Podatnicy zobowiązani są do rzetelnego wypełniania swoich obowiązków. Do jednych z nich należą obowiązki podatkowe względem urzędu skarbowego. Za niedopełnienie obowiązków podatnikowi grożą kary. Brak zapłaty podatku może skutkować dochodzeniem należności przez urząd poprzez przymusową egzekucję na drodze postępowania egzekucyjnego w administracji.
Do stosowania egzekucji administracyjnej uprawnione są określone organy egzekucyjne, czyli jednostki, które posiadają uprawnienia do stosowania w całości lub w części środków służących do wyegzekwowania wykonania przez zobowiązane podmioty obowiązków o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym oraz do zabezpieczania tych obowiązków.
Organ egzekucyjny może stosować tylko te środki, które zostały przewidziane w ustawie. Muszą to być środki, które będą bezpośrednio prowadziły do wykonania obowiązku, ale z drugiej strony powinny to być środki najmniej uciążliwe, co oznacza, że komornik nie powinien od razu zajmować domu, jeżeli może zająć samochód lub inną wartościową rzecz, czy też zajmować samochodu, jeżeli ma możliwość uzyskania gotówki. Środek egzekucyjny nie może być stosowany w przypadku, kiedy podmiot wykonał nałożony na niego obowiązek lub wtedy, kiedy środek stal się bezprzedmiotowy.
Egzekucja administracyjna – czego dotyczy i kto może ją prowadzić?
Duża część obowiązków jakie zostały nałożone na podatników podlega egzekucji administracyjnej. Mogą one mieć charakter pieniężny lub niepieniężny i zostały określone w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Egzekucji administracyjnej podlegają:
podatki, opłaty i inne należności, dla których zastosowanie mają przepisy Ordynacji podatkowej o zobowiązaniach podatkowych
niepodatkowe należności budżetowe, do których stosowane są przepisy ustawy o finansach publicznych
grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej
należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, dla których stroną jest Polska
koszty egzekucyjne oraz koszty upomnień
obowiązki z zakresu BHP
wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługujące pracownikowi, które nakładane są w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.
Zgodnie z wymienioną ustawą, poddanie się obowiązkowi egzekucji administracyjnej nie oznacza, że spór co do istnienia obowiązku lub jego wysokości został wyłączony przed sądem powszechnym o ile z charakteru obowiązku wynika, że do jego rozpoznania właściwy jest sąd.
Katalog podmiotów uprawnionych do żądania wykonania obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej na drodze egzekucji administracyjnej jest dość szeroki. Na przykład dla niektórych obowiązków właściwy będzie:
naczelnik urzędu skarbowego - dla obowiązków wynikających z wydanych decyzji, postanowień lub mandatów karnych przez naczelnika urzędu celno-skarbowego oraz z przyjętych przez naczelnika urzędu celno-skarbowego zgłoszeń celnych, deklaracji, informacji o opłacie paliwowej, informacji o opłacie emisyjnej lub rozliczeń zamknięcia
naczelnik urzędu skarbowego właściwy według adresu siedziby dyrektora izby administracji skarbowej – dla obowiązków wynikających z wydanych przez dyrektora izby administracji skarbowej decyzji lub postanowień.
Są to tylko przykłady. Katalog podmiotów uprawnionych jest znacznie szerszy. W tym wypadku najbardziej liczy się rodzaj sprawy, której będzie dotyczyć postępowanie egzekucyjne administracyjne.
Egzekucja – co jej podlega?
Przedmiotami niezbędnymi dla osoby zobowiązanej i członków jej rodziny nie są uważane w szczególności:
meble stylowe i stylizowane
telewizory do odbioru programu w kolorze, pod warunkiem wykazania przez osobę zobowiązaną, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat
radioodbiorniki stereofoniczne
urządzenia służące do nagrywania lub odtwarzania obrazu bądź dźwięku
komputery i urządzenia peryferyjne, chyba że osoba zobowiązana wykaże, że są one jej niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej przez nią osobiście
futra ze skór szlachetnych
dywany wełniane i ze skór naturalnych
porcelana, szkła ozdobne i kryształy
sztućce z metali szlachetnych
dzieła sztuki.
