Od początku 2022 roku obowiązują nowe przepisy dotyczące wyliczania miesięcznej składki zdrowotnej. Przedsiębiorcy zostali zobowiązani również do ustalenia wysokości rocznej składki zdrowotnej. Do 22 maja 2023 roku mają obowiązek dokonać jej rozliczenia za rok poprzedni oraz wysłać rozliczenie roczne do ZUS-u.
Kto powinien dokonać rocznego rozliczenia składki zdrowotnej?
Rozliczenie składki zdrowotnej za rok poprzedni dotyczy głównie przedsiębiorców, u których wartość składki zależy od wysokości osiągniętych przychodów/dochodów. Będzie to grupa przedsiębiorców stosująca formę opodatkowania w postaci:
Powyższe nie dotyczy podmiotów rozliczających podatek:
w formie karty podatkowej
będących właścicielami jednoosobowej spółki z o. o.
będących właścicielami spółki komandytowej.
Dane potrzebne do wyliczenia wysokości składki zdrowotnej będą ustalane w oparciu o informacje podane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA oraz w raporcie imiennym ZUS RCA. Oba druki zostaną dostosowane do tego typu rozliczeń. W nowym projekcie druków zmodyfikowane zostały bloki: XII na formularzu ZUS DRA oraz III F na formularzu ZUS RCA.
W celu ustalenia rocznej składki zdrowotnej przy dochodach opodatkowanych skalą podatkową i podatkiem liniowym należy pomnożyć roczny dochód przez stawkę procentową w wysokości:
skala podatkowa – 9%
podatek liniowy – 4,9%.
Przy czym dochód brany pod uwagę przy wyliczaniu składki zdrowotnej należy obliczyć w następujący sposób:
od przychodu za dany rok odejmuje się koszty poniesione w tym roku oraz zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne ZUS pod warunkiem, że nie zostały one wcześniej zaliczone do kosztów. Pod uwagę należy wziąć również różnice remanentowe. Ujemna różnica zmniejsza dochód, a dodatnia zwiększa. Do dochodu nie zalicza się przychodów i kosztów z okresu zawieszenia działalności gospodarczej.
W rozliczeniu za 2022 rok obowiązują przepisy szczególne zgodnie, z którymi pod uwagę brany jest jedynie remanent obniżający dochód. Natomiast w rozliczeniu za 2023 rok trzeba będzie już uwzględnić zarówno remanent ujemny, jak i dodatni.
Jeżeli dochód jest niższy od 12-krotności wynagrodzenia minimalnego, to w takiej sytuacji składka zdrowotna opłacana jest od kwoty minimalnej. W 2022 roku minimalna wartość rocznej podstawy składki zdrowotnej wyniosła 36 120 zł. W związku z tym przedsiębiorcy za 2022 rok zobowiązani są wpłacić do ZUS-u kwotę składki w wysokości 3 250,80 zł. Wartość ta wynika z wyliczenia: 9% od kwoty rocznej podstawy składki zdrowotnej (36 120 zł). Powyższe dotyczy przedsiębiorców opodatkowanych zarówno skalą podatkową, jak i podatkiem liniowym. Minimalna wysokość rocznej podstawy składki zdrowotnej ustalana jest na podstawie miesięcy, w których działalność prowadzona była w sposób aktywny.
PRZYKŁAD 1 Przedsiębiorca wybrał formę opodatkowania podatkiem liniowym. Działalność prowadzi od 3 lat. W 2022 roku jego roczny dochód nie przekroczył 50 000 zł. Po jego przemnożeniu przez stopę procentową składki otrzymano wynik: 50 000 zł x 4,9% = 2 450 zł. W jakiej wysokości przedsiębiorca powinien opłacić składkę zdrowotną?
Odpowiedź: Przedsiębiorca powinien wpłacić kwotę minimalną, czyli 3 250,80 zł, a nie tę, która została ustalona od dochodu. Wyliczona kwota 2 450 zł jest niższa od wartości minimalnej. Warto też wspomnieć, że składkę zdrowotną opłaca się jedynie za miesiące, w których firma aktywnie działała, co oznacza, że pod uwagę nie jest brany okres zawieszenia działalności.
PRZYKŁAD 2 Przedsiębiorca prowadził aktywnie działalność przez 9 miesięcy w roku. Przez pozostałe miesiące firma była zawieszona. W 9 miesięcy przedsiębiorca osiągnął dochód w wysokości 23 500 zł. W jakiej wysokości powinien opłacić składkę zdrowotną?
Odpowiedź: Minimalna podstawa składki zdrowotnej wynosi: 3 010 zł x 9 miesięcy = 27 090 zł. Jej wysokość jest wyższa od osiągniętego dochodu, dlatego przedsiębiorca powinien opłacić składkę zdrowotną od podstawy minimalnej, a więc w kwocie: 2 438,10 zł.
Roczną składkę zdrowotną pomniejsza się o wpłaty dokonywane w ciągu roku. Jeżeli podstawa jest niższa od minimalnej, to wtedy przedsiębiorca raczej nie musi nic dopłacać, ponieważ każdego miesiąca zobowiązany był do wpłaty kwot, które nie były niższe od 9% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Powyższe zasady dotyczą również osób, które po zakończonym roku zdecydowały się zmienić formę opodatkowania na skalę podatkową za cały 2022 rok
Roczna składka zdrowotna – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Przy ryczałcie wysokość składki zależy od kwoty rocznego dochodu. W 2022 roku obowiązywały następujące przedziały:
Roczny przychód
Podstawa naliczenia składki zdrowotnej
Wysokość miesięcznej składki zdrowotnej
do 60 000 zł
6 221,04 zł x 60% = 3 732,62 zł
3 732,62 zł x 9% = 335,94 zł
do 300 000 zł
6 221,04 zł x 100% = 6 221,04 zł
6 221,04 zł x 9% = 559,89 zł
powyżej 300 000zł
6 221,04 zł x 180% = 11 197,87 zł
11 197,87 zł x 9% = 1 007,81 zł
Przedsiębiorca rozliczający się ryczałtem otrzymał możliwość wyboru na podstawie jakiego przychodu chce wyliczyć składkę zdrowotną. Czy ma to być:
przychód z poprzedniego roku
przychód z bieżącego roku.
Wybór przychodu z poprzedniego roku jest korzystnym rozwiązaniem w przypadku przedsiębiorców, którzy spodziewają się, że w danym roku osiągną przychód zbliżony do tego z poprzedniego roku. W takiej sytuacji mogą opłacać składkę zdrowotną w stałej wysokości. Natomiast w przypadku rozliczania składki na podstawie bieżącego przychodu, narastającego w ciągu roku można spodziewać się niedopłaty składki po przekroczeniu przychodu w wysokości 60 000 zł.
PRZYKŁAD 3 Przedsiębiorca rozlicza się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Składkę zdrowotną rozlicza na podstawie bieżących przychodów. W kwietniu jego przychód przekroczył pierwszy przedział 60 000 zł. Natomiast w listopadzie doszło do przekroczenia kolejnego przedziału 300 000 zł dochodu. W jaki sposób przedsiębiorca powinien rozliczyć roczną składkę zdrowotną?
Odpowiedź: Przedsiębiorca powinien zapłacić roczną składkę zdrowotną w wysokości 12 093,72 zł. Kwota ta wynika z wyliczenia: 1 007,81 zł x 12 miesięcy. Natomiast w ciągu całego roku przedsiębiorca wpłacił do ZUS-u jedynie kwotę 6 942,67 zł, która wynika z wyliczenia: 335,94 zł x 3 miesiące = 1 007,82 zł 559,89 zł x 7 miesięcy = 3 919,23 zł 1 007,81 zł x 2 miesiące = 2 015,62 zł.
RAZEM: 6 942,67 zł.
W związku z tym przedsiębiorca przy rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej musi dopłacić do ZUS-u kwotę wynikającą z wyliczenia: 12 093,72 zł – 6 942,67 zł, czyli 5 151,05 zł.
PRZYKŁAD 4 Przedsiębiorca zdecydował, że przy obliczaniu składki zdrowotnej będzie brał od uwagę przychód z ubiegłego roku. W 2021 roku osiągnął przychód w wysokości 250 000 zł. W 2022 roku przychód przekroczył wartość 300 000 zł. Jak powinna być rozliczona składka zdrowotna za 2022 rok?
