Świadczenie pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem na podstawie stosunku pracy polega na wykonywaniu pracy w miejscu i w czasie wyznaczonym przez pracodawcę. W zamian za wykonywaną pracę, pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie wskazane w zawartej umowie o pracę.
Zgodnie z zapisem art. 128 par. 1 Kodeksu pracy „Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy”. Praca może być wykonywana w określonym systemie czasu pracy. Jednym z nich jest zadaniowy czas pracy.
Obowiązujące systemy czasu pracy
Jednym ze skutków podpisanej umowy o pracę jest zobowiązanie pracownika do wykonywania określonych zadań zleconych przez pracodawcę i pod jego nadzorem w wyznaczonym miejscu oraz czasie. Rodzaj zastosowanego systemu pracy zależy głównie od tego ostatniego elementu.
Do obowiązujących systemów czasu pracy zalicza się system:
podstawowy – praca 8 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu
równoważny – praca może zostać przedłużona do 12 godzin i zrównoważona przez krótszy czas pracy w innym dniu
przerywany – występuje jedna przerwa w ciągu doby, która nie powinna być dłuższa niż 5 godzin, za którą pracownikowi przysługuje połowa wynagrodzenia za czas przestoju
skrócony – skrócony czas pracy obejmuje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych
weekendowy – stosowany jest na wniosek pracownika, w którym praca świadczona jest jedynie w określone dni tygodnia: w piątki, soboty, niedziele oraz święta
zadaniowy – pracodawca ustala z pracownikiem czas potrzebny do wykonania powierzonych zadań z uwzględnieniem norm zawartych w Kodeksie pracy.
Zadaniowy czas pracy – czym jest i jak należy go rozumieć?
W zadaniowym czasie pracy pracownika rozlicza się z zadań, które zostały mu powierzone do wykonania. Czas jaki pracownik poświęca na ich wykonanie nie jest w ogóle brany pod uwagę. Powierzone pracownikowi zadania powinny być zrealizowane w określonym czasie wynoszącym 8 godzin dziennie oraz 40 godzin w tygodniu z zachowaniem pięciodniowego tygodnia pracy w danym okresie rozliczeniowym. Przykładowo, pracownik na wykonanie określonego zadania otrzymał tydzień czasu. Nie ma znaczenia, ile godzin dziennie poświęci na wykonanie pracy. Ważne, aby zakończył ją w określonym terminie. Pracę może wykonywać zarówno w domu, jak i w innym miejscu. Jednego dnia może pracować krócej, a drugiego dłużej lub wcale. Zadaniowy czas pracy nie wymaga udokumentowania obecności w ewidencji czasu pracy. W przypadku, kiedy trudno jest wykonać dane zadanie w czasie wynikającym z przepisów Kodeksu pracy, to w takiej sytuacji pracownik w celu realizacji powierzonego zadania może skorzystać z nadgodzin. Art. 140 Kodeksu pracy mówi, że:
Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129.
Zgodnie z powyższym czas pracy osoby wykonującej powierzone jej zadania nie może przekroczyć 8 godzin dziennie i przeciętnie 40 godzin w tygodniu. Pracownik może pracować przeciętnie przez 5 dni tygodniowo. Jeżeli będzie wykonywał pracę w sobotę lub niedzielę, to należy mu się obowiązkowo wolny dzień w innym dniu tygodnia. Za pracę w niedzielę wolny dzień może wykorzystać 6 dni przed lub po pracującej niedzieli. Pracownik, który zatrudniony jest na część etatu powinien mieć dostosowaną ilość zadań jak i skalę trudności odpowiednio do wymiaru czasu pracy.
Zadaniowy czas pracy – dla kogo?
Zadaniowy czas pracy najbardziej sprawdza się w przypadku osób wykonujących zawód nieograniczony stałymi godzinami pracy i przebywaniem cały czas w jednym miejscu. Dzięki takiemu rozwiązaniu pracownik może swobodnie dysponować swoim czasem i jednocześnie może łatwo łączyć różne czynności związane z pracą i życiem prywatnym, jak np. obowiązki pracownika z obowiązkami rodzica. Z kolei pracodawca nie ma obowiązku ewidencjonowania godzin pracy takiego pracownika.
Zadaniowy czas pracy – kto może pracować w takim systemie?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy nie każdy pracownik może pracować w zadaniowym czasie pracy. Jak wskazuje art. 140 Kodeksu pracyzadaniowy czas pracy nie znajdzie zastosowania w uzasadnionych przypadkach związanych:
z rodzajem pracy
organizacją pracy
miejscem wykonywania pracy.
Zadaniowy czas pracy najczęściej stosowany jest w pracy wymagającej dużego wysiłku umysłowego oraz dużej koncentracji, jak np. praca grafika, programisty, dziennikarza. System ten sprawdzi się również w pracy osób, które w dużym stopniu wykonują czynności zawodowe poza siedzibą firmy, jak np. serwisanci, agenci nieruchomości, przedstawiciele handlowi, a także w przypadku osób zatrudnionych na samodzielnych stanowiskach, które nie muszą współpracować z innymi pracownikami. W przypadku tych pracowników pracodawca ma obowiązek dokładnego przedstawienia im konkretnych zadań, których wykonania od nich wymaga w określonym czasie. Należy przy tym zaznaczyć, że powierzone zadania muszą być określone i zaakceptowane przez obie strony umowy: pracodawcę i pracownika. Najlepiej, jeżeli zostaną wymienione i omówione w umowie o pracę.
