Kiedy Urząd Skarbowy może zająć konto bankowe?

Jeżeli przedsiębiorca zmaga się z zaległościami podatkowymi i wszczęte zostanie przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne, urząd skarbowy ma prawo zająć jego rachunek bankowy. Urząd skarbowy bardzo często stosuje taką formę egzekucji, co oznacza, że przedsiębiorca powinien znać przepisy warunkujące zajęcie konta bankowego przez urząd.

W jakich przypadkach konto może zostać zajęte przez Urząd Skarbowy?

Egzekucja z rachunku bankowego jest prowadzona przez Naczelnika Urzędu Skarbowego. Konto może zostać zajęte po rozpoczęciu egzekucji administracyjnej.

Trzeba wskazać, że zajęcie konta przez Urząd Skarbowy (wyznaczone ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – PEA) nie jest tym samym, co blokada rachunku bankowego wykonywana przez Szefa KAS, dzięki odpowiednim przepisom ordynacji podatkowej.

Art. 80 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji odgrywa bardzo ważną rolę.

Z przepisów wynika, iż organ egzekucyjny podejmuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego po dostarczeniu do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej powiększonej o naliczone odsetki z tytułu nieuregulowania płatności w terminie dochodzonej wierzytelności, powiększone o koszty egzekucyjne.

Norma prawna wskazuje, iż kluczową rolę odgrywa sformułowanie „do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej”. Wyrok NSA wydany 10 listopada 2021 roku (III FSK 114/21) wskazuje, że prowadząc egzekucję z rachunku bankowego, strona uzyskuje ograniczony wpływ na udzielanie zleceń rozliczeń pieniężnych i tylko do wysokości należności uwzględnionych w egzekucji.

Kluczowe znaczenie odkrywa fakt, iż rachunek jest cały czas otwarty, a strona ma prawo wykorzystywać nadwyżkę ponad kwotą podlegającą zajęciu w dowolny sposób. Nie jest pod tym względem ograniczona.

Zajęcie konta bankowego ma miejsce dopiero po dostarczeniu stosownego zawiadomienia do banku. Zawiadomienie przyniesie pożądany efekt, gdy właściciel rachunku bankowego uzyska stosowną informację.

Wymaga się, aby organ egzekucyjny wezwał bank, żeby bez zgody organu egzekucyjnego nie wykonywał żadnych wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności. Oznacza to, iż zajęcie rachunku bankowego jest równoznaczne z zakazem wykonywania wypłat z tego konta.

Z kolei moment zajęcia odbywa się w momencie przekazania bankowi zawiadomienia o nim.

W zajęciu rachunku bankowego biorą udział środki pieniężne:

• których nie było na rachunku bankowym w momencie zajęcia, a wpłacono je na ten rachunek, kiedy zajęcie zostało zakończone,
• które wpłacono na inny rachunek otwarty po wykonaniu zajęcia.

Gdy do banku dotrze zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego na przykład 1 marca, a już 3 marca na rachunek bankowy wpłacona zostanie kwota 10 000 zł, środki biorą udział w zajęciu. Takie same zasady obowiązują, gdy podatnik otworzył w banku nowy rachunek po przekazaniu zawiadomienia o zajęciu.

Zajęcie obowiązuje wszystkie konta otwarte w danej instytucji bankowej, nie ma znaczenia, czy organ egzekucyjny w dostarczonym zawiadomieniu podał numery otwartych rachunków bankowych dłużnika, czy nie posiadał takich informacji.

Wykonywane przez organ egzekucyjny zajęcie dotyczy środków zgromadzonych w danym momencie na koncie oraz środków, które zostaną tam przekazane w trakcie przeprowadzania postępowania egzekucyjnego.

Zajęcie konta przez urząd – wyjątki

W trakcie egzekucji administracyjnej część oszczędności zgromadzonych na koncie jest chroniona, zgodnie z zasadami wyznaczonymi przez ustawodawcę. Ten przepis pozwala uniknąć utraty wszystkich środków potrzebnych do życia.

