Jednym z najważniejszych i obowiązkowych elementów sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa jest rachunek zysków i strat. Regulacje prawne dotyczące rachunku zysków i strat zostały zawarte w ustawie z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości. Informacje dla zainteresowanych dostępne są na: prawo.sejm.gov.pl Czym jest i kto ma obowiązek sporządzania rachunku zysków i strat?
Rachunek zysków i strat to inaczej rachunek wyników jest informacją o ogólnym wyniku finansowym firmy oraz jej efektywności. Jest podsumowaniem przychodów i kosztów przedsiębiorstwa. Pokazuje jego zdolność do generowania zysków i samofinansowania. Jest uzupełnieniem informacji zawartych w bilansie.
W państwach członkowskich Unii Europejskiej treść oraz układ rachunku zysków i strat określa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26 czerwca 2013 roku.
Rachunek zysków i strat jest obok bilansu najważniejszym elementem sprawozdania finansowego. Obowiązkiem jego sporządzania jest obciążony każdy przedsiębiorca sporządzający sprawozdanie finansowe:
osoby fizyczne, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, których przychody netto ze sprzedaży w ostatnim roku obrotowym wyniosły przynajmniej równowartość 1 200 000 mln euro
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (bez handlowych spółek osobowych i spółek cywilnych)
oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych.
Rachunek zysków i strat sporządza się za pewien określony okres. Najczęściej jest nim rok obrotowy, dla którego wystawia się roczne sprawozdanie finansowe. Błędem nie będzie jeżeli rachunek wyników dla potrzeb wewnętrznych będzie przygotowywany częściej niż raz w roku.
Rachunek zysków i strat – budowa
Każdy rachunek zysków i strat niezależnie od tego jakie przedsiębiorstwo go sporządza zawiera określone elementy. Są to:
poziom podstawowych informacji wykazuje przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Te podstawowe elementy odzwierciedlają wartość przychodów ze sprzedaży, co pomaga przedsiębiorstwu w dążeniu do osiągnięcia zysków
poziom pozostałych operacji pokazuje transakcje związane pośrednio z podstawową działalnością przedsiębiorstwa lub transakcje z nich wynikające. Jak pokazuje ustawa o rachunkowości przychody i koszty z poziomu pozostałych operacji są powiązane między innymi z działalnością socjalną, odszkodowaniami, karami, zbyciem aktywów trwałych, z odpisem przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych należności
działalność finansowa jest różnicą pomiędzy przychodami finansowymi, głównie z tytułu dywidend, odsetek, zysków ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi, a kosztami finansowymi, głównie z tytułu odsetek, strat ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, z wyłączeniem odsetek, prowizji, dodatnich i ujemnych różnic kursowych
wynik finansowy obejmuje zysk lub stratę brutto. Reprezentuje rezultat prowadzonej działalności finansowej, podatek dochodowy, zysk i stratę netto.
Rachunek zysków i strat – sposoby sporządzania
Zgodnie z ustawą o rachunkowości rachunek zysków i strat można sporządzić na dwa sposoby:
wariant kalkulacyjny
wariant porównawczy.
Wariant kalkulacyjny
Wariant kalkulacyjny klasyfikuje koszty względem miejsc ich powstawania opierając się na kalkulacyjnym układzie kosztów. Zawiera następujące konta:
produkcja podstawowa (koszty bezpośrednio związane z procesem produkcyjnym)
koszty wydziałowe (pośrednie koszty produkcji)
produkcja pomocnicza
koszty ogólnego zarządu (koszty związane z funkcjonowaniem zarządu przedsiębiorstwa i jego administracją)
koszty sprzedaży (koszty związane z kosztami towarzyszącymi sprzedaży produktów, ich transportem, dystrybucją itp.)
Wariant porównawczy
Wariant porównawczy klasyfikuje koszty pod względem ich rodzaju. Zawiera następujące konta:
zużycie materiałów i energii
wynagrodzenia
ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
amortyzacja
usługi obce
podatki i opłaty
pozostałe koszty rodzajowe.
Prawo wyboru wariantu rachunku zysków i strat
Prawo wyboru wariantu rachunku zysków i strat posiadają przedsiębiorstwa posługujące się równocześnie układem rodzajowym kosztów i układem funkcjonalnym. Zastosowanie układu rodzajowego kosztów pozwala prowadzić rachunek wyników w wariancie porównawczym. W przypadku zastosowania układu funkcjonalnego, rachunek zysków i strat prowadzony jest w wariancie kalkulacyjnym.
Wariant porównawczy, a wariant kalkulacyjny
Oba warianty pozwalają tworzyć rachunek zysków i strat w układzie pionowym. Dzięki temu widać dokładnie przychody netto ze sprzedaży towarów i odjęte od nich koszty poniesione w tym celu. Układ pionowy pozwala też uwzględnić kolejne koszty i przychody, które występują na innych poziomach działalności.
Poniżej rachunek zysków i strat przedstawiony w uproszczeniu.
Wariant porównawczy
Wariant kalkulacyjny
Nr
Pozycja
Nr
Pozycja
A
Przychody netto I. Przychody netto ze sprzedaży II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - dodatnia, zmniejszenie - wartość ujemna) III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
A
Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
B
Koszty działalności operacyjnej: I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Wynagrodzenia V. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, w tym emerytalne VI. Pozostałe koszty, w tym wartość sprzedanych towarów i materiałów
B
Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów
C
Zysk (lub strata) ze sprzedaży (A - B)
C
Koszty sprzedaży
D
Pozostałe przychody operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
Zysk (lub strata) ze sprzedaży (kolumny A - B - C - D)
F
Przychody finansowe, w tym: I. Dywidendy i udziały w zyskach od jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, w tym od jednostek powiązanych, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale II. Odsetki, w tym od jednostek powiązanych III. Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym w jednostkach powiązanych IV. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
F
Pozostałe przychody operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
G
Koszty finansowe, w tym: I. Odsetki, w tym dla jednostek powiązanych II. Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym dla jednostek powiązanych III. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
G
Pozostałe koszty operacyjne, w tym aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
H
Zysk (lub strata) brutto (C + D - E + F - G)
H
Przychody finansowe, w tym: I. Dywidendy i udziały w zyskach od jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, w tym od jednostek powiązanych, w których posiada zaangażowanie w kapitale II. Odsetki, w tym od jednostek powiązanych III. Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym w jednostkach powiązanych IV. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
I
Podatek dochodowy
I
Koszty finansowe, w tym: I. Odsetki, w tym dla jednostek powiązanych II. Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym w jednostkach powiązanych III. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
J
Zysk (lub strata) netto (H - I)
J
Zysk (lub strata) brutto (E+F - G + H - I)
K
Podatek dochodowy
L
Zysk (lub strata) netto (J - K)
Przedstawiony powyżej układ rachunku zysku i strat jest uproszczonym schematem dopuszczalnym do stosowania przez małe firmy. Pełny układ dostępny jest w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości. Najważniejsze różnice pomiędzy dwoma wariantami dotyczą jedynie przychodów i kosztów działalności, ponieważ są one tworzone na podstawie innych kont księgowych.
Rachunek zysków i strat – zasady sporządzania
zasada współmierności kosztów i przychodów. Jest to najważniejsza zasada, która mówi, że wynik finansowy za dany okres zależy od realizowanych w tym okresie przychodów i związanych z nimi kosztami. Wszystkie koszty, które nie są związane z osiągniętymi przychodami w danym okresie nie mogą być ujęte w rachunku zysków i strat. Przykładem takiego kosztu jest na przykład czynsz za lokal zapłacony na rok następny.
zasada memoriału polega na tym, że w sprawozdaniu finansowym zostają ujęte wszystkie operacje gospodarcze, które dotyczą danego okresu. Bez znaczenia jest fakt czy wszystkie operacje zostały opłacone czy też nie. Faktury wysyłane do klienta muszą być od razu zaksięgowane nawet jeżeli klient zapłaci za nie dopiero w przyszłym okresie sprawozdawczym.
