Niektóre firmy z mocy prawa zobowiązane są do prowadzenia pełnej księgowości. Nie jest to proste zadanie. Pełna księgowość wymaga stosowania zasad rachunkowości, które zostały określone w przepisach. Wszystkie podmioty prowadzące ewidencję w oparciu o księgi rachunkowe mają obowiązek się z nimi zapoznać.
Zasady rachunkowości to zbiór powszechnie stosowanych reguł, procedur i norm, które powstały w oparciu o przepisy prawa i są zgodne ze standardami obowiązującymi w rachunkowości. Ich celem jest dostarczanie pełnych informacji o kondycji finansowej firmy, prowadzonej działalności gospodarczej i wynikach finansowych.
Podział zasad rachunkowości
Zasady rachunkowości mogą być podzielone na 3 grupy:
zasady uniwersalne stosowane są powszechnie we wszystkich państwach bez względu na ustrój polityczny, czy system gospodarczy
zasady nadrzędne (podstawowe)
zasady podrzędne (szczegółowe).
Zasady podrzędne i nadrzędne obowiązują w danym kraju i zależą od rozwiązań prawnych jakie w nim powstały lub są stosowane w oparciu o międzynarodowe rozwiązania (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości).
Uniwersalne zasady rachunkowości
Do uniwersalnych zasad rachunkowości zaliczamy:
zasada dwustronnego (podwójnego) zapisu każdej operacji gospodarczej
Zasada dwustronnego zapisu polega na tym, że każda operacja gospodarcza powinna być ujęta na co najmniej dwóch różnych kontach, po dwóch różnych stronach w tej samej wartości na stronach różnych kont. Reasumując zapis ten musi być jednakowy zarówno po stronie aktywów jak i pasywów. Dzięki temu zostaje zachowana równowaga bilansowa (suma wartości wszystkich składników majątku równa się sumie wartości źródeł ich finansowania), czyli po stronie Winien i po stronie Ma powinna być zaksięgowana taka sama kwota.
Zasada periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych polega na podziale operacji gospodarczych na okresy, których one dotyczą. Oznacza to, że działalność przedsiębiorstwa dzieli się na określone przedziały czasowe (miesiąc, kwartał, rok) w którym zdarzenie gospodarcze miało miejsce. Są to okresy obliczeniowe, obrachunkowe lub sprawozdawcze. W trakcie jednego okresu obrachunkowego każda operacja gospodarcza musi być ujęta w dzienniku chronologicznie i na odpowiednim koncie. Okres sprawozdawczy kończy się sporządzeniem sprawozdania.
Zasada podmiotowości to jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości. Polega na prowadzeniu ewidencji księgowych określonych nazwą i wyodrębnionych pod katem majątkowym, organizacyjnym i prawnym. Jedna transakcja może być zaksięgowana tylko w jednym podmiocie gospodarczym.
Nadrzędne zasady rachunkowości
Są określone w ustawie o rachunkowości. Podmiot gospodarczy tworząc własne reguły prowadzenia ksiąg rachunkowych powinien tworzyć je w oparciu o zasady nadrzędne. Zadaniem nadrzędnych zasad rachunkowości jest wspieranie dostosowania polskich przepisów do międzynarodowych rozwiązań, a w szczególności do przepisów prawa obowiązujących w Unii Europejskiej.
Do podstawowych zasad rachunkowości zaliczamy:
zasadę ciągłości, inaczej porównywalności (wymaga stosowania z okresu na okres w ciągły sposób takich samych rozwiązań, które zostały już raz przyjęte. Chodzi o to, aby zapewnić możliwość porównywania danych)
zasadę istotności (ewidencja musi być zorganizowana w taki sposób, aby zapewniała wyodrębnienie wszystkich operacji gospodarczych, które mają istotne znaczenie przy ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Zasada ta najczęściej jest spotykana w rachunkowości zarządczej)
zasadę ostrożności, czyli ostrożnej wyceny (wymaga zachowania rozwagi podczas wyceny poszczególnych składników majątku firmy w taki sposób, aby ich wartość na dany dzień nie była zawyżona, co mogłoby mieć wpływ na wynik finansowy)
zasadę kontynuacji działania (przyjmuje się, że dane przedsiębiorstwo będzie kontynuowało swoją działalność w przyszłości, którą da się przewidzieć)
zasadę memoriałową (jednostka gospodarcza musi ujmować wszystkie operacje gospodarcze po stronie przychodów i kosztów w momencie ich wystąpienia, a nie w dacie zapłaty)
zasadę współmierności (łączy się z zasadą memoriału, polega na tym, że koszty wywołujące określone przychody należy ująć w rachunkowości w takim samym okresie, w którym zostały ujęte przychody)
zasadę wiarygodności (rachunkowość musi odzwierciedlać rzetelny, rzeczywisty, wiarygodny obraz stanu majątkowego przedsiębiorstwa ujęty w prawidłowej ewidencji zdarzeń gospodarczych, ich przetworzenie i odpowiednie sprawozdania)
zasadę przewagi treści nad formą (chodzi o to, aby informacje zgromadzone w rachunkowości były zaprezentowane zgodnie z rzeczywistością, nawet jeżeli nie będzie to zgodne z wymogami formalnymi).
Podrzędne zasady rachunkowości
Nazywane są też szczegółowymi. Wynikają z nadrzędnych zasad rachunkowości. Bezpośrednio wpływają na jakość rachunkowości prowadzonej w danej firmie. Stanowią uściślenie zasad, którymi powinna kierować się każda jednostka gospodarcza prowadząca księgi rachunkowe.
