Przedsiębiorcy mają prawo poddać amortyzacji zakupione i ujęte w ewidencji środki trwałe. Aby amortyzacja została przeprowadzona w sposób prawidłowy, to najpierw musi zostać ustalona wartość początkowa środka trwałego, która może zmieniać się z upływem czasu.
W jaki sposób należy ustalić wartość początkową środka trwałego?
Przedsiębiorca kupując produkt do firmy, który ma stanowić składnik jego majątku ma obowiązek ująć go w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jeżeli chce dokonywać odpisów amortyzacyjnych. W związku z tym musi najpierw ustalić wartość początkową środka, od której dokona odpisu amortyzacyjnego już od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek lub wartość zostały wprowadzone do ewidencji aż do końca miesiąca, w którym suma odpisów amortyzacyjnych zostanie zrównana z ich wartością początkową, lub w którym zostanie on postawiony w stan likwidacji bądź zostanie zbyty lub zostanie stwierdzony jego niedobór.
Sposób ustalenia wartości początkowej środka trwałego zależy od sposobu jego nabycia. Jeżeli środek trwały został nabyty odpłatnie, to wartość początkową stanowi cena nabycia. Jeżeli do nabycia doszło w sposób nieodpłatny, jak np. w drodze spadku, czy darowizny, to wartość początkowa jest wartością rynkową z dnia nabycia, pod warunkiem, że w umowie darowizny lub nieodpłatnego przekazania została wskazana niższa wartość.
Czym jest wartość rynkowa?
Przez wartość rynkową należy rozumieć kwotę całkowitą, którą sprzedawca może uzyskać w chwili dostawy towarów lub świadczenia usług od nabywcy lub usługobiorcy w warunkach uczciwej konkurencji.
Za cenę rynkową uważa się:
w odniesieniu do towarów – kwotę nie mniejszą od ceny nabycia towarów lub towarów podobnych. W przypadku braku ceny nabycia pod uwagę należy wziąć koszt wytworzenia, który został określony w momencie dostawy
w odniesieniu do usług – kwota nie może być mniejsza niż całkowity koszt poniesiony przez podatnika na wykonanie tych usług.
Wartość początkowa – wartość rynkowa
W szczególnych okolicznościach kiedy trudno jest ustalić cenę nabycia środka trwałego lub jego części nabytej przez podatnika przed dniem założenia ewidencji, to za wartość początkową tego środka trwałego przyjmuje się kwotę w wysokości wynikającej z wyceny wykonanej przez przedsiębiorcę uwzględniając cenę rynkową środka trwałego tego samego rodzaju z grudnia roku, który poprzedza rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu, a także stanu oraz stopnia ich zużycia. Chodzi głównie o sytuację kiedy podatnik nie posiadał, ponieważ nie musiał posiadać dokumentów, które potwierdzają poniesione przez niego wydatki na nabycie lub wytworzenie określonego środka trwałego. Powyższa sytuacja nie dotyczy przypadków kiedy wartość rynkowa środka trwałego zmieniła się w okresie pomiędzy datą nabycia, a datą pod jaką dany środek został wpisany do ewidencji środków trwałych.
Sposób wyceny środka trwałego od 2022 roku
Od 1 stycznia 2022 roku obowiązują inne zasady dotyczące wyceny środków trwałych nabytych poprzez ich zakup. Zasady wyceny wskazane w art. 22g ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT zostały bardziej dookreślone i obecnie za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w przypadku odpłatnego nabycia uważana jest cena ich nabycia, a w sytuacji kiedy były one używane przez podatnika jeszcze przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych prawnych i nie zostały wcześniej amortyzowane, to uważa się cenę nabycia jednak nie wyższą od ich wartości rynkowej.
Związek pomiędzy wartością początkową, a wzrostem wartości rynkowej środka trwałego
Wartość rynkowa środka trwałego może zmieniać się przez cały okres jego użytkowania. Najlepiej widać to na przykładzie nieruchomości kiedy pod wpływem czasu zwiększa się wartość rynkowa w stosunku do tej przyjętej w chwili jej nabycia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami podatnik nie ma możliwości przyjęcia do ewidencji środka trwałego po aktualnej wartości rynkowej, dlatego musi przyjąć wartość początkową z dnia nabycia nawet jeżeli będzie na tym stratny (wartość początkowa będzie dużo niższa od aktualnej wartości rynkowej danego środka trwałego).
Zgodnie z przepisami ustawy o PIT nie jest możliwe przeprowadzenie aktualizacji środków trwałych w przypadku kiedy wzrosną ich ceny, nawet jeżeli zostanie w tym celu powołany rzeczoznawca. Wymieniona aktualizacja może zostać przeprowadzona jedynie na podstawie art. 22o ust. 1 ustawy o PIT przez wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Rozporządzenie określa tryb i terminy aktualizacji wyceny środków trwałych. Ostatnie rozporządzenie w tym zakresie zostało wydane ponad 20 lat temu, w 1995 roku.
Zgodnie z nim podatnicy, którzy do końca września 1995 roku nie dokonali aktualizacji wyceny środków trwałych, to po tym terminie nie mogą jej dokonać aż do momentu wydania zarządzenia o następnej aktualizacji.
Podsumowanie
Zgodnie z obowiązującymi przepisami podatnicy ustalają wartość początkową środka trwałego na podstawie ceny i wartości z dnia nabycia. W przypadku kiedy od momentu nabycia nastąpi znaczny wzrost wartości rynkowej, to i tak nie mają możliwości dokonania aktualizacji wyceny.
