do zatrudniającego go pracodawcy. Nie może też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie w stosunku do podmiotu prowadzącego już taką działalność. Jeżeli z tego powodu pracodawca poniesie szkodę, ponieważ doszło do naruszenia zakazu konkurencji przez pracownika w zakresie przewidzianym w umowie, to ma on prawo dochodzić od pracownika wyrównania szkody zgodnie z zasadami określonymi w przepisach. Należy pamiętać, że umowa o zakazie konkurencji będzie ważna tylko wtedy, jeżeli zostanie zawarta w formie pisemnej. Strony mogą ją podpisać jeszcze przed zawarciem umowy o pracę lub w trakcie jej trwania. Umowa musi zawierać określone dane, a w szczególności okres obowiązywania zakazu konkurencji. Pracodawca powinien w okresie obowiązywania zakazu wypłacać pracownikowi przynajmniej 25% wynagrodzenia jakie pracownik otrzymywał przed ustaniem stosunku pracy. Za naruszenie umowy o zakazie konkurencji grozi kara przewidziana w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Spory związane z nieprzestrzeganiem zakazu konkurencji
Wszelkie spory związane z naruszeniem zasad zakazu konkurencji mogą być rozstrzygane w sądach. Jednak nie są to sprawy łatwe do przeprowadzenia, które mogą ciągnąć się nawet latami, a ich wynik nie jest przewidywalny.
Przykładem rozstrzygnięcia sporów w zakresie nieprzestrzegania zakazu konkurencji może być:
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2018 roku, sygn. akt II PK 224/17
wyrok wydany przez Sąd Rejonowy z dnia 14 grudnia 2021 roku o sygn. akt IV P 46/21
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 3 października 2019 roku, sygn. akt III APa 25/19.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku napisał między innymi, że zgodnie z przepisami Kodeksu pracy konieczna jest ochrona interesów pracodawcy dotyczących konkurencji ze strony innych podmiotów gospodarczych. Jednak sąd uważa, że prawo nie może w nieuzasadniony sposób ograniczać swobody pracowników w podejmowaniu decyzji odnoszących się do ich aktywności zawodowej i zarobkowej niestanowiącej konkurencji oraz zagrożenia dla działalności pracodawcy. Ponadto zakaz konkurencji nie może przekładać się na konieczność informowania byłego pracodawcy o podejmowanych działaniach zawodowych po ustaniu zatrudnienia.
Art. 23 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Odpowiedzialność za ujawnienie lub wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa
1. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej. 3. Karze określonej w ust. 1 podlega, kto ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, z którą zapoznał się, biorąc udział w rozprawie lub w innych czynnościach postępowania sądowego dotyczącego roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa albo przez dostęp do akt takiego postępowania, jeżeli w postępowaniu tym została wyłączona jawność rozprawy.
Podsumowanie
Dla każdej firmy przestrzeganie tajemnicy handlowej może stać się ważnym aspektem prowadzonej działalności. Wszelkie poufne dane przedsiębiorstwa muszą być chronione przed dostępem nieuprawnionych osób. Do elementów składających się na tajemnicę handlową firmy należy również baza klientów. Przedsiębiorca w celu zapobieżenia sytuacjom wykorzystania poufnych danych przez byłych pracowników powinien zawrzeć z pracownikiem mającym dostęp do informacji wrażliwych umowę o zakazie konkurencji bądź umowę o zachowaniu poufności.
