Pracodawca musi przeanalizować ryzyko zachorowań w kontekście specyfiki pracy oraz wdrożyć odpowiednie działania, w tym szczepienia ochronne, które mogą być konieczne do zminimalizowania zagrożeń. Dotyczy to szczególnie pracowników ochrony zdrowia, dla których ryzyko zawodowe związane z działaniem szkodliwych czynników biologicznych jest znaczące.
W sytuacji, gdy brak szczepienia u jednego pracownika może prowadzić do zwiększenia ryzyka zdrowotnego dla innych, pracodawca może być zobowiązany do wprowadzenia szczególnych rozwiązań, takich jak odizolowanie pracownika, zmiana organizacji pracy lub w skrajnych przypadkach rozwiązanie umowy o pracę, o ile istnieją odpowiednie przesłanki.
Szczepienia jako element ochrony zdrowia w pracy
Z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), szczepienia są skutecznym narzędziem w zapobieganiu chorobom zakaźnym. Im więcej osób w zespole zostanie zaszczepionych, tym większe bezpieczeństwo całej grupy. Właśnie dlatego coraz więcej pracodawców rozważa wprowadzenie szczepień jako obowiązku, zwłaszcza w branżach, gdzie ryzyko narażenia na choroby zakaźne jest wysokie.
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi definiuje szczepienie ochronne jako działanie mające na celu sztuczne uodpornienie przeciwko konkretnym chorobom. Jest to narzędzie, które pozwala uniknąć nie tylko zachorowania, ale i powikłań, mogących prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych.
Polskie prawo reguluje kwestie obowiązkowych szczepień ochronnych wprost. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 roku określa, które choroby zakaźne podlegają obowiązkowi szczepień oraz jakie grupy społeczne i wiekowe są nim objęte. Przykładem są szczepienia przeciwko gruźlicy czy odrze, które w określonych sytuacjach muszą zostać wykonane.
Co więcej, art. 5 ust. 1 pkt 2 Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji daje Państwowej Inspekcji Sanitarnej prawo do egzekwowania wykonania obowiązkowych szczepień. Osoby uchylające się od tego obowiązku mogą zostać ukarane grzywną w wysokości do 1500 złotych lub naganą.Szczepienia zalecane – pracodawca a obowiązek
Szczepienia zalecane, choć nieobowiązkowe, również odgrywają istotną rolę w ochronie zdrowia pracowników, zwłaszcza w zawodach narażonych na kontakt z biologicznymi czynnikami chorobotwórczymi. Zgodnie z przepisami, pracodawca jest zobowiązany poinformować pracownika o konieczności wykonania takich szczepień przed rozpoczęciem pracy. Koszty związane ze szczepieniami ponosi pracodawca.
Przykładem mogą być osoby zatrudnione w służbie zdrowia, branży gastronomicznej czy laboratoriach diagnostycznych. Pracownicy tych sektorów, z uwagi na charakter pracy, są szczególnie narażeni na kontakt z drobnoustrojami, dlatego szczepienia, choć zalecane, mogą stać się warunkiem bezpiecznego wykonywania obowiązków zawodowych.
Przepisy jasno rozróżniają szczepienia obowiązkowe, które wynikają z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, od szczepień zalecanych, które są dobrowolne. W przypadku szczepień obowiązkowych, ich egzekwowanie należy do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, a nie do pracodawców.Czy pracodawca może wymusić szczepienie?
Tu pojawia się kluczowe pytanie: czy pracodawca ma prawo nałożyć obowiązek szczepień na swoich pracowników i wyciągać konsekwencje wobec osób, które odmówią? Odpowiedź zależy od kilku czynników, w tym rodzaju pracy, charakterystyki stanowiska oraz ryzyka związanego z narażeniem na czynniki biologiczne.
Pracodawca, działając na podstawie przepisów BHP, może wymagać szczepień w sytuacjach, gdy są one niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa w miejscu pracy. Jednak odmowa szczepienia – zwłaszcza w przypadku szczepień zalecanych – nie zawsze oznacza możliwość nałożenia sankcji na pracownika.
Jeżeli pracownicy są narażeni na działanie szkodliwych czynników biologicznych, takich jak wirusy lub bakterie, pracodawca zobowiązany jest do stosowania dostępnych środków eliminujących lub ograniczających to narażenie (art. 222¹ § 1 kp). W praktyce oznacza to, że szczepienia ochronne mogą być jednym z rozwiązań, jakie pracodawca powinien rozważyć w ramach ochrony zdrowia zatrudnionych.Czy pracodawca może zwolnić niezaszczepionego pracownika?
Zasadniczo brak poddania się szczepieniu zalecanemu nie może być podstawą do rozwiązania umowy o pracę. Pracownik ma prawo do podejmowania decyzji dotyczących swojego zdrowia, a szczepienia zalecane pozostają w jego gestii. Są jednak sytuacje, w których niezaszczepienie się pracownika może stanowić istotne zagrożenie dla zdrowia innych osób, co może skomplikować sprawę.
Wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2013 roku (III PK 45/12) wskazuje, że pracodawca ma obowiązek ocenić ryzyko wystąpienia chorób w środowisku pracy oraz zastosować odpowiednie środki ochronne, takie jak szczepienia. Jeśli niezaszczepiony pracownik może potencjalnie narazić na niebezpieczeństwo innych pracowników lub klientów, pracodawca może być zmuszony do podjęcia działań. W praktyce może to oznaczać np. przeniesienie pracownika do pracy zdalnej lub na stanowisko niewymagające kontaktu z innymi osobami.
W skrajnych przypadkach, gdy brak szczepienia prowadzi do realnego i trwałego zagrożenia, pracodawca może rozważyć rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem. Taka decyzja musi jednak być dobrze uzasadniona, a pracodawca powinien być przygotowany na możliwość, że pracownik odwoła się do sądu pracy, który oceni zasadność takiego działania.Jakie są możliwości pracodawcy?
Pracodawcy, chcąc zadbać o zdrowie swoich zespołów, mogą zachęcać do szczepień, np. poprzez kampanie edukacyjne, organizowanie szczepień w miejscu pracy czy pokrywanie kosztów szczepień zalecanych. Pracodawcy mogą również wprowadzić politykę informacyjną, wyjaśniającą korzyści wynikające ze szczepień i ich wpływ na bezpieczeństwo w miejscu pracy.
Warto jednak pamiętać, że wszelkie decyzje dotyczące szczepień muszą być podejmowane z poszanowaniem praw pracowników. Dobrowolność szczepień zalecanych jest zasadą, którą pracodawcy muszą respektować, nawet jeśli szczepienia te są istotne dla ograniczenia ryzyka zawodowego.Podsumowanie
Szczepienia ochronne w miejscu pracy to temat złożony, który wymaga równoważenia interesów pracodawców i pracowników. Choć szczepienia obowiązkowe są egzekwowane przez służby sanitarne, pracodawcy mogą wspierać pracowników w korzystaniu z zalecanych szczepień, aby minimalizować ryzyko zawodowe. Kluczowe jest jednak przestrzeganie obowiązujących przepisów i poszanowanie wolności decyzji pracownika. Wspólne działania w tym zakresie mogą przyczynić się do stworzenia bezpieczniejszego środowiska pracy, bez naruszania praw jednostki.
Data publikacji: 2025-02-05, autor: FakturaXL
