W niektórych przypadkach przedsiębiorca ma prawo wnioskować o udzielenie ulgi podatkowej. Zazwyczaj może skorzystać z tej możliwości wtedy, kiedy problemy finansowe nie pozwalają mu na spłatę zobowiązań podatkowych.
Podatkiem jest nieodpłatne, obowiązkowe świadczenie pieniężne jakie podatnik obowiązkowo musi odprowadzić na konto państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast przez zobowiązania podatkowe należy rozumieć zobowiązania podatnika, zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej do zapłaty podatku na rzecz Skarbu Państwa, województwa, gminy lub powiatu. Tak więc każda osoba, u której powstanie zobowiązanie podatkowe w związku ze złożoną deklaracją lub zeznaniem podatkowym ma obowiązek zapłaty podatku w ustawowym terminie. Podatek, który nie zostanie zapłacony w terminie przekształca się w zaległość podatkową.
PRZYKŁAD 1 Przedsiębiorca, czynny podatnik VAT rozlicza się z urzędem skarbowym w okresie miesięcznym. Wszystkie operacje związane ze sprzedażą i zakupami ujmuje i rozlicza w JPK_V7. Z większości rozliczeń wynika podatek VAT do zapłaty do urzędu skarbowego, czyli zobowiązanie podatkowe.
PRZYKŁAD 2 Przedsiębiorca odprowadza co miesiąc zaliczki na podatek dochodowy na zasadach ogólnych (skala podatkowa). Zaliczki nie stanowią zobowiązania podatkowego. Dopiero jest nim złożone zeznanie roczne wykazujące kwotę zobowiązania za cały rok podatkowy. Rozliczenie może wykazać podatek do zapłaty lub nadpłatę, która podlega zwrotowi.
Ulga w spłacie zobowiązania podatkowego
W Ordynacji podatkowej znajduje się przepis mówiący, że jeżeli wystąpią przypadki uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, to organ podatkowy może:
odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty
odroczyć lub rozłożyć na raty zaległość podatkową razem z odsetkami za zwłokę
umorzyć w całości lub w części powstałe zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Jeżeli zostanie umorzona zaległość podatkowa, to automatycznie zostają umorzone odsetki za zwłokę w całości lub w części w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
Czym jest „ważny interes podatnika”?
W przepisach brak jest wyjaśnienia pojęcia „ważny interes podatnika”. Można je znaleźć w uzasadnieniach wydawanych wyroków sądowych. Zgodnie z nimi, określenie „ważny interes podatnika” należy rozpatrywać na wielu płaszczyznach. Nie musi nim być koniecznie jakaś nadzwyczajna sytuacja, ale również taka, która będzie obejmowała np. chwilowy brak płynności finansowej z powodu obniżenia uzyskiwanych dochodów, czy wzrost kosztów związany przykładowo z chorobą podatnika lub członka jego najbliższej rodziny. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku o sygn. akt II FSK 2474/15 z dnia 2 marca 2016 roku ustosunkował się do wniosku złożonego przez podatnika o przyznanie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, w którym stwierdził, że przy ocenie sytuacji należy przede wszystkim wziąć pod uwagę sytuację ekonomiczną podatnika. Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku o sygn. akt I SA/Kr 1227/18 z dnia 18 lutego 2020 roku zaznaczył, że nie istnieje katalog okoliczności określający przypadki, które należy wziąć pod uwagę przy udzielaniu ulg podatkowych. Zdaniem sądów urzędy skarbowe przy rozpatrywaniu wniosków o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego mają obowiązek jednoznacznie wskazać, czy w danej sprawie został spełniony warunek ważnego interesu podatnika. W tym celu konieczne jest wyjaśnienie sytuacji majątkowej podatnika składającego wniosek, w tym ustalenie, czy rzeczywiście kwota zaległości jest wyższa od posiadanych możliwości finansowych. Obowiązkiem organów podatkowych jest stwierdzenie wysokości dochodu, jak i wysokości wydatków jakie osoba wnioskująca ponosi na utrzymanie. Z kolei na stronach rządowych można przeczytać, że pod pojęciem ważny interes podatnika należy rozumieć sytuację, w której przedsiębiorca nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych ze względu na nadzwyczajne i losowe zdarzenia. Taka sytuacja może mieć miejsce wtedy, kiedy przedsiębiorca straci możliwość zarobkowania, utraci losowo majątek lub ciężko zachoruje.
Co to takiego jest „interes publiczny”?