Odpowiedź: Przedsiębiorca powinien wpłacić do ZUS-u składkę zdrowotną w wysokości 12 093,72 zł jaka wynika z wyliczenia: 1 007,81 zł x 12 miesięcy. Natomiast przedsiębiorca w ciągu całego roku wpłacił jedynie kwotę 6 718,68 zł wynikającą z obliczenia: 559,89 zł x 12 miesięcy, co spowodowało u niego w rozliczeniu rocznym niedopłatę w wysokości 5 375,04 zł (wyliczenie: 12 093,72 zł – 6 718, 68 zł). Na taką kwotę powinien dokonać dopłatę w ZUS-ie.
Jak na składkę zdrowotną wpływa zmiana opodatkowania w trakcie roku i po jego zakończeniu?
W następstwie nowelizacji przepisów podatkowych wprowadzonej 1 lipca 2022 roku przedsiębiorcy, którzy wybrali opodatkowanie w formie ryczałtu i korzystali z tej formy przez pierwszą połowę roku mają możliwość zmiany decyzji odnośnie opodatkowania i mogą w drugiej połowie roku płacić podatek wg skali podatkowej. Wybór takiego rozwiązania nie zwalnia przedsiębiorcy z rozliczenia rocznej składki zdrowotnej. W tej sytuacji rozliczenie nastąpi dwuetapowo. Od stycznia do czerwca 2022 roku przedsiębiorca będzie zobowiązany do odrębnego wyliczenia składki zdrowotnej wg formy opodatkowania obowiązującej w tym okresie. Natomiast od lipca do końca 2022 roku będzie musiał wyliczyć składkę zdrowotną dla wybranej w tym okresie formy opodatkowania, czyli skali podatkowej. Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na zmianę formy opodatkowania po zakończonym roku podatkowym i wskaże w rocznym zeznaniu podatkowym rozliczenie wg skali podatkowej będzie musiał taką informację o zmianie ująć w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej (druk DRA za kwiecień 2023 roku). Nie musi sporządzać korekt za każdy miesiąc 2022 roku wstecz.
Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej
Nie wszyscy przedsiębiorcy mają obowiązek zapłaty składki zdrowotnej. Niektórzy zwolnieni są z tego obowiązku.
Do grupy zwolnionych należą:
emeryci i renciści pobierający świadczenia w kwocie niższej od minimalnego wynagrodzenia, którzy opłacają podatek w formie karty podatkowej, a także ci, których miesięczny przychód z działalności nie przekracza kwoty połowy minimalnej emerytury
osoby posiadające orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, które opłacają podatek w formie karty podatkowej, a także ci, których miesięczny przychód z działalności nie przekracza kwoty połowy minimalnej emerytury
osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem niższym od minimalnego wynagrodzenia, jeżeli wybrali ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jako formę opodatkowania, a ich miesięczny przychód z działalności nie przekracza połowy minimalnego wynagrodzenia
osoby uprawnione do otrzymania zasiłku macierzyńskiego i pobierające go w wysokości podwyższonej do kwoty świadczenia rodzicielskiego.
Do podstawy rocznej składki zdrowotnej nie zalicza się przychodów osiągniętych w miesiącach, w których osoba była zwolniona z wpłaty.
Składka zdrowotna obniżona do wysokości zaliczki na podatek dochodowy – przedsiębiorcy niepełnosprawni
W przypadku osoby mającej umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności, która z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej podlega pod obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne i która wybrała skalę podatkową jako formę opodatkowania dochodów z działalności roczna składka zdrowotna opłacana jest w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy. Należy zaznaczyć, że taki przedsiębiorca nie może mieć innych tytułów, od których będzie podlegał pod ubezpieczenia zdrowotne. Powyższe przysługuje przedsiębiorcy od miesiąca jaki przypada po miesiącu, w którym osoba ubezpieczona uzyskała umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności. Powyższe wynika z art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej.
Roczna składka zdrowotna, a kilka działalności
Przedsiębiorca, który prowadzi kilka działalności i dla każdej z nich wybrał taką samą formę opodatkowania w celu ustalenia wysokości składki zdrowotnej może zsumować wszystkie uzyskane przychody i poniesione koszty z każdej działalności. Inaczej, kiedy każda z działalności posiada inną formę opodatkowania. W tej sytuacji roczną składkę zdrowotną należy ustalić osobno dla każdej działalności zgodnie z zasadami opisanymi powyżej.
Termin na rozliczenie rocznej składki zdrowotnej – art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
W ustawie zdrowotnej został wskazany termin w jakim należy rozliczyć roczną składkę zdrowotną. Rozliczenie powinno być dokonane w deklaracji składanej za miesiąc, w którym upływa termin na złożenie zeznania rocznego, czyli zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami będzie to w deklaracji za kwiecień składanej w terminie do 20 maja. W 2023 roku 20 maja przypada w sobotę, co oznacza, że termin na jej złożenie został automatycznie wydłużony do dnia 22 maja. Po zmianie przepisów powyższy termin jest taki sam zarówno dla zeznań rocznych stosowanych przy zasadach ogólnych jak i przy ryczałcie.
Art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
„2j. Ubezpieczony, o którym mowa w ust. 2 lub 2e, wpłaca kwotę stanowiącą różnicę między roczną składką na ubezpieczenie zdrowotne ustaloną od rocznej podstawy, określonej w ust. 2 albo 2e, a sumą składek na ubezpieczenie zdrowotne wynikającą ze złożonych dokumentów za poszczególne miesiące roku składkowego albo roku kalendarzowego.
2k. Kwota, o której mowa w ust. 2j, wykazywana jest w dokumencie rozliczeniowym składanym za miesiąc, w którym upływa termin złożenia zeznania, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych”.
Niedopłata lub nadpłata składki zdrowotnej
Roczne rozliczenie składki zdrowotnej może wykazać zarówno nadpłatę jak i niedopłatę. Jeżeli przedsiębiorca wpłacił w ciągu całego roku za dużo środków na składkę zdrowotną i w związku z tym wystąpi nadpłata to może złożyć wniosek o zwrot nadpłaty na swoje konto bankowe. Jak wskazuje art. 10 ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, ZUS może dokonać zwrotu nadpłaty, jeżeli zostaną spełnione poniższe warunki:
na koncie płatnika nie ma zaległości, takich jak między innymi: zaległości z tytułu zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne lub z nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, które płatnik składek miał obowiązek zwrócić
wniosek o zwrot został złożony w odpowiednim terminie.
Jeżeli pierwszy z warunków nie zostanie spełniony i na koncie płatnika w ZUS-ie występują zaległości to nadpłata automatycznie zostaje zaliczona na poczet zaległości.
Z kolei, jeżeli drugi z warunków nie zostanie spełniony i wniosek zostanie złożony poza przewidzianym terminem, a na koncie płatnika składek brak jest zaległości to w takiej sytuacji kwota zwrotu pozostanie na koncie płatnika i zostaną nią pokryte przyszłe należności.
Przedsiębiorca, który chce otrzymać zwrot nadpłaty na swoje konto bankowe powinien:
złożyć wniosek wyłącznie w postaci elektronicznej za pośrednictwem konta na ZUS PUE
wysłać wniosek w nieprzekraczalnym terminie miesiąca licząc od dnia upływu złożenia rocznego zeznania podatkowego, czyli do dnia 31 maja.
W przypadku, kiedy okaże się, że przedsiębiorca wpłacił w ciągu roku za niską kwotę to będzie mógł dopłacić różnicę w terminie do 20 maja.
Roczne rozliczenie składki zdrowotnej – likwidacja lub zawieszenie działalności gospodarczej przed datą rozliczenia
Przedsiębiorca, który zamknie lub zawiesi działalność nie jest zwolniony z obowiązku złożenia rocznego rozliczenia składki zdrowotnej na formularzu DRA za miesiąc kwiecień kolejnego roku. Bez znaczenia jest fakt, że przedsiębiorca w tym czasie nie podlega już pod ubezpieczenia społeczne ZUS i nie składa co miesiąc deklaracji. Przedsiębiorcy, którzy zawiesili lub zamknęli działalność muszą jedynie wypełnić część deklaracji DRA odnośnie rocznej składki zdrowotnej.
Podsumowanie
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami przedsiębiorcy ustalają roczną składkę zdrowotną na podstawie osiągniętych w danym roku przychodów lub dochodów i poniesionych kosztów. Wszyscy płatnicy objęci są takim samym terminem na dokonanie rozliczenia.
Prowadzę działalność równocześnie z zatrudnieniem na etacie. Do ZUS odprowadzam więc tylko składkę zdrowotną.
W rozlicznieniu za kwiecień trzeba rozliczyć roczną składkę zdrowotną. Z działalności uzyskałem dochód mniejszy niż 36120. Czy w tym przypadku to jest moja podstawa składki zdrowotnej od działalności?
