W trakcie prowadzenia działalności gospodarczej mogą wystąpić różne sytuacje, które mogą być przyczyną zmiany wartości składników majątku. W zależności od rodzaju zdarzenia zmiana może dotyczyć wartości początkowej składnika, jak również wysokości odpisów amortyzacyjnych.
Kosztem uzyskania przychodu mogą być odpisy dokonywane z tytułu zużycia środków trwałych jak i wartości niematerialnych i prawnych, tzw. odpisy amortyzacyjne, których dokonuje się wyłącznie na podstawie art. 22a do 22o ustawy o PIT, z wyłączeniem odpisów amortyzacyjnych nie stanowiących kosztów (art. 23 definicja negatywna kosztów uzyskania przychodów)
Zgodnie z podstawowymi zasadami jakie wynikają z w/w przepisów, amortyzacją objęte są:
budowle, budynki i lokale będące odrębną własnością
maszyny, urządzenia i środki transportu
inne przedmioty, które:
są własnością lub współwłasnością podatnika
zostały nabyte lub wytworzone we własnym zakresie
są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia ich do używania
o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok
będą wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą bądź oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy.
Składniki majątku niepodlegające amortyzacji
Niektóre składniki majątku już od momentu przyjęcia ich do używania nie podlegają amortyzacji. Należą do nich:
grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów
budynki mieszkalne razem ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne, które służą do prowadzenia działalności gospodarczej, są dzierżawione bądź wynajmowane na podstawie umowy o ile podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzacji
dzieła sztuki i eksponaty muzealne
wartość firmy
składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia bądź zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej, w której składniki te były używane (składniki te nie będą podlegały amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została zawieszona lub zakończona działalność) - które są środkami trwałymi lub wartościami niematerialnymi i prawnymi.
Zasady stosowane przy amortyzacji środków trwałych
Przedsiębiorca nie musi dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku o wartości początkowej nie wyższej niż 10 000 zł. W ich przypadku wydatki poniesione na ich nabycie są kosztami uzyskania przychodów w miesiącu, w którym zostały oddane do użytkowania. Mogą być jednorazowo zaliczone do kosztów firmowych.
Zmiana wartości początkowej środka trwałego
Obowiązkiem podatnika, który nabędzie środek trwały na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej jest:
dokonanie po zakupie właściwej klasyfikacji środka trwałego (przedsiębiorca musi znaleźć i przypisać właściwy numer KŚT)
ustalenie wartości początkowej środka trwałego
określenie metody amortyzacji (najbardziej korzystnej)
Jeżeli przedsiębiorca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ulepszy nabyty lub wytworzony środek trwały, tzn. zaadaptuje go, dokona jego rekonstrukcji, przebudowy, rozbudowy lub modernizacji, to ma obowiązek:
odpowiednio zwiększyć wartość początkową środka trwałego o sumę wydatków na ulepszenie
dokonywania miesięcznych odpisów amortyzacyjnych w zwiększonej wysokości.
W przypadku trwałej lub czasowej utraty wartości takiego środka trwałego podatnik ma obowiązek:
odpowiednio zmniejszyć wartość początkową środka trwałego w zależności od tego jaka była przyczyna utraty wartości (zmiana przeznaczenia, brak możliwości naprawy, odtworzenia niektórych funkcji, uszkodzenia itp.)
dokonywania miesięcznych odpisów amortyzacyjnych w zmniejszonej wysokości.
Minimalny roczny limit kwoty wydatków będący warunkiem wystąpienia ulepszenia
Środki trwałe zostają uznane za ulepszone jeżeli:
suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekroczyła wartość 10 000zł
poniesione wydatki wpływają na wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środka trwałego do użytkowania, którą to wartość mierzy się okresem użytkowania, zdolnością wytwórczą, kosztami eksploatacji, jakością produktów jakie uzyskano z pomocą ulepszonych środków trwałych.
Zmiana wartości początkowej środka trwałego – korekta odpisów amortyzacji
W związku ze zmianą wartości początkowej środka trwałego przedsiębiorca powinien:
dokonać zmiany wysokości odpisów amortyzacyjnych
skrócić lub wydłużyć okres amortyzacji
dokonać korekty odpisów amortyzacyjnych.
Dodatkowo zmiana wartości początkowej środka trwałego wiąże się ze zmianą wysokości zaliczek na podatek dochodowy za okres zmian dotyczący odpisów amortyzacyjnych. Zgodnie z art. 22 ust. 7c ustawy o PIT podstawowa zasada korekty kosztów zakłada, że jeżeli pomyłka nie jest spowodowana błędem rachunkowym lub oczywistą pomyłką, to korekty kosztu firmowego, również odpisu amortyzacyjnego należy dokonać przez zmniejszenie lub zwiększenie kosztów uzyskania przychodów jakie zostały poniesione w okresie rozliczeniowym, za który otrzymano fakturę korygującą, a w razie jej braku, inny dokument będący potwierdzeniem przyczyny korekty. W przypadku kiedy przedsiębiorca w okresie korekty nie będzie posiadał wystarczającej ilości kosztów lub będzie ich za mało, to w takiej sytuacji będzie on zobowiązany do zwiększenia sumy przychodów za dany okres. Korekta kosztów uzyskania przychodów nie ma zastosowania jeżeli dotyczy:
kosztu związanego z przedawnionym zobowiązaniem podatkowym
cen transferowych.
Korekty kosztów zmniejszających lub zwiększających dokonuje się w ostatnim okresie rozliczeniowym przypadającym:
przed likwidacją pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej
zmianą formy opodatkowania
zmianą zasad ustalania dochodu odnoszących się do działów specjalnych produkcji rolnej o ile korekta nastąpiła po:
likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej oraz działów specjalnych produkcji rolnej
zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną formę opodatkowania
zmianie zasad ustalania dochodu odnosząc się do działów specjalnych produkcji rolnej.
Powyższą korektę kosztów należy zastosować także w odniesieniu do korekty wartości rynkowej składnika majątku będącej wynikiem decyzji organu podatkowego. Taka decyzja może mieć miejsce w sytuacji kiedy organ podatkowy zakwestionuje wartość składnika majątku określoną przez podatnika, która zdaniem urzędu znacznie odbiega od wysokości przyjętej dla celu opodatkowania podatkiem równoważnym do podatku od dochodów pochodzących z niezrealizowanych zysków jaka została ustalona przez jedno z państw wspólnoty UE, z którego terytorium dany składnik został przeniesiony do Polski.