Pojęcie „interes publiczny” również nie posiada definicji w przepisach. Opierając się na dostępnych wyjaśnieniach należy rozumieć, że jest to sytuacja, kiedy zapłata zaległości podatkowej przyczynia się do tego, że przedsiębiorca zmuszony jest sięgnąć po pomoc państwa, ponieważ nie jest w stanie zaspokoić własnych potrzeb materialnych. W wyroku o sygn. akt II FSK 2474/15, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że na skutek dochodzenia zaległości podatkowych państwo nie może ponosić wyższych kosztów od tych wynikających z zaległości podatkowych. Chodzi między innymi o sytuacje, w których zapłata zaległości będzie powodem, dla których podatnik zmuszony będzie skorzystać ze środków pomocy państwa, aby móc zaspokoić własne potrzeby finansowe. Przykładowo przedsiębiorca może poprosić o środki z pomocy społecznej, którymi będzie chciał spłacić swoje zadłużenie wobec państwa.
Wniosek o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych – kiedy zostanie uznany?
Przedsiębiorca może skorzystać z ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego tylko wtedy, kiedy złożony przez niego wniosek zostanie pozytywnie rozpatrzony przez organ podatkowy. W tym zakresie urzędy skarbowe mają dużą swobodę. To czy ulga zostanie przyznana zależy przede wszystkim od urzędu skarbowego, do którego został złożony wniosek. Organ podatkowy na podstawie posiadanych informacji może uznać, że brak jest wystarczających przesłanek do udzielenia ulgi i w takiej sytuacji wydaje decyzję odmowną. Podatnik ma prawo do złożenia odwołania i przedmiot sporu może trafić do sądu. Jednak sprawy tego rodzaju nie należą do prostych i w większości przypadków na rozstrzygnięcie można czekać nawet lata. Dobrym przykładem jest sprawa dotycząca skargi złożonej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na działania Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, który odmówił umorzenia zaległości podatkowych. U podatnika w związku z zakończeniem postępowania upadłościowego powstało zobowiązanie podatkowe. Zaległość powstała, ponieważ zgodnie z przepisami obowiązującymi w 2015 roku, zobowiązania, które zostały umorzone na podstawie postępowania upadłościowego musiały zostać wykazane po stronie przychodów podlegających pod opodatkowanie (obecnie wskazany przepis już nie obowiązuje). Przedsiębiorca złożył wniosek o umorzenie powstałej zaległości podatkowej. Urząd wydał decyzję odmowną, od której podatnik odwołał się. Przez kilka lat sprawa była rozpatrywana przez sądy różnych instancji. W końcu przedsiębiorca postanowił skorzystać z pomocy Rzecznika, który złożył skargę do WSA. W konsekwencji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem o sygn. akt III SA/Wa 2470/21 z dnia 8 kwietnia 2022 roku uchylił zaskarżoną decyzję. Rzecznik w skardze napisał między innymi, że nie rozumie podejścia organu podatkowego w omawianej sprawie. Sytuacja podatnika była trudna. Jego firma upadła, a majątek został zlikwidowany. Organ podatkowy powinien uwzględnić te okoliczności, ale jednak tego nie zrobił i wydał decyzję odmowną w sprawie umorzenia zobowiązania. Poza tym od 1 stycznia 2016 roku umorzone zobowiązania podatkowe z postępowania upadłościowego zostały wyłączone z przychodów do opodatkowania. Rzecznik w wystosowanej skardze wskazał również na tę okoliczność.
Termin na wydanie decyzji w sprawie ulgi
Czas oczekiwania na wydanie decyzji w sprawie uzyskania ulgi wynosi 1 miesiąc. W przypadku spraw bardziej skomplikowanych mogą to być nawet 2 miesiące. Każdy z podanych terminów może zostać wydłużony o kolejny czas. Organy podatkowe wykorzystują dość często tę możliwość argumentując, że dana sprawa jest szczególnie skomplikowana. Jednocześnie w czasie rozpatrywania wniosku przedsiębiorca może otrzymywać z urzędu pisma wzywające go do dostarczenia kolejnych dokumentów, co jeszcze bardziej przedłuża sprawę. Podatnik musi uzupełnić wszystkie brakujące dokumenty w czasie 7 dni. Niedotrzymanie terminu może skutkować wydaniem odmownej decyzji.
Podsumowanie
Ulga w spłacie zobowiązań podatkowych ma charakter uznaniowy, co oznacza, że urząd może udzielić taką ulgę, ale nie musi. W związku z tym dość często dochodzi do sporów pomiędzy podatnikiem, a organem podatkowym. W tym względzie urząd skarbowy ma dużą swobodę, tym bardziej, że przepisy nie zawierają konkretnej definicji pojęć: „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”. Podatnik, który otrzyma w swojej sprawie decyzję odmowną ma prawo do złożenia odwołania. Sprawy odwoławcze za pośrednictwem organów podatkowych rozpatrują sądy, które są bardziej przychylne podatnikom.
