Przedsiębiorca prowadząc działalność gospodarczą może narazić się, często całkiem nieświadomie na ryzyko naruszenia przepisów karno-skarbowych. Spowodowane to jest między innymi niestabilnością i nieprecyzyjnością obowiązujących przepisów prawa podatkowego. Nie wszyscy podatnicy zdają sobie sprawę, które czyny noszą miano czynów zabronionych, dlatego czasami trudno jest im ich uniknąć. Jednym z czynów zabronionych jest przestępstwo narażenia podatku na uszczuplenie.
Przez uszczuplenie podatkowe należy rozumieć uszczerbek finansowy, który powstaje na skutek uchylania się przez podatnika/płatnika od zapłaty części lub całości wymaganej należności podatkowej. Art. 54 par. 1 Kodeksu karnego skarbowego wskazuje, że podatnik, który uchyla się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi skarbowemu przedmiotu oraz podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, czym naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych bądź karze pozbawienia wolności lub nawet obu karom łącznie.
Uszczuplenie podatku – jakie zachowania podatnika prowadzą do jego wystąpienia?
Do uszczuplenia podatku może doprowadzić:
uchylanie się od opodatkowania
nieujawnienie właściwemu organowi podatkowemu przedmiotu lub podstawy opodatkowania
nieskładanie przez podatnika deklaracji podatkowej, pomimo, że ciąży na nim taki obowiązek.
Podatnik dopuszcza się czynu zabronionego nawet wtedy, kiedy wskazane powyżej zachowania spowodowały jedynie niebezpieczeństwo wystąpienia uszczuplenia, czyli jego zaistnienie było wysoce prawdopodobne, chociaż nie musiało wystąpić lub nie wystąpiło. Jeżeli więc podatnik dokona powyższego zachowania, ale podatek nie zostanie narażony na uszczuplenie, to czyn zabroniony nie wystąpi. Taki czyn z punktu widzenia prawa karnego skarbowego będzie obojętny.
Uszczuplenie podatkowe, czy rozporządzanie mieniem państwowym
W większości przypadków, organy podatkowe traktują uszczuplenie podatkowe na równi z doprowadzeniem Skarbu Państwa do niekorzystnego rozporządzania mieniem. Za taki czyn grożą kary przewidziane w Kodeksie karnym. Przedsiębiorca, który nie godzi się z tym może złożyć skargę do Sądu. Sądy z reguły wydają rozstrzygnięcia korzystne dla podatników. W jednej z takich spraw, Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wydal wyrok w sprawie (sygn. akt IV Ka 917/21 z dnia 10 marca 2022 r.) na podstawie wniosku złożonego przez podatnika. Zgodnie ze stanem faktycznym przedstawionym we wniosku Sąd uznał, że zaplata podatku w niższej wysokości do organu podatkowego nie jest tożsama z rozporządzaniem mieniem Skarbu Państwa. Taka sytuacja wystąpiłaby dopiero wtedy, kiedy przedsiębiorca otrzymałby zwrot podatku VAT od urzędu skarbowego wynikający z nierzetelnego rozliczenia w składanej deklaracji, w której podatnik wykazałby podatek VAT naliczony od zakupów w wyższej wysokości lub podatek VAT należny od sprzedaży w niższej wysokości. Jeżeli przykładowo wymienione powyżej sytuacje miałyby miejsce, to dopiero wtedy można mówić o rozporządzaniu mieniem państwowym. W opisanym przypadku Sąd Okręgowy dokonał dogłębnej analizy i zmienił w części wyrok Sądu pierwszej instancji. W związku z tym została zmieniona kwalifikacja czynu z Kodeksu karnego na poświadczenie nieprawdy (oszustwo podatkowe).