Art. 54 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe wskazuje, że pieniądze zgromadzone na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych i na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby bez względu na ilość podpisanych umów nie podlegają zajęciu na podstawie sądowego albo administracyjnego tytułu wykonawczego w każdym miesiącu kalendarzowym, kiedy dokonywane jest zajęcie do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę uzyskiwanego przez pracownika, który pracuje w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy.

Ustawodawca wyznacza minimalną kwotę wolną od zajęcia egzekucyjnego rachunku bankowego. Jeżeli wyznaczone przepisy nie będą respektowane, właściciel rachunku bankowego może skierować roszczenia do banku, a nie organu egzekucyjnego. Roszczenia pozwalają dochodzić swoich praw na drodze postępowania cywilnoprawnego.

WSA w Gliwicach w wyroku wydanym 15 lipca 2019 roku (I SA/Gl 1141/18) wskazał, że w sytuacji, gdy bank przekaże kwotę podlegającą egzekucji, kiedy na rachunku pozostawało mniej środków niż minimalna kwota wolna od zajęcia wskazana w art. 54 ust. 1 Prawa bankowego, jest to równoznaczne z naruszeniem umowy o prowadzeniu rachunku bankowego.

W takiej sytuacji sprawa może być analizowana pod kątem naruszenia obowiązujących przepisów, a dokładnie bank nie zrealizował przepisów umowy o prowadzeniu rachunku bankowego.

PRZYKŁAD 1
Do banku dotarło zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego osoby fizycznej przez organ egzekucyjny. Ze względu na treść zawiadomienia bank przekazał organowi wszystkie środki dostępne na rachunku bankowym, co oznacza postępowanie sprzeczne z art. 43 ust. 1 ustawy — Prawo bankowe. Właściciel rachunku ma prawo skierować roszczenie odszkodowawcze do banku, ale nie do organu egzekucyjnego.

Analizując zakaz wypłat z zajętego rachunku bankowego, należy uwzględnić również przepisy art. 81 § 4 ustawy PEA. Wskazuje on, iż określany z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku bez uzyskania wcześniejszej zgody organu egzekucyjnego nie odnosi się do wypłat na bieżące wynagrodzenie za pracę, a także zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzonych tytułem odszkodowania.

Wypłata za wynagrodzenie za pracę zostaje przekazana do banku po dostarczeniu odpisu listy płac albo innego wiarygodnego dowodu, a z kolei wypłata alimentów bądź renty o charakterze alimentacyjnym – tytułu potwierdzającego obowiązek zobowiązanego do regulowania alimentów albo renty. Bank odpowiada za uregulowanie alimentów albo renty dla osoby, która ma uprawnienie do uzyskania wymienionych świadczeń.

Wypłaty, które wskazano powyżej, z rachunku bankowego, mogą być związane jedynie z bieżącymi, ale nie zaległymi bądź przyszłymi wynagrodzeniami za pracę osób zatrudnionych u zobowiązanego. Przedstawiona zasada nie dotyczy przypadków, kiedy zabezpieczone środki pieniężne znajdują się na rachunku organu egzekucyjnego na skutek skutecznie wykonanej egzekucji z tego składnika majątkowego.

W praktyce oznacza to, że dłużnik nie ma prawa żądać zwolnienia środków z banku bankowego, który został zajęty w celu wypłaty zaległych wynagrodzeń nieuregulowanych na rzecz pracowników w wyznaczonym terminie. W przepisach znajduje się informacja, iż egzekucja dotyczy bieżących należności.

Po sfinalizowaniu formalności związanych z egzekucją i zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego zabronione jest wypłacanie środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Ustawodawca wyznaczył jednak szereg wyjątków i można je zweryfikować w ustawie PEA.

Kiedy rachunek bankowy zostanie zajęty przez urząd skarbowy, w postępowaniu egzekucyjnym trzeba uwzględnić kwotę wolną od zajęcia wyznaczoną ustawą Prawo bankowe. Pozostawione środki służą do zaspokajania podstawowych potrzeb dłużnika.

Data publikacji: 2023-08-08, autor: FakturaXL