Przez bilans należy rozumieć zestawienie składników majątku należących do danego podmiotu (aktywa), a także zestawienie źródeł jego finansowania (pasywa), czyli środków, za które został zakupiony majątek. Aktywa powinny równać się z pasywami. Informacje zawarte w bilansie mają charakter bardziej statystyczny. Dotyczą głównie sytuacji wybranego dnia.
Bilans jest jednym z podstawowych elementów każdego sprawozdania finansowego. Należy go sporządzić na początek (bilans otwarcia) oraz koniec okresu sprawozdawczego (bilans zamknięcia). Dotyczy organizacji, spółek i przedsiębiorstw prowadzących pełną księgowość. Obowiązek jego przygotowania mają zarówno działające firmy jak i osoby, które dopiero planują uruchomienie działalności. W ich przypadku bilans będzie elementem biznesplanu.
Bilans zamknięcia – czas na sporządzenie
Zgodnie z przepisami bilans sporządza się na konkretny dzień. Najczęściej jest to dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, które zgodnie z ustawą o rachunkowości zamykane są:
na końcowy dzień roku obrotowego
na dzień zakończenia działalności jednostki, np.: dzień jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, jeżeli nie miało miejsce jego umorzenie
na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej
na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek o ile w wyniku podziału lub połączenia powstanie nowa jednostka, czyli na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału
na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości
na inny dzień bilansowy określony w oddzielnych przepisach
w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem podmiotu przez inny podmiot, czyli na dzień wpisu do rejestru danego połączenia.
Co oznaczają reguły bilansowe?
Znane są dwie podstawowe reguły bilansowe, których zadaniem jest określenie stopnia pokrycia aktywami trwałymi. Wyróżnia się:
złotą regułę bilansową – zgodnie z nią aktywa trwałe firmy w stu procentach pokrywane są przez kapitał własny, ponieważ aktywa są częścią majątku długoterminowego, charakteryzuje je niskie tempo zmiany na gotówkę
srebrną regułę bilansową –najważniejszą rzeczą jest żeby kapitał stały firmy równał się lub był wyższy od aktywów stałych. Na kapitał stały składa się kapitał własny powiększony o zobowiązania długoterminowe. Zgodnie z powyższym aktywa stałe powinny zostać sfinansowane kapitałem własnym w wysokości minimum 2/3.
Bilans zamknięcia – co powinien zawierać?
Najczęściej bilans ma postać tabeli. Jej lewą stronę tworzą aktywa (majątek firmy), a po prawej stronie znajdują się pasywa (źródła finansowania majątku).
Do aktywów zaliczają się:
aktywa trwałe – wartości niematerialne i prawne, koszty zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy, inne wartości niematerialne i prawne, zaliczki na wartości niematerialne i prawne
rzeczowe aktywa trwałe – grunty, również prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki, lokale, prawa do lokali, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu i inne środki trwałe
należności długoterminowe – pochodzące od jednostek powiązanych, od pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale oraz od pozostałych jednostek
inwestycje długoterminowe – nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, długoterminowe aktywa finansowe
kapitał, fundusz własny – kapitał podstawowy, kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe, zysk lub strata netto, odpisy z zysku netto w czasie trwania roku obrotowego
zobowiązania i rezerwy na zobowiązania – rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe, zobowiązania krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe.
Przy dokonywaniu wyceny najważniejsze jest, aby wycena była w tej samej walucie. Najlepiej waluta obowiązująca w danym kraju, w którym znajduje się siedziba firmy.
Suma aktywów i pasywów powinna być taka sama. Musi być zachowana równowaga bilansowa. Jeżeli tak się nie stanie, to istnieje prawdopodobieństwo, że zostanie obniżona efektywność działania danego podmiotu.
