Co należy rozumieć przez rezydencję podatkową i kto może zostać rezydentem podatkowym?
Za rezydencję podatkową uznawane jest miejsce, w którym podatnik spełnia swój obowiązek podatkowy, czyli zobowiązuje się wypełnić zobowiązanie podatkowe. Rezydentem podatkowym, czyli osobą zobowiązaną może zostać obywatel każdego kraju. Polskim rezydentem podatkowym, zgodnie z art. 5a pkt 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest osoba posiadająca certyfikat podatkowy. Zgodnie z definicją jest to:
zaświadczenie o miejscu zamieszkania podatnika dla celów podatkowych wydane przez właściwy organ administracji podatkowej państwa miejsca zamieszkania podatnika.
Określanie rezydencji podatkowej
Jeżeli miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest terytorium RP, to podlega ona obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów/przychodów bez względu na miejsce ich położenia. Nazywa się to nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, który zobowiązuje podatnika do rozliczenia podatku na terenie Polski od wszystkich osiągniętych dochodów, zarówno w Polsce jak i za granicą.
Za osobą, której miejscem zamieszkania jest Polska uznaje się osobę fizyczną, która:
posiada na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych)
przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym.
Są to dwa ważne kryteria, które decydują o uznaniu danego miejsca za miejsce zamieszkania podatnika. Przy ocenie ośrodka interesów życiowych pod uwagę brane są przede wszystkim związki osobiste i ekonomiczne danej osoby fizycznej z państwem. Istotne są przede wszystkim więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna, kulturalna i każda inna, a także miejsce wykonywania działalności gospodarczej oraz miejsce, z którego dana osoba zarządza swoim mieniem. Czasami może zdarzyć się, że osoba będzie posiadała ośrodek życiowy w dwóch krajach, to w takim przypadku zgodnie z Modelową Konwencją OECD, pierwszeństwo ma państwo, z którym osoba posiada bardziej ścisłe powiązania osobiste i ekonomiczne. W sytuacji kiedy trudno jest określić przynależność osoby do rezydencji podatkowej, to należy wziąć pod uwagę miejsce, w którym podatnik aktualnie przebywa oraz jego obywatelstwo.
Ustalenie rezydencji podatkowej ze względu na powiązania rodzinne
Z interesem życiowym podatnika najlepiej kojarzy się posiadanie rodziny i miejsce jej zamieszkania. W przypadku osoby mieszkającej i pracującej na stałe za granicą kraju, której małżonek oraz dzieci mieszkają w Polsce ustala się, że jest to najważniejsze i decydujące kryterium pozwalające przypisać rezydencję podatkową do danego kraju. Potwierdzeniem tego faktu może być interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 23 lutego 2017 roku, sygn. 1462-IPPB4.4511.1339.2016.1JK3. Oznacza to, że do chwili przeniesienia ośrodka interesów życiowych do danego państwa, czyli przyjazdu do niego najbliższej rodziny podatnika, podlega on pod nieograniczony obowiązek podatkowy w kraju. Fakt przebywania podatnika w danym państwie i wykonywania w nim pracy nie może przesądzać o tym, że posiada on w Polsce ograniczony obowiązek podatkowy. Dopiero w momencie, w którym przyjedzie do niego rodzina, ośrodek interesów życiowych zostaje przeniesiony do państwa przebywania i zarobkowania, a podatnik zaczyna spełniać przesłanki pozwalające uznać go za osobę posiadającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w danym kraju.
Kolejnym potwierdzeniem tego jest interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 8 grudnia 2016 roku, nr 1462-IPPB4.4511.1195.2016.1.JM.
Co to są reguły kolizyjne?
W niektórych przypadkach osoba fizyczna może posiadać rezydencje podatkowe w dwóch krajach określone przez dwa różne przepisy obowiązujące w danym kraju.
Przykładowo jeżeli osoba fizyczna mieszka na stałe i pracuje oraz posiada majątek w Irlandii, to zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym kraju zostanie uznana tam za rezydenta podatkowego. Jeżeli ta sama osoba posiada rodzinę w Polsce (małżonek i dzieci), to zapewne zgodnie z przepisami zostanie uznana za rezydenta podatkowego w Polsce. Jeżeli w tej kwestii, uznania rezydencji wystąpią jakiekolwiek wątpliwości, to należy przejrzeć zapisy umowy dotyczące unikania podwójnego opodatkowania i reguł kolizyjnych, które pomogą rozwiązać pojawiające się wątpliwości.
Status osoby w zakresie rezydencji podatkowej, która posiada miejsce zamieszkania w obu Państwach Umawiających, określa się zgodnie z poniższymi zasadami wg standardowych zapisów zawartych w umowach międzynarodowych:
że osobę, której miejsce zamieszkania znajduje się tylko w tym Państwie Umawiającym uznaje się to, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. Jeżeli stałe miejsce zamieszkania danej osoby znajduje się w obu Państwach, to wtedy uważa się, że jej miejsce zamieszkania jest w tym Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze, czyli, w którym znajduje się jej ośrodek interesów życiowych
jeżeli trudno jest ustalić, w którym Państwie dana osoba ma ośrodek interesów życiowych lub jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Państw, to uważa się, że jej miejsce zamieszkania znajduje się w tym Państwie, w którym przeważnie przebywa
jeżeli przeważnie przebywa ona w obydwu Umawiających się Państwach lub nie przebywa przeważnie w żadnym z nich, to uważa się, że jej miejsce zamieszkania znajduje się w tym Państwie, którego jest obywatelem
jeżeli osoba jest obywatelem obydwu Umawiających się Państw lub jeżeli nie jest obywatelem żadnego z nich, to sprawę rozstrzygają właściwe organy Państw Umawiających się w drodze wzajemnego porozumienia.
W sytuacji kiedy nie można ustalić, w którym dokładnie państwie znajduje się ośrodek interesów życiowych danej osoby, to zgodnie z regułą określoną w lit. b należy wziąć pod uwagę długość pobytu w danym państwie.
