Zakup przedsiębiorstwa – jak sprawdzić czy firma nie ma długów?
Zaleca się, aby nabywca przed nabyciem przedsiębiorstwa najpierw sprawdził czy nabywana przez niego firma nie posiada długów. Jeżeli zbywane przedsiębiorstwo posiada długi to w takiej sytuacji na kim ciąży odpowiedzialność za zobowiązania finansowe firmy? Co mówią na ten temat obowiązujące przepisy prawa cywilnego i podatkowego?
Odpowiedzialność za długi przedsiębiorstwa, a prawo cywilne
W przypadku odpowiedzialności na gruncie prawa cywilnego warto skupić się na treści art. 554 Kodeksu cywilnego. Można w nim przeczytać, że osoba nabywająca przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne odpowiada solidarnie razem ze zbywcą za zobowiązania mające związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Jednak nabywca powinien w chwili nabycia wiedzieć o zobowiązaniach finansowych wymienionych jednostek. Jeżeli pomimo zachowania należytej staranności nie posiada takiej wiedzy, to przepis ten nie ma zastosowania. Odpowiedzialność nabywcy ograniczona jest do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego wg stanu obowiązującego w chwili nabycia. Natomiast wg cen w momencie zaspokojenia wierzyciela. Bez zgody wierzyciela powyższa odpowiedzialność nie może zostać wyłączona ani ograniczona.
Z przepisu wynika, że nabywca ponosi odpowiedzialność solidarnie z innymi dłużnikami, co oznacza, że każdy z nich odpowiada za całość długu. Wierzyciel może zaspokoić całość swojego roszczenia z majątku tylko jednego dłużnika. Następnie dłużnik, z którego majątku wierzyciel zaspokoił należące mu się zobowiązania ma prawo wystąpić z roszczeniem regresowym w stosunku do pozostałych dłużników.
Zgodnie z powyższym przepisem odpowiedzialność powstaje wyłącznie z racji nabycia przedsiębiorstwa. Nabywca razem ze zbywcą odpowiadają solidarnie za długi z zastrzeżeniem, że nabywca ponosi odpowiedzialność samodzielnie i jednocześnie stając się dłużnikiem odpowiada za długi zbywcy w taki sposób jakby to był jego dług. Różnica polega na tym, że odpowiedzialność nabywcy ma charakter ograniczony, ponieważ może on odpowiadać jedynie za te długi, które wiążą się z prowadzeniem przedsiębiorstwa według stanu z dnia nabycia oraz według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialnością objęte są również długi, o których nabywca wiedział w momencie nabycia przedsiębiorstwa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami na nabywcy spoczywa obowiązek udowodnienia, że dochował on należytej staranności przez pozyskanie wiedzy o zobowiązaniach wiążących się z prowadzeniem przedsiębiorstwa, które nabywa. Od przedstawionej zasady obowiązuje wyjątek na zastosowanie, którego zgodę musi wyrazić wierzyciel. Mianowicie dług może pozostać u zbywcy lub w całości może zostać przeniesiony na nabywcę. W ten sposób odpowiedzialność solidarna zostaje wyłączona.
Odpowiedzialność za długi przedsiębiorstwa, a prawo podatkowe
Na gruncie prawa podatkowego odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe ponosi podatnik. Od tej reguły istnieją wyjątki pozwalające w określonych przypadkach obciążyć odpowiedzialnością za powstałą zaległość podatkową także inną osobę. Taka odpowiedzialność ma charakter uboczny i akcesoryjny. Odpowiedzialność osoby trzeciej może dotyczyć jedynie zaległości w zakresie podatków. Orzeka o niej w drodze decyzji organ podatkowy. Jest to odpowiedzialność o charakterze solidarnym. Z uwagi na to, że dotyczy ona jedynie zobowiązań podatkowych, to organ podatkowy nie może wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich za zobowiązania podatkowe, dla których nie minął jeszcze termin płatności. W kwestii odpowiedzialności dobrze jest zapoznać się z treścią art. 112 Ordynacji podatkowej, w którym można przeczytać, że:
Nabywca przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach. § 3. Zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Wojewódzki Sąd Administracyjny z Gdańska w wyroku z dnia 24 listopada 2015 roku, nr I SA/Gd 1109/15 wydał orzeczenie, w którym stwierdził, że odpowiedzialność osób trzecich nie zwalnia dłużnika od odpowiedzialności. Przeniesienie odpowiedzialności na osoby trzecie oznacza jedynie większą liczbę podmiotów, od których organ podatkowy ma prawo domagać się zaspokojenia zobowiązań przeterminowanych. Odpowiedzialność osób trzecich wyrażona w Ordynacji podatkowej posiada charakter subsydiarny w stosunku do odpowiedzialności podatnika i przede wszystkim zależy od istnienia zobowiązania podatkowego i jego realizacji przez podatnika. Głównie chodzi o brak realizacji zobowiązania w części lub w całości co oznacza, że zobowiązanie ma charakter akcesoryjny.
W zasadzie brak jest innych ograniczeń odpowiedzialności nabywcy za zaległości podatkowe przedsiębiorstwa. Najwyższy Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 maja 1999 roku, nr SA/Sz 1043/98 stwierdził, że mając na względzie odpowiedzialność podatnika za zaległości podatkowe bez znaczenia jest fakt, że nabywca przyjął darowiznę w dobrej wierze i nie odniósł z niej żadnej korzyści. O ponoszeniu odpowiedzialności decyduje już samo nabycie majątku od podatnika po powstaniu zaległości podatkowej. Odpowiedzialność ta ograniczona zostaje do wysokości wartości nabytego majątku.
Zaległości podatkowe przedsiębiorstwa – uzyskanie informacji i wydanie zaświadczenia
Każdy nabywca przedsiębiorstwa ma prawo uzyskać w urzędzie skarbowym informacje o istnieniu ewentualnych zaległości podatkowