Podmioty gospodarcze z tzw. kategorii „instytucji obowiązanych” prowadzące działalność na terytorium Polski zobowiązane są do przestrzegania AML. Na przedsiębiorców zostały nałożone obowiązki monitorowania i analizy transakcji przeprowadzanych przez klientów w związku z ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
obejmuje działania podejmowane przez podmioty świadczące usługi finansowe, głównie banki. Działania te mają na celu wyeliminowanie zjawiska jakim jest pranie tzw. brudnych pieniędzy.
Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2021 poz. 815; dalej jako nowelizacja)
30 marca 2021 roku została uchwalona ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2021 poz. 815; dalej jako nowelizacja). Przepis wprowadził ważne zmiany dotyczące biur rachunkowych. Od 31 lipca 2021 roku ustawą z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2018 r. poz. 723 z późn. zm.; dalej jako: ustawa AML) zostali objęci przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą świadcząc usługi w zakresie sporządzania deklaracji, prowadzenia ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii oraz wyjaśnień w zakresie przepisów prawa podatkowego lub celnego niebędących innymi instytucjami obowiązanymi. Dodatkowo nowelizacja wprowadziła nowe obowiązki związane z walką z praniem brudnych pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, a te obowiązujące do tej pory zostały zmodyfikowane.
Instytucje obowiązane do przestrzegania AML
Wymieniona ustawa o praniu pieniędzy nakłada na przedsiębiorców liczne obowiązki. AML zobowiązane są stosować przede wszystkim podmioty zaliczane do kategorii „instytucji obowiązanych”, które zostały określone w art. 2 ust. 1 ustawy. Przepis zawiera zamknięty katalog instytucji obowiązanych. W grupie znalazły się między innymi: banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, zakłady ubezpieczeń, doradcy podatkowi, podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Z dniem 31 lipca 2021 roku katalog instytucji powiązanych zostanie poszerzony o nowe podmioty, jak np.: o przedsiębiorców świadczących usługi polegające na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień w zakresie przepisów prawa podatkowego lub celnego. W praktyce oznacza to, że nowym obowiązkiem zostały objęte wszystkie biura rachunkowe niezależnie od rodzaju oraz liczby obsługiwanych klientów.
Wymogi stawiane biurom rachunkowym w świetle ustawy
Biuro rachunkowe ma obowiązek wprowadzenia wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu. Wewnętrzna procedura ma określać zasady postępowania jakie będą stosowane w danym biurze rachunkowym w taki sposób, aby ograniczyć ryzyko prania pieniędzy. Wymagania dotyczące wymienionej procedury zostały wskazane w art. 50 ust. 2 ustawy o AML. Szczególnie ważne są:
zasady rozpoznawania i oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu
zasady wykonywania obowiązków w zakresie przekazywania Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach
zasady upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu prania pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Przedmiotowy zakres procedury wewnętrznej został rozszerzony o obowiązek uwzględnienia w niej zasad odnotowywania rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych, a informacjami o beneficjentach rzeczywistych klienta jakie zostały ustalone w związku ze stosowaniem ustawy, a także dokumentowania utrudnień stwierdzonych z weryfikacją tożsamości beneficjenta rzeczywistego jak również czynności podejmowanych w związku z identyfikacją jako beneficjenta rzeczywistego osoby fizycznej, która zajmuje wyższe stanowisko kierownicze.
Inne obowiązki biura rachunkowego wynikające z ustawy
Zgodnie z treścią art. 27 ustawy AML biuro rachunkowe ma obowiązek zidentyfikować i poddać ocenie ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu. Chodzi o określenie w jakim stopniu przedsiębiorca podatny jest na ryzyko związane z praniem pieniędzy przy jego udziale bądź pośrednictwie. Procedura ta będzie najmniej skomplikowana w przypadku małych biur rachunkowych. Obowiązek sporządzenia oceny ryzyka w wersji papierowej lub elektronicznej powinien być spełniony nie rzadziej niż co dwa lata (art. 27 ust. 3 ustawy AML).
Kolejnym obowiązkiem jest wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za prawidłowe wdrożenie obowiązków w zakresie AML oraz ich realizację. W małych biurach wystarczy wyznaczyć do tego jedną osobę. Każda z instytucji obowiązanych musi posiadać i wdrożyć procedurę identyfikacji i weryfikacji klientów zgodnie ze wskazaniami z art. 36 ust. 1 ustawy AML. W przypadku osób fizycznych należy ustalić między innymi imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo urodzenia, numer PESEL, a w przypadku osób prawnych będą to szczegółowe dane dotyczące osoby uprawnionej do reprezentowania osoby prawnej oraz dodatkowo firmę osoby prawnej, formę organizacyjną, adres siedziby lub miejsca prowadzenia działalności, numer NIP. Po weryfikacji klienta będzie można określić jego profil pod kątem prania pieniędzy. Każda instytucja obowiązana została zobowiązana do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego jak również weryfikacji czy klient zajmuje eksponowane stanowisko polityczne (PEP) lub członek jego rodziny bądź osoba znana jako jej bliski współpracownik. Status PEP obowiązkowo musi zostać ustalony dla każdego klienta i beneficjenta rzeczywistego. Jeżeli dojdzie do zidentyfikowania statusu PEP, to konieczne jest zastosowanie wobec takiego klienta szczególnych środków bezpieczeństwa finansowego jakie zostało przewidziane w ustawie AML.
Zgodnie z ustawą instytucje obowiązane mają obowiązek przeprowadzania szkoleń w celu poszerzenia wiedzy jak również świadomości osób, które wykonują obowiązki związane z przeciwdziałaniem prania pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Takie szkolenie musi być przeprowadzane regularnie z zastrzeżeniem, że przy jednoosobowej działalności gospodarczej, przedsiębiorca musi skorzystać z usług zewnętrznej firmy szkoleniowej.
Kary za niewykonanie obowiązków nałożonych ustawą AML
Jeżeli instytucja obowiązana nie wykona nałożonych na nią obowiązków wynikających z ustawy AML, to mogą zostać nałożone na nią sankcje administracyjne i karne. Zgodnie z treścią art. 150 ust. 1 ustawy AML do katalogu kar administracyjnych zalicza się:
publikację informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez nią w BIP na stronie podmiotowej urzędu, który obsługuje ministra właściwego do spraw finansów publicznych
nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności
cofnięcie koncesji lub zezwolenia bądź wykreślenie z rejestru działalności regulowanej
zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez daną instytucję obowiązaną przepisów ustawy na okres dłuższy niż 1 rok
karę pieniężną.
Kara pieniężna może być nałożona do wysokości dwukrotnej kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w związku z naruszeniem. Jeżeli nie można ustalić kwoty korzyści lub straty, to wtedy do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro.
W przypadku kiedy instytucja obowiązana nie dopełni obowiązku przekazania do Generalnego Inspektora zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, bądź obowiązku przekazania do Generalnego Inspektora zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia o tym, ze dana transakcja lub wartości majątkowe, które są przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. W przypadku przekazania do Generalnego Inspektora nieprawdziwych danych dotyczących transakcji, rachunków lub osób grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadku nieumyślnego działania, sprawca podlega grzywnie.