Zadaniowy czas pracy – jakich zadań dotyczy?
Zgodnie z przepisami pracownik może otrzymać do wykonania tylko takie zadania, które można wykonać w określonym czasie pracy. Jednocześnie pracownik ma prawo wykonywać je w rzeczywistym czasie, który sam sobie ustala. Ważne, aby nie został przekroczony tygodniowy limit czasu pracy. W przypadku jakiegokolwiek sporu z pracownikiem to pracodawca będzie miał obowiązek udowodnienia, że ustalony przez niego czas na wykonanie danego zadania był wystarczający i zadanie bez problemu można było wykonać w wyznaczonym przedziale czasu. W związku z tym dobrze jest, jeżeli pracodawca będzie w posiadaniu dokumentacji dotyczącej czasu pracy innych pracowników zatrudnionych na podobnym stanowisku. Jeżeli zajdzie taka potrzeba będzie mógł na tej podstawie udowodnić, że inni pracownicy podobne zadanie byli w stanie wykonać w takim samym czasie, który został ustalony przez pracodawcę.
Wprowadzanie zadaniowego systemu czasu pracy
W Kodeksie pracy w części poświęconej czasowi pracy znajduje się określenie „po porozumieniu z pracownikiem”. Czy jest ono jednoznaczne z tym, że pracownik musi wyrazić zgodę na wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w wyroku nr II PK 148/07 wydanym przez Sąd Najwyższy o treści:
Wynikające z art. 140 k. p. wymaganie ‘porozumienia’ z pracownikiem nie oznacza uzgodnienia, lecz konsultację. Brak takiego porozumienia nie powoduje nieskuteczności ustanowienia zadaniowego systemu czasu pracy, ale w razie sporu rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wykazania, że powierzone pracownikowi zadania były możliwe do wykonania w granicach norm czasu pracy określonych w art. 129 k. p.
W związku z powyższym zadaniowy system czasu pracy najlepiej jest wprowadzić po porozumieniu z pracownikiem. W konsekwencji możliwa będzie zmiana warunków zawartych w umowie o pracę. Jeżeli w zakładzie pracy obowiązuje regulamin pracy, to powinny w nim znaleźć się zmiany dotyczące systemu czasu pracy. Jest to zgodne z treścią art. 150 Kodeksu pracy, w którym między innymi można przeczytać:
Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy, ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu.
W przypadku braku regulaminu, systemy i rozkłady czasu pracy zamieszcza się w obwieszczeniu. Obwieszczenie musi znajdować się w widocznym miejscu, w którym zazwyczaj znajdują się ważne informacje, np. na tablicy ogłoszeń. W przypadku, kiedy w danym zakładzie pracy działają związki zawodowe wszelkie zmiany powinny być najpierw omówione na drodze konsultacji związkowych.
Przepisy Kodeksu pracy bezpośrednio nie nakazują, aby w umowie o pracę koniecznie znalazł się zapis o zadaniowym czasie pracy. Jednak warto go tam umieścić, zwłaszcza jeżeli chodzi o opis zadań, które powinny zostać wykonane przez pracownika w określonym czasie i do wykonania, których pracownik zobowiązuje się w momencie podpisania umowy o pracę. Pracodawca powinien ustalić zadania w taki sposób, aby pracownik miał możliwość ich wykonania w godzinach pracy w wymiarze w jakim został zatrudniony. Pomimo, że stosowanie zadaniowego czasu pracy nie wymaga dokumentowania czasu pracy to nie oznacza, że taki pracownik może pracować dłużej ponad swój wymiar czasu pracy. Jeżeli tak się stanie to zostają naruszone przepisy dotyczące czasu pracy, co w konsekwencji może zostać uznane za próbę ominięcia przepisów i brak zapłaty za nadgodziny za wykonaną pracę.
Zadaniowy czas pracy, a kwestia nadgodzin i odebranie rekompensaty
Stosowanie zadaniowego czasu pracy nie wymaga prowadzenia ewidencji godzin pracy, dlatego problem może stanowić ustalenie jak i rozliczanie pracy ponad przepisową normę czasu pracy. Na liście obecności pracownika, dla którego stosowany jest zadaniowy czas pracy znajdują się jedynie podpisy dokumentujące świadczenie pracy w określonym dniu, a także nieobecności, jeżeli takie mają miejsce, jak np. urlop wypoczynkowy czy zwolnienie lekarskie. W takiej sytuacji w celu prawidłowego rozliczenia przepracowanych nadgodzin pracodawca powinien porozumieć się z pracownikiem i ustalić z nim czas w jakim powinno zostać wykonane dane zlecenie. Jeżeli strony uznają, że na wykonanie danej czynności potrzebna jest większa ilość czasu niż ta ustalona do tej pory, to należy wyznaczyć dodatkowe ilości godzin, podczas których pracownik będzie zobowiązany wykonać powierzoną mu pracę. W przypadku wypracowanych nadgodzin, za które pracownik nie będzie mógł otrzymać wolnego czasu pracodawca powinien wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za ten czas w zwiększonej wysokości o 50% za przekroczenie normy dobowej oraz 100% za przekroczenie normy średniotygodniowej.