Z wymienionych wyżej przedmiotów można prowadzić egzekucję. W tym przypadku użycie słowa „w szczególności” rozumiane jest w ten sposób, że nie jest to zamknięty katalog przedmiotów uważanych za niezbędne.
Egzekucja – co jej nie podlega?
Nie wszystkie przedmioty podlegają egzekucji. Organ egzekucyjny może prowadzić egzekucję tylko z tych przedmiotów, które jej podlegają.
Egzekucją nie są objęte między innymi:
przedmioty należące do gospodarstwa domowego, takie jak: pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla osoby zobowiązanej oraz pozostałych osób będących na jej utrzymaniu będących członkami jego rodziny, a także ubrania niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu
zapasy żywności i opału potrzebne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny w zapasie na okres 30 dni
narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do wykonywania tej pracy na okres 7 dni
przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu
dokumenty osobiste oraz po jednej obrączce zobowiązanego i jego współmałżonka wykonanej z metali szlachetnych, ordery i odznaczenia
przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych
przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a które dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową
kwoty będące stypendiami.
Wśród przedmiotów niepodlegających pod egzekucję znajdują się wyłączenia spod egzekucji, które dotyczą głównie rolników, jak np.: określone limity zwierząt, maszyn rolniczych, paliwa, nawozów i zapasów opalu. Ograniczeniom egzekucyjnym podlegają również renty i emerytury oraz wynagrodzenia. Przy wynagrodzeniach działają przepisy Kodeksu pracy wskazujące na kwotę wolną od potrąceń o wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Kiedy można być zwolnionym z egzekucji?
Organ egzekucyjny na wniosek osoby zobowiązanej i z powodu na jej ważny interes ma prawo zwolnić ją na czas oznaczony lub nieoznaczony z prowadzonej egzekucji w całości lub w części obejmującej określone składniki majątku. W przypadku, gdyby wniosek nie został uznany przez organ egzekucyjny, to zobowiązanemu przysługuje możliwość złożenia zażalenia na postanowienie w danej sprawie.
Egzekucja należności pieniężnych
Organ egzekucyjny może prowadzić egzekucję należności pieniężnych z określonych składników majątku zobowiązanego, do których należy:
1. Egzekucja z pieniędzy Jest to jeden z podstawowych składników majątku, do którego najczęściej sięga organ egzekucyjny. Egzekucja z pieniędzy prowadzona jest poza siedzibą organu i polega na ustnym wezwaniu wystosowanym do zobowiązanego do zapłaty egzekwowanej należności pieniężnej, odsetek w razie braku zapłaty w terminie, kosztów upomnienia, kosztów egzekucyjnych i pobraniu tych należności. Należności mogą być uregulowane gotówką lub bezgotówkowo z użyciem terminala płatniczego. Po zapłacie osoba zobowiązana powinna otrzymać pokwitowanie wpłaty.
2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę Organ egzekucyjny często korzysta z możliwości wyegzekwowania należności bezpośrednio z wynagrodzenia za pracę. Wygląda to w ten sposób, że organ wysyła do zakładu pracy zobowiązanego zawiadomienie o zajęciu części wynagrodzenia i tym samym wzywa pracodawcę, aby nie wypłacał części wynagrodzenia, która nie jest wyłączona spod egzekucji i przekazywał ja na konto organu egzekucyjnego do momentu pokrycia w całości należności pieniężnych. Egzekucja może dotyczyć jedynie części wynagrodzenia, która nie może przekraczać więcej niż połowy pensji lub kwoty, która spowodowałaby, że pracownik otrzymałby wynagrodzenie niższe niż wynagrodzenie minimalne. Kwota może być pomniejszona proporcjonalnie, jeżeli pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze godzin.
3. Egzekucja z emerytury, ubezpieczenia społecznego i renty socjalnej Organ egzekucyjny ma prawo egzekwować należności pieniężne również z emerytury zajmując świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego i z ubezpieczenia społecznego osoby zobowiązanej, jak również z renty socjalnej.
4. Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych Egzekucja z rachunków bankowych odbywa się w ten sposób, że organ wysyła do banku zawiadomienie bez konieczności wskazywania numerów rachunków i wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności. Bank ma obowiązek do przekazania organowi należnej kwoty w terminach wyznaczonych przepisami prawa lub musi powiadomić o przeszkodzie w dokonaniu wypłaty bądź o zbiegu egzekucji. Zajęciem egzekucyjnym objęte są również środki, których nie było na rachunku w momencie zajęcia, a które zostały wpłacone na rachunek już po zajęciu, a także takie, które zostały wpłacone na inny rachunek otwarty po dokonaniu zajęcia. Egzekucja może być prowadzona również z rachunków wspólnych prowadzonych dla kilku osób. W przypadku lokat terminowych, bank zajmuje wierzytelność dopiero w momencie, kiedy nie może zająć innych rodzajów rachunków. Zajęcie wierzytelności na rachunkach bankowych oznacza, że bank wstrzymuje wypłaty z zajętego rachunku i jednocześnie powiadamia inne oddziały banku, inne banki, placówki pocztowe oraz inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat osobie zobowiązanej z zajętego rachunku. Egzekucją na rachunku nie są objęte kwoty pochodzące ze świadczeń alimentacyjnych oraz innych świadczeń związanych z pomocą społeczną.
5. Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych oraz innych praw majątkowych Organ egzekucyjny ma prawo prowadzić egzekucję również z innych wierzytelności pieniężnych, czyli np.: może przejąć należność, którą zobowiązany miał otrzymać od kontrahenta. Egzekucja może też być prowadzona z:
praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych lub innych rachunkach oraz z wierzytelności z rachunków pieniężnych
papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych
praw majątkowych zarejestrowanych w rejestrze akcjonariuszy
weksla
autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej
udziału w spółce z o.o.
pozostałych praw majątkowych.
6. Egzekucja z nieruchomości Organ może prowadzić egzekucję z nieruchomości dłużnika. Ten rodzaj egzekucji prowadzony jest na kilku etapach. Rozpoczyna się zajęciem. Następnie:
sporządzany jest opis
szacowanie wartości nieruchomości
obwieszczenie o licytacji
licytacja
przyznanie własności.
Możliwe jest prowadzenie egzekucji z kilku nieruchomości, a także egzekucja należności tylko z ułamka części nieruchomości i użytkowania wieczystego.
7. Egzekucja z ruchomości W przypadku egzekucji z ruchomości, organ najpierw zajmuje daną ruchomość, a następnie sporządza protokół z zajęcia i dokonuje sprzedaży. Przepisy o egzekucji administracyjnej wskazują, że zajęcie może objąć ruchomości zobowiązanego będące w jego władaniu oraz we władaniu innej osoby o ile nie zostały wyłączone spod egzekucji lub są z niej zwolnione. Egzekucja dozwolona jest z różnych rodzajów ruchomości. Dotyczy także zwierząt, jeżeli nie jest to sprzeczne z przepisami o ochronie zwierząt. Organ egzekucyjny może zajęte ruchomości:
sprzedać w drodze licytacji publicznej
sprzedać po cenie oszacowania podmiotom prowadzącym działalność handlową
przekazać do sprzedaży podmiotom prowadzącym sprzedaż komisową takiego rodzaju ruchomości
sprzedać w drodze przetargu ofert
sprzedać z wolnej ręki.
Sprzedaż zajętych ruchomości może nastąpić najwcześniej 7 dnia od daty zajęcia, z wyłączeniem przypadków wymienionych w przepisach.
8. Egzekucja obowiązków mających charakter niepieniężny Egzekucją mogą zostać objęte także obowiązki o charakterze niepieniężnym. Chodzi przede wszystkim o sytuacje, kiedy na osobie zobowiązanej ciąży obowiązek dokonania określonej czynności lub wtedy, kiedy trzeba z jakiś powodów porzucić wykonywanie niektórych czynności. W tym przypadku podstawowym środkiem egzekucyjnym jest kara grzywny w celu przymuszenia. Grzywna może zostać nałożona, jeżeli egzekucja dotyczy spełnienia obowiązku zaniechania lub obowiązku wykonania czynności. Zwłaszcza chodzi o czynności, której ze względu na jej charakter nie może spełnić za zobowiązanego inna osoba.
W sytuacji, kiedy nie jest możliwe zastosowanie innego środka egzekucji na obowiązki o charakterze niepieniężnym również nakładana jest grzywna. Grzywnę mogą otrzymać:
osoby fizyczne
osoby prawne
jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Wysokość każdorazowej grzywny:
może wynieść do 10 000 zł. Łącznie nie może przekroczyć 50 000 zł – osoby fizyczne
może wynieść 50 000 zł – osoby prawne
może wynieść 200 000 zł – jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Grzywna nie zapłacona w terminie jest ścigana jak egzekucja przewidziana dla należności pieniężnych. W niektórych przypadkach organ egzekucyjny może być wykonawcą tzw. wykonania zastępczego. Ma ono zastosowanie wtedy, kiedy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, która może zostać zlecona innej osobie do wykonania w imieniu zobowiązanego i na jego koszt. Dodatkowo organ egzekucyjny posiada możliwość odebrania zobowiązanemu rzeczy ruchomych. Ma to miejsce w sytuacji, kiedy osoba zobowiązana uchyla się od obowiązku wydania oznaczonej rzeczy ruchomej. W takiej sytuacji rzecz ruchoma może zostać odebrana i oddana za pośrednictwem organu egzekucyjnego, wierzycielowi. W przypadku spraw związanych z nieruchomościami mogą być stosowane środki takie jak odebranie nieruchomości czy opróżnienie lokalu oraz innych pomieszczeń. W egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym stosowany jest również przymus bezpośredni.
Ochrona interesów własnych podczas postępowania egzekucyjnego
Zarówno rozstrzygnięcia jak i stanowiska w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego zajmowanego przez organ egzekucyjny i wierzyciela przekazywane są w formie postanowienia. Na wydane postanowienie przysługuje zażalenie, ale tylko w określonych przypadkach.
Jednym z podstawowych środków chroniącym interesy zobowiązanego jest wniesienie przez niego do wierzyciela za pośrednictwem organu egzekucyjnego zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej. Za podstawę zarzutu może służyć przykładowo: brak obowiązku, brak wcześniejszego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, pod warunkiem, że było ono wymagalne. Osoba zobowiązana ma prawo złożyć skargę na czynności egzekucyjne, które zostały dokonane z naruszeniem ustawy, a także na zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego na podstawie, którego zostały dokonane czynności egzekucyjne. Na złożoną skargę, organ egzekucyjny ma obowiązek wydać postanowienie, na które przysługuje zażalenie. Skargę można również wnieść z powodu za długo trwającego postępowania egzekucyjnego. Dodatkowo małżonek osoby zobowiązanej może wnieść sprzeciw w sprawie o ponoszenie odpowiedzialności majątkiem wspólnym. Sprzeciw może też wnieść podmiot, który w dniu zajęcia był właścicielem rzeczy lub posiadał prawa majątkowe wskazane w przepisach.
Osoba niezobowiązana, która domaga się prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z których prowadzona jest egzekucja administracyjna może wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem wyłączenia tych przedmiotów spod egzekucji. Ma na to 14 dni liczone od dnia uzyskania informacji o podjęciu czynności egzekucyjnej skierowanej do danej rzeczy lub danego prawa. Żądanie musi być poparte dowodami. Jeżeli żadna metoda ochrony nie przyniesie oczekiwanych skutków, to zawsze pozostaje droga sądowa.
Podsumowanie
Egzekucja administracyjna jest działaniem podejmowanym w przypadku zaniedbania obowiązków administracyjnych, w tym obowiązków podatkowych. Często do problemów na tym obszarze może doprowadzić nieprawidłowo prowadzona księgowość. W wyniku prowadzonej egzekucji administracyjnej osoba zobowiązana może nawet stracić nieruchomość lub inne wartościowe rzeczy ruchome, dlatego warto jest zadbać o prawidłowe rozliczenia i właściwe prowadzenie ksiąg rachunkowych.
