Koszty uzyskania przychodu to koszty ponoszone w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów z wyłączeniem kosztów wskazanych w art. 23 ustawy o PIT. Wydatki zgodne z podaną definicją, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz prawidłowo udokumentowane mogą stanowić koszty podatkowe, które można podzielić na koszty stałe oraz zmienne.
koszty bezpośrednie – mają bezpośredni związek z uzyskaniem przychodu w prowadzonej działalności gospodarczej (zakup materiałów podstawowych, zakup towarów handlowych)
koszty pośrednie – nie są bezpośrednio związane z przychodem, ale dotyczą wydatków związanych z utrzymaniem firmy (czynsz najmu biura, media, obsługa księgowa).
Zgodnie z ustawą o rachunkowości, podatnicy prowadzący księgi rachunkowe mogą mieć koszty stałe oraz zmienne.
Co to są koszty zmienne?
Koszty zmienne związane są bezpośrednio z produkcją i zależą od jej wielkości. Za zmianą wielkości produkcji idzie również zmiana wartości kosztów zmiennych. Wzrost produkcji oznacza wzrost kosztów. Z kolei spadek, to mniejsza wartość kosztów. Jeżeli produkcja równa się 0, to koszty zmienne także wynoszą 0 zł. Koszty zmienne wynikają z decyzji krótkoterminowych. Zalicza się do nich między innymi:
roboczogodziny
towary
materiały
energię
nakłady na surowce.
Aby wyliczyć koszt zmienny przypadający na jednostkę produkcji należy wziąć pod uwagę przeciętny koszt zmienny wyliczony wg następującego wzoru:
koszty proporcjonalne – wzrost produkcji sprawia, że jednostkowy koszt zmienny jest stały, jak np. koszt wynagrodzenia, w przypadku pracowników pracujących na akord
koszty progresywne – koszty zmienne wzrastają razem ze wzrostem produkcji, jak np. wynagrodzenie za nadgodziny
koszty degresywne – jednostkowy koszt zmienny zmniejsza się razem ze wzrostem produkcji, jak np. w związku z większym zamówieniem materiałów, cena jednostkowa jest mniejsza po udzieleniu upustu, czy rabatu
koszty regresywne – razem ze wzrostem produkcji w szybkim tempie maleje jednostkowy koszt produkcji, jak np. koszt ogrzewania sali kinowej jest mniejszy dla większej ilości osób przebywających w sali niż dla jednej osoby.
Co to są koszty stałe?
Koszty stałe nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji. Zmniejszenie produkcji nie ma wpływu na zmianę kosztów stałych, co oznacza, że są one niezmienne przez cały czas, chociaż ich wartość nie zawsze musi być taka sama. Na koszty stałe mają wpływ warunki makroekonomiczne, co sprawia, że w każdej chwili mogą one ulec zmianie. Do czynników, które mogą mieć wpływ na koszty stałe można zaliczyć:
zmianę stosowanej technologii
zmianę organizacji przedsiębiorstwa
wymianę urządzeń oraz maszyn na nowsze bardziej energooszczędne, które przez dłuższy okres czasu będą pobierały mniej energii w porównaniu z poprzednimi maszynami, co sprawi, że koszty stałe zmniejszą się.
Przykładem kosztów stałych jest:
wynagrodzenie administracji
odpisy amortyzacyjne maszyn
ubezpieczenie maszyn
czynsz za najem budynku.
Koszty stałe dzielą się na:
koszty bezwzględnie stałe – koszty nie podlegają żadnym zmianom w przypadku zmian wielkości produkcji, jak np. odpisy amortyzacyjne kiedy środki trwale rozliczane są metodą liniową
koszty skokowo stałe – wartość kosztów nie zmienia się w przedziale wielkości po przekroczeniu którego następuje ich wzrost, a następnie ma miejsce ich stabilizacja, jak np. przy wynajmie hali produkcyjnej, gdzie po przekroczeniu określonej wartości produkcji konieczne będzie najęcie dodatkowej hali.
Przeciętny koszt stały można obliczyć dzieląc koszty stałe przez wielkość produkcji zgodnie z: AFC = FC/Q, gdzie: AFC – przeciętny koszt stały FC – koszt stały Q -wielkość produkcji Wartość kosztów całkowitych (KC) to suma kosztów zmiennych (KZ) i stałych (KS). KC = KZ + KS Celem rozróżnienia, czy koszt jest stały, czy zmienny należy zbadać zależność wpływu wielkości produkcji na koszt.
PRZYKŁAD 1 Firma produkująca meble ponosi między innymi koszty, takie jak:
amortyzacja maszyny (frezarka do drewna)
zużycie materiałów potrzebnych do produkcji mebli (płyty drewniane, kołki, klej stolarski)
koszt energii elektrycznej na hali produkcyjnej.
Które z wymienionych kosztów są kosztami stałymi?
Odpowiedź: Kosztem stałym będzie amortyzacja maszyny, a także koszt energii elektrycznej na hali produkcyjnej. Zużycie materiałów potrzebnych do produkcji mebli jest kosztem zmiennym, ponieważ koszt ten zależy od ilości wyprodukowanych wyrobów gotowych.
PRZYKŁAD 2 Firma w związku z szybko rozwijającą się branżą rozpoczęła produkcję dodatkowego wyrobu gotowego. Był to powód do wynajęcia dodatkowej hali produkcyjnej, co spowodowało wzrost kosztów związanych z wynajmem hal. Czy koszt ten będzie kosztem zmiennym, czy stałym?
Odpowiedź: Koszt wynajmu hal produkcyjnych nie ma bezpośredniego związku z ilością wyprodukowanych towarów, dlatego koszt wynajmu hal jest kosztem stałym.
Koszty stałe i zmienne, a księgowanie w KPiR
Przedsiębiorcy prowadzący księgowość uproszczoną w postaci KPiR lub Ewidencję przychodów w przypadku ryczałtu nie muszą rozróżniać kosztów stałych od zmiennych, ponieważ jak mówi ustawa o rachunkowości taki podział wymagany jest jedynie przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych. W PKPiR wydatki nie stanowiące kosztu uzyskania przychodów (NKUP) nie podlegają wpisowi do księgi, dlatego w celu dokonania prawidłowego wpisu, przedsiębiorcy muszą obowiązkowo zapoznać się z przepisami, aby dobrze rozróżnić, które wydatki stanowią koszt uzyskania przychodu. Ważne jest też prawidłowe ujęcie kosztów w odpowiedniej kolumnie książki. Służą do tego kolumny:
kolumna 10 – zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych
