Kiedy ZUS może zmienić decyzję na niekorzyść firmy?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako organ rentowy prowadzi działalność w oparciu o wydane decyzje administracyjne. Ich charakter może być bardzo różny. Do tego ZUS ma prawo zmienić wcześniej wydaną decyzję. Jak taka zmiana, która z zasady bywa niekorzystna dla przedsiębiorcy może na niego wpłynąć?
Decyzje wydawane przez ZUS - wyrok NSA z 23 października 2020 roku (sygn. akt I OSK 1036/20)
Jak wskazuje art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego ZUS jako organ administracji publicznej może rozwiązywać sprawy poprzez wydawane decyzje administracyjne, pod warunkiem, że przepisy kodeksu nie stanowią inaczej. Z zasady wszystkie sprawy rozstrzygane w drodze postępowania administracyjnego są rozpoczynane przez samych wnioskodawców.
ZUS może wydawać decyzje:
uwzględniające w całości żądanie wnioskującego
które nie uznają wniosku, czyli odmowne
uwzględniające stanowisko wnioskodawcy tylko w części, a w części je odrzucające
zmieniające wcześniej wydane decyzje, co niewątpliwie może mieć wpływ na aktualną sytuację wnioskodawcy.
Jeżeli do organu administracji państwowej wpłynie wniosek o wszczęcie postępowania, to podstawowym obowiązkiem takiej instytucji jest jego rozpoznanie i zakończenie postepowania zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Przykładowo może to być wydanie decyzji rozstrzygającej sprawę w całości lub w części bądź w inny sposób (art. 104 par. 2 Kodeksu postępowania administracyjnego), np. decyzja o umorzeniu postępowania administracyjnego.
Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.
Rozpoznanie wniosku może polegać również na podjęciu stosownego aktu, jak np. postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania (art. 61a Kodeksu postępowania administracyjnego) bądź stosownej czynności polegającej na pozostawieniu złożonego podania bez rozpoznania (art. 64 par. 2 KPA) lub przekazaniu złożonego podania według właściwości (art. 65 par. 1 KPA), które polegają na poinformowaniu wnioskującego, że sprawa, o którą wnioskował nie może być rozpoznana w danym postępowaniu prowadzonym przez organ, który otrzymał wniosek.
Kiedy decyzja administracyjna może zostać zmieniona?
Zgodnie z przepisami od każdej wydanej decyzji przysługuje odwołanie w określonym terminie. W sytuacji kiedy nie przysługuje prawo do odwołania lub minął termin na jego złożenie, to wydana decyzja otrzymuje status ostateczny. Oznacza to, że nie przysługuje wobec niej żaden zwyczajny środek odwoławczy i nie ma już możliwości zmiany, podobnie jak w przypadku prawomocnego wyroku sądowego. Jednak w ustawie znalazł się przepis o nadzwyczajnych okolicznościach, które uzasadniają uchylenie decyzji, które wcześniej były ostateczne i od których nie przysługiwały zwyczajne środki zaskarżenia.
Do nadzwyczajnych okoliczności, które mogą uchylić prawomocną decyzję należą między innymi:
nowe dowody
zmiana stanowiska strony
organ państwowy zauważy, że wydana decyzja:
była niezgodna z prawem
odnosiła się do nieprawdziwego stanu faktycznego.
Jak mówi art. 154 i 155 Kodeksu postępowania administracyjnego decyzja administracyjna ostateczna, na podstawie której żadna ze stron nie nabyła prawa, może zostać w każdym momencie uchylona lub zmieniona przez wydający ją organ administracji publicznej. Warunkiem jest, aby przemawiał za tym interes społeczny lub słuszny interes strony bądź przepisy szczególne nie były przeciwne uchyleniu lub zmianie takiej decyzji.
Wymienione prawo do uchylenia lub zmiany decyzji administracyjnej posiada każdy organ państwowy, w tym także Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wnioskodawcą może być zarówno osoba fizyczna, jak i przedsiębiorca, co absolutnie nie ma wpływu na prawo do uchylenia lub zmiany decyzji.
ZUS – zmiana decyzji
Pierwsza decyzja jaką ZUS wyda w danej sprawie może zostać zmieniona w taki sposób, że:
organ odmawia uznania wcześniej przyjętego wniosku – wnioskodawca traci uprawnienia jakie zostały mu przyznane na podstawie pierwotnej decyzji. W takiej sytuacji wnioskodawca najprawdopodobniej będzie wnosił sprzeciw w stosunku do nowej decyzji i będzie chciał doprowadzić do tego, aby pierwotnie wydana decyzja w jego sprawie uzyskała obowiązującą moc
organ może uwzględnić wniosek danej osoby, który wcześniej został w całości lub w części odrzucony – w zasadzie wnioskodawca nie ma potrzeby kwestionować decyzji ZUS-u.
Decyzja wydana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zostać zmieniona zarówno na wniosek zainteresowanego, jak i z urzędu. Jeżeli chodzi o osobę zainteresowaną to nie musi nią być koniecznie wnioskodawca, ale również może to być inna osoba, która będzie potrafiła wykazać, że posiada interes prawny w tej sprawie.
W przypadku świadczeń emerytalnych lub rentowych organ rentowy może na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu uchylić bądź zmienić decyzję i ponownie ustalić prawo do świadczeń lub ich wysokość o ile:
po uprawomocnieniu się decyzji pojawią się i zostaną przedstawione nowe dowody lub zostaną ujawnione nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość
decyzja została wydana w wyniku przestępstwa
dowody, na podstawie których zostały ustalone istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się być fałszywe
decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę, która pobiera świadczenie
decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione bądź została stwierdzona jego nieważność
zostały przyznane świadczenia lub zostały nieprawidłowo obliczone ich wysokości na skutek błędu organu rentowego.
Powyższe zgodne jest z treścią art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zakończonej prawomocną decyzją z dnia 17 grudnia 1998 roku. Potwierdzeniem może być wyrok Sądu Administracyjnego ze Szczecina z dnia 12 marca 2020 roku, nr sygn. akt III AUa 451/19. Zostało w nim wskazane, że brak jest przeszkód prawnych, które w momencie zmiany interpretacji prawa przy wykorzystaniu przesłanki błędu organu państwowego zabraniałyby stronie wniesienie o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Zmiana decyzji wydanej przez ZUS – termin
Zgodnie z przepisami zmiana lub uchylenie decyzji wydanej pierwotnie przez ZUS nie może mieć miejsca, jeżeli od jej wydania upłynęło:
10 lat –decyzja została wydana w wyniku przestępstwa, kiedy dowody, na podstawie których zostały ustalone istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się być fałszywe lub kiedy decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie
5 lat – jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostały przedłożone nowe dowody lub zostały ujawnione nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość bądź kiedy decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione lub została stwierdzona jego nieważność
3 lata –świadczenie zostało przyznane lub nieprawidłowo została obliczona jego wysokość w wyniku błędu organu rentowego, chyba że w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji osoba zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia bądź do świadczenia w wyższej wysokości lub kiedy uchyleniu lub zmianie będzie podlegać decyzja o ustaleniu kapitału początkowego, który nie został uwzględniony do obliczenia wysokości emerytury ustalonej mocą prawomocnej decyzji.
Uchylenie lub zmiana decyzji przez ZUS - odstąpienie
Pomimo, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zmienić wydaną przez siebie decyzję na niekorzyść przedsiębiorcy, to jednak w pewnych okolicznościach może odstąpić od planowanej zmiany decyzji. Oznacza to, że pierwotnie wydana decyzja jest cały czas wiążąca dla przedsiębiorcy. ZUS może odstąpić od uchylenia lub zmiany decyzji w sytuacji, kiedy świadczenie zostało przyznane lub jego wysokość została naliczona nieprawidłowo z winy organu rentowego. Uchylenie lub zmiana decyzji mogłaby oznaczać dla zainteresowanego nadmierne obciążenie, głównie na jego sytuację osobistą lub materialną, jego wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności. Aby ZUS odstąpił od wydania nowej, niekorzystnej decyzji przedsiębiorca musi powołać się na któreś z wymienionych okoliczności.
Podsumowanie
Prawem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest możliwość dokonania zmiany lub uchylenia pierwotnie wydanej przez siebie decyzji. Przeważnie takie działanie jest niekorzystne dla przedsiębiorcy. ZUS może rozpocząć postępowanie zmieniające tylko w określonym czasie wskazanym w przepisach.
