Komornik na wniosek wierzyciela może prowadzić egzekucję między innymi z wynagrodzenia pracownika, z rachunku bankowego, ze świadczeń emerytalno-rentowych, a także z nieruchomości. Pracodawca, który otrzyma od komornika informację o zajęciu wynagrodzenia pracownika zobowiązany jest do dokonywania potrąceń z pensji i przekazywanie ich na konto wierzyciela lub komornika. Jakie jeszcze inne obowiązki ma pracodawca w związku z zajęciem egzekucyjnym wynagrodzenia za pracę? Czy za niewykonanie obowiązków grożą mu jakieś kary?
Wszelkie kwestie związane z wynagrodzeniem za pracę reguluje Kodeks pracy. Zgodnie z definicją wynagrodzenie za pracę jest świadczeniem pieniężnym, czasami rzeczowym jakie należy się pracownikowi za wykonanie przez niego określonych czynności. Pracownik zatrudniony na podstawie stosunku pracy nie ma prawa zrzec się należnego wynagrodzenia ani nie może przenieść tego prawa na inną osobę. Wysokość wynagrodzenia pracownika powinna zostać określona w zawieranej umowie o pracę. Jak wskazuje art. 85 i 86 Kodeksu pracy wypłata wynagrodzenia powinna mieć miejsce przynajmniej jeden raz w miesiącu w stałym i ustalonym wcześniej terminie. Jeżeli dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę przypada na dzień wolny od pracy, to pracodawca musi wypłacić pracownikowi pensję w dniu poprzedzającym dzień wolny. Pensja powinna być wypłacona z dołu w terminie nie późniejszym jak pierwsze 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Do obowiązków pracodawcy należy wypłata wynagrodzenia w miejscu, w czasie oraz w terminach określonych w regulaminie pracy bądź w innych przepisach prawa pracy. Pensja może zostać wypłacona:
na płatniczy rachunek bankowy wskazany przez pracownika
do rąk własnych pracownika pod warunkiem, że pracownik złożył taką dyspozycję w postaci papierowej lub elektronicznej.
Co można potrącić z wynagrodzenia za pracę?
Wynagrodzenie za pracę jest jednym ze źródeł, z którego może zostać przeprowadzona egzekucja świadczeń pieniężnych. Jeżeli taka będzie miała miejsce to pracodawca oraz pracownik kadr mają obowiązek podjęcia współpracy z komornikiem.
Pracodawca najpierw dokonuje potrąceń z wynagrodzenia za pracę w kwocie brutto za:
naliczone składki na ubezpieczenia społeczne opłacane przez pracownika
naliczoną składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaconą przez pracownika
obliczony podatek dochodowy od osób fizycznych wg skali podatkowej w stawce 12% lub 32%.
Wynagrodzenie za pracę po odliczeniu wyżej wymienionych składników pracodawca może jeszcze pomniejszyć o niżej wymienione składniki i powinien tego dokonać w następującej kolejności oraz wysokości:
sumy egzekwowane z tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 60% wynagrodzenia netto
sumy egzekwowane z tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne – do wysokości 50% wynagrodzenia netto, łącznie z alimentami do wysokości 60% wynagrodzenia netto z tym, że alimenty mają pierwszeństwo przed innymi wierzytelnościami
zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi - do wysokości 50% wynagrodzenia netto, łącznie z alimentami do wysokości 60% wynagrodzenia netto
kary pieniężne nałożone na pracownika za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa oraz higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia oraz obecności w pracy i usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
Postępowanie egzekucyjne
Zgodnie z art. 796 Kodeksu postępowania cywilnego wniosek o wszczęcie egzekucji może skierować do właściwego sądu lub komornika, wierzyciel. W niektórych sprawach egzekucja wszczynana jest z urzędu na żądanie sądu pierwszej instancji rozpoznającego sprawę. Zgodnie z art. 880 Kodeksu postępowania cywilnego egzekucją z wynagrodzenia za pracę zajmuje się komornik prowadzący działalność przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika, która ustalana jest wg miejsca jego zamieszkania.
