Urlop bezpłatny - kiedy i na ile dni można wziąć?

Pracownicy czasami korzystają z możliwości pójścia na urlop bezpłatny. Kiedy pracownik i na jakich warunkach może złożyć wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego? Jakie wynikają z tego konsekwencje?

Urlop bezpłatny – (art. 174 Kodeksu pracy - Udzielanie urlopu bezpłatnego)

Pracownik, który chce pójść na urlop bezpłatny musi złożyć do pracodawcy pisemny wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego, który nie wymaga uzasadniania ani podawania przyczyn, dla których został złożony. Samo złożenie wniosku nie powoduje, że urlop zostanie udzielony. Pracodawca ma bowiem prawo nie wyrazić na niego zgody i nie musi uzasadniać swojej decyzji. Podczas przebywania na urlopie bezpłatnym pracownikowi nie przysługuje prawo do wynagrodzenia z tytułu świadczenia pracy. Jednocześnie zostają zawieszone wzajemne prawa i obowiązki obu stron umowy o pracę. Prawo do złożenia wniosku o urlop bezpłatny przysługuje jedynie pracownikowi. Pracodawca nie może skierować pracownika na urlop bezpłatny. W sytuacji, kiedy pracownik zostanie wysłany na urlop bezpłatny niezgodnie z zapisami art. 174 Kodeksu pracy, czyli bez złożonego przez niego pisemnego wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego, a na podstawie decyzji pracodawcy, to zgodnie z prawem jest to działanie bezskuteczne. Taką opinię wyraził też Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 15 października 1996 roku o sygn. akt III AUa 34/96. 


Art. 174 Kodeksu pracy otrzymał brzmienie: 

§ 1. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego.
§ 2. Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
§ 3. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
§ 4. Przepisów § 2 i 3 nie stosuje się w przypadkach uregulowanych odmiennie przepisami szczególnymi.

Urlop bezpłatny, a składki na ubezpieczenia społeczne

Pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym. Dodatkowo taki pracownik nie ma prawa do korzystania ze świadczeń jakie przysługują mu z ubezpieczenia chorobowego, przykładowo z zasiłku chorobowego lub opiekuńczego. Okres urlopu bezpłatnego nie jest zaliczany ani do okresu składkowego, ani nieskładkowego, co oznacza, że nie jest zaliczony do stażu ubezpieczeniowego. Potwierdzeniem takiego stanowiska jest między innymi wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, sygn. akt IV SA/Po 1127/18 z dnia 21 lutego 2019 roku. 
W związku z powyższym pracownikowi przebywającemu na urlopie bezpłatnym nie należy się zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński, wyrównawczy ani świadczenie rehabilitacyjne.

Urlop bezpłatny – jak długo może trwać? 

Pracownik może przebywać na urlopie bezpłatnym przez określony, dowolny czas. W zależności od długości jego trwania obowiązują różne sposoby postępowania.  
Jeżeli urlop bezpłatny trwa dłużej niż 3 miesiące to w takiej sytuacji pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, jeżeli zaistnieją ku temu ważne powody (art. 174 par. 3 Kodeksu pracy). 

Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.

Ważne przyczyny, dla których pracownik może zostać odwołany z urlopu bezpłatnego muszą pochodzić od pracodawcy i powinny powstać już po rozpoczęciu przez pracownika urlopu. Muszą to być okoliczności oraz trudności, które mogłyby być przyczyną powstania dość poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu firmy podczas nieobecności pracownika w pracy. Pracownik, który zostanie odwołany przez pracodawcę z urlopu bezpłatnego ma obowiązek stawić się do pracy w terminie wyznaczonym przez pracodawcę. Jeżeli odmówi podjęcia pracy to tym samym narusza podstawowe obowiązki pracownicze. 
Zarówno moment rozpoczęcia urlopu bezpłatnego jak i czas jego trwania zależą od pracownika i muszą być zgodne z terminami wskazanymi we wniosku dotyczącym udzielenia urlopu bezpłatnego. Dopuszcza się możliwość udzielenia urlopu w innym terminie pod warunkiem, że pracodawca z pracownikiem dojdą w tej kwestii do porozumienia. Koniec urlopu bezpłatnego przypada na dzień wskazany przez pracownika we wniosku lub w terminie uzgodnionym przez strony w momencie jego udzielania. Należy wiedzieć, że czas trwania urlopu bezpłatnego może zostać w każdej chwili skrócony po wcześniejszym uzgodnieniu pracownika z pracodawcą. 