Pierwsza czynność egzekucyjna wykonana przez komornika dotyczy doręczenia dłużnikowi:
zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, w którym powinien podać treść tytułu wykonawczego i wymienić sposoby przeprowadzanej egzekucji, a także pouczyć dłużnika o przysługującej mu możliwości, terminie i sposobie wniesienia zaskarżenia na postanowienie o wydaniu klauzuli wykonalności
odpisu tytułu wykonawczego sporządzonego przez organ egzekucyjny lub dokumentu pochodzącego z systemu teleinformatycznego, który umożliwi weryfikację istnienia tytułu egzekucyjnego oraz jego treść zweryfikowane przez komornika.
Taki obowiązek komornika wynika z art. 805 Kodeksu postępowania cywilnego. Jednocześnie komornik w przesłanym do dłużnika zawiadomieniu musi pouczyć go o odpowiedzialności i ewentualnym nałożeniu na niego kary w przypadku braku zapłaty wierzytelności lub nieprzesłania wymaganej dokumentacji dotyczącej podania wymaganych danych personalnych lub ogólnie w przypadku braku reakcji na przesłane zawiadomienie. Dłużnik, wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne ma obowiązek powiadomić komornika o każdej zmianie pracodawcy, a także o każdej innej zmianie go dotyczącej. Ma też prawo do złożenia wniosku o ograniczenie egzekucji i sposobie jej realizacji. Dłużnik, który otrzyma zawiadomienie od komornika o zajęciu wynagrodzenia za pracę nie ma prawa odbierać pensji poza częścią wolną od zajęcia ani nie może rozporządzać wynagrodzeniem w żaden inny sposób do wysokości egzekwowanego świadczenia aż do momentu jego pełnego pokrycia.
Zajęcie wynagrodzenia za pracę – jakie obowiązki ma pracodawca?
Aby działania komornika były skuteczne to musi on powiadomić pisemnie pracodawcę o konieczności zajęcia wynagrodzenia za pracę pracownika. W zawiadomieniu musi podać niżej wymienione dane:
swoje imię i nazwisko oraz przy jakim sądzie działa
nazwę oraz dane pracodawcy
dane wierzyciela
dane pracownika w tym datę i miejsce urodzenia, numer PESEL oraz adres zamieszkania
rodzaj i wysokość zaległości razem z wyszczególnionymi kosztami egzekucyjnymi i odsetkami wyliczonymi na dzień zajęcia
informację o nakazie zapłaty w postępowaniu upominawczym i podaniem czy tytuł zaopatrzony został w klauzulę wykonalności
zasady dokonywanych potrąceń oraz kwot wolnych od potrącenia
pouczenia o obowiązkach i skutkach jakie niesie ich niewykonanie.
Zajęcie egzekucyjne dokonywane jest w chwili doręczenia wezwania dłużnikowi i pracodawcy o zajęciu wierzytelności. Pracodawca, który otrzyma od komornika wezwanie o zajęciu wynagrodzenia za pracę pracownika ma obowiązek niedokonywania wypłat pensji dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia. Zajętą kwotę wynagrodzenia powinien:
przekazywać bezpośrednio do wierzyciela i jednocześnie powinien powiadomić komornika o pierwszej wypłacie
przekazywać kwoty na konto komornika, jeżeli do wynagrodzenia przypisana jest jeszcze inna egzekucja, a wymagalne wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich wymagalnych, egzekwowanych świadczeń.
W zawiadomieniu komornik wzywa również pracodawcę do przesłania określonych informacji w terminie do 7 dni. Należą do nich:
zestawienie periodycznych wynagrodzeń za pracę pracownika i oddzielenie ich od dochodu pochodzącego z innych tytułów za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie i oddzielnie za każdy miesiąc
informacje o wysokości kwot i terminach przekazywania wierzytelności wierzycielowi
informacje o istnieniu przeszkód niepozwalających na wypłatę zajętego wynagrodzenia na konto wierzyciela i oświadczenie o rodzaju występujących przeszkód, a w szczególności informacje wskazujące czy inne osoby lub podmioty gospodarcze roszczą sobie prawa oraz ewentualnie w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęcie wynagrodzenia i czy w ogóle oraz o jakie roszczenia została skierowana egzekucja przez innych wierzycieli dotycząca zajętego wynagrodzenia. W przypadku, kiedy okoliczności wymienione powyżej ulegną zmianie, to pracodawca musi o tym niezwłocznie powiadomić komornika.
Zajęcie wynagrodzenia, a zmiana pracodawcy – obowiązki pracodawcy
W przypadku, kiedy dojdzie do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem będącym dłużnikiem, którego wynagrodzenie zostało zajęte, to pracodawca powinien w świadectwie pracy pracownika:
napisać o zajęciu wynagrodzenia za pracę
wskazać komornika, który dokonał zajęcia
podać numer sprawy egzekucyjnej
podać wysokość wcześniej potrąconych kwot.
Przy zmianie pracodawcy komornik wysyła zawiadomienie do nowego pracodawcy, w którym powiadamia go o zajęciu wierzytelności. W tej sytuacji na nowym pracodawcy od momentu otrzymania przez niego zawiadomienia ciąży obowiązek przekazywania zajętych kwot na konto wierzyciela lub komornika. Informację o zmianie pracodawcy komornik powinien otrzymać również od dłużnika. Pracownik nie ma prawa odbierać ani rozporządzać swoim wynagrodzeniem wyłączając część wolną od zajęcia do wysokości egzekwowanego świadczenia aż do chwili, w której dług zostanie całkowicie spłacony. Powyższy zakaz dotyczy:
periodycznego wynagrodzenia za pracę
wynagrodzenia za prace zlecone
nagród i premii jakie przysługują pracownikowi za okres zatrudnienia
zysku lub udziału w funduszu zakładowym i w innych funduszach będących w związku ze stosunkiem pracy.
Obowiązkiem nowego pracodawcy jest po otrzymaniu od pracownika świadectwa pracy, w którym widnieje wzmianka o zajęciu wynagrodzenia wysłanie powiadomienia o zatrudnieniu pracownika do:
poprzedniego pracodawcy
komornika wskazanego w świadectwie pracy.
Obowiązek ten dotyczy także sytuacji, kiedy pracownik nie przekaże świadectwa pracy nowemu pracodawcy ani nie wspomni mu o zajęciu wierzytelności, a pracodawca będzie posiadał wiedzę o poprzednim pracodawcy. W sytuacji, kiedy pracownik przedstawi zaświadczenie od starego pracodawcy, że jego wynagrodzenie nie było zajęte, nie występuje obowiązek powiadamiania starego pracodawcy o zajęciu.
Zajęcie wierzytelności, a niewywiązanie się pracodawcy z nałożonych obowiązków
Pracodawca za niewywiązanie się ze swoich obowiązków w przypadku zajęcia wynagrodzenia pracownika może ponieść karę. O przewidzianych karach dla pracodawców mówi między innymi art. 886 Kodeksu postępowania cywilnego.
Komornik może nałożyć karę na pracodawcę, jeżeli:
pracodawca nie wywiązał się z obowiązku zajęcia wynagrodzenia i przekazywania kwot pieniężnych wynikających z zajęcia, a także nie powiadomił komornika o zajęciu i nie przesłał wymaganych informacji oraz dokumentów bądź zaniedbał przesłania dokumentów o zajęciu wynagrodzenia nowemu pracodawcy dłużnika – komornik może nałożyć na pracodawcę grzywnę w wysokości do 5 000 zł. Grzywna może być nakładana kilka razy, jeżeli pracodawca będzie w dalszym ciągu uchylał się od wykonywania wymienionych czynności w dodatkowym terminie wskazanym przez komornika
pracodawca nie jest osobą fizyczną, to grzywna zostaje nałożona na pracownika lub wspólnika odpowiedzialnego za wykonanie wymienionych czynności – komornik nakłada grzywnę na osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy. W przypadku, kiedy pracodawcą jest spółka cywilna to grzywna może zostać nałożona na któregoś ze wspólników
pracodawca naruszył w inny sposób obowiązki dotyczące zajęcia lub złożył oświadczenia oraz informacje i podał inne dane do komornika, które są niezgodne z prawdą bądź dokonał wypłaty zajętej części wynagrodzenia pracownikowi – pracodawca ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielowi, który może domagać się od niego wypłaty odszkodowania.
Podsumowując, jeżeli pracodawca nie będzie wywiązywał się ze swoich obowiązków, to komornik ma prawo nałożyć na niego karę grzywny, którą może ponawiać w sytuacji, kiedy pracodawca cały czas nie będzie reagował na jego pisma. Pracodawca przesyłając dokumentację do komornika powinien dokonywać wysyłki listem poleconym. Wtedy w razie konieczności w przypadku zagubienia przesyłki będzie w stanie udowodnić, że przekazał wymagane dokumenty i będzie mógł podać dzień wysyłki.
Zaskarżenie na czynności komornika
Dłużnik ma prawo do wniesienia skargi na czynności komornika na właściwym formularzu. O przysługującym mu prawie i sposobie wniesienia skargi musi zostać poinformowany przez komornika podczas pierwszej czynności egzekucyjnej. Pouczenie powinno być dostępne również dla stron oraz uczestników obecnych podczas czynności dokonywanych poza kancelarią komorniczą pod warunkiem, że taka czynność nie podlega pod zaskarżenie skargą w formie ustnej. Skargę na czynności komornika, a także na zaniechania, których się dopuścił składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii danego komornika. Nie można złożyć zażalenia na postanowienie sądu. Przepisy dopuszczają jedynie złożenie zażalenia na postanowienie co do kosztów komorniczych. Skargę składa się w formie pisemnej lub na formularzu urzędowym pobranym ze strony sądu rejonowego. Ma ją prawo złożyć „strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone”. W treści należy opisać zaskarżaną czynność lub czynność zaniechaną i dołączyć do skargi wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem. Powyższe zgodne jest z art. 767 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego.
Na wniesienie skargi na czynności komornika osoby poszkodowane mają czas jednego tygodnia licząc od dnia:
dokonania czynności, jeżeli strona lub osoba, której prawo zostało naruszone lub zagrożone przez czynność komornika była obecna przy wykonywaniu tej czynności lub była powiadomiona o terminie jej wykonania
zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało naruszone bądź zagrożone
w którym osoba skarżąca dowiedziała się, że czynność miała być dokonana, ale brak jest zawiadomienia.
Komornik w ciągu trzech dni od dnia otrzymania skargi powinien sporządzić uzasadnienie zaskarżonej czynności, którą może uwzględnić w całości. W takiej sytuacji powinien powiadomić skarżącego oraz zainteresowane strony, których dotyczy uwzględnienie skargi. Jeżeli uzasadnienie zaskarżanej czynności zostało sporządzone wcześniej lub została podana przyczyna jej zaniechania, to komornik powinien przekazać uzasadnienie razem ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu rejonowego. W przypadku, kiedy sąd stwierdzi naruszenie prawa przez komornika, to przychyli się do skargi i w zależności do okoliczności obciąży komornika kosztami postępowania w związku z wniesioną skargą. Każda ze stron postępowania sądowego oraz komornik mają prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu.
Nie można wnieść skargi na:
wezwanie komornika do usunięcia braków w piśmie
zawiadomienie o terminie wykonywanej czynności
zapłatę przez komornika podatku VAT.
Podsumowanie
Pracodawca po otrzymaniu od komornika zawiadomienia o zajęciu wynagrodzenia za pracę pracownika ma obowiązek przekazywania wymagalnej części wynagrodzenia na konto wierzyciela lub komornika. Jeżeli pracodawca zatrudnia pracownika kadr, to również i on ponosi odpowiedzialność za wykonywanie czynności związanych z zajęciem wynagrodzenia. W przypadku, kiedy pracownik nie dopełni swoich obowiązków w tej kwestii, to komornik może nałożyć na niego karę grzywny. Jednocześnie pracownik naraża się na odpowiedzialność materialną wobec pracodawcy, który dodatkowo może jeszcze zastosować wobec niego karę porządkową.