Urlop bezpłatny udzielony w związku z podjęciem pracy u innego pracodawcy - art. 174(1) Kodeksu pracy

Urlop bezpłatny na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy

§ 1. Za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami.
§ 2. Okres urlopu bezpłatnego, o którym mowa w § 1, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Z powyższego przepisu wynika, że trzy podmioty mogą zawrzeć umowę o ograniczonym czasowo przejściu pracownika od jednego pracodawcy do drugiego. W ramach zawartej umowy pracodawca zatrudniający pracownika zobowiązuje się do udzielenia mu urlopu bezpłatnego na podjęcie pracy przez tego pracownika u innego pracodawcy w czasie z góry ustalonym, z którym to pracodawcą zawarł umowę zobowiązującą do zatrudnienia danego pracownika. Zakończenie okresu urlopu bezpłatnego oznacza powrót do pracy tego pracownika w zakładzie pracy, z którym zawarł on pierwotną umowę o pracę. W tym przypadku istnieje również możliwość wcześniejszego zakończenia urlopu bezpłatnego. Pracodawca, który jako pierwszy zatrudnił pracownika ma obowiązek po zakończonym okresie urlopu bezpłatnego przyjąć ponownie tego pracownika do świadczenia pracy na takich samych warunkach i zasadach jakie zostały określone w umowie o pracę i obowiązywały w okresie przed przejściem pracownika na urlop bezpłatny. 

Sąd Apelacyjny z Gdańska w wyroku z dnia 22 marca 2016 roku, sygn. akt AUa 1877/15 stwierdził między innymi, że: 

Wyjątkiem od tej zasady jest urlop bezpłatny udzielany przez pracodawcę pracownikowi na podstawie art. 1741 § 1 k.p., za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Urlop ten jest szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego, udzielany jest bowiem w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy.
Przekazywanie między pracodawcami pracowników w tym trybie daje możliwość uregulowania stanu zatrudnienia – bez konieczności dokonywania zwolnień, a zwłaszcza zwolnień grupowych.
Uprawniony jest pogląd, że urlop ten udzielany jest przede wszystkim w interesie pracodawcy, który unika w ten sposób obowiązku wypłaty odpraw z tytułu zwolnienia pracowników, jednakże uznać go można także za korzystny dla pracownika, bowiem chroni go przed utratą pracy.

Tak więc w przypadku urlopu bezpłatnego udzielanego pracownikowi w związku z wykonywaniem pracy u innego pracodawcy, inicjatywa jego udzielenia leży po stronie pracodawcy z zastrzeżeniem, że wymaga to także zgody pracownika. Udzielenie tego rodzaju urlopu jest korzystne zarówno dla pracodawcy, jak i samego pracownika. Pracownik może zarobkować i może zaliczyć ten okres do uprawnień pracowniczych u dotychczasowego pracodawcy. Z kolei pracodawca może w ten sposób ograniczyć koszty. Zgodnie z przepisami urlop bezpłatny udzielony w powyższy sposób oznacza pewnego rodzaju użyczenie pracownika na rzecz drugiego pracodawcy. 

Podsumowanie

Cechą charakterystyczną urlopu bezpłatnego jest możliwość zawieszenia wykonywania pracy na określony czas. Pójście na urlop bezpłatny oznacza zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia oraz innych świadczeń pracowniczych. Pracownik przebywający na urlopie przez okres krótszy niż jeden miesiąc nie traci prawa do urlopu wypoczynkowego. Dodatkowo pracownik będąc na urlopie bezpłatnym posiada ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę, chyba że zakład pracy ogłosi upadłość lub dojdzie do likwidacji danego pracodawcy.

Data publikacji: 2023-08-04, autor: FakturaXL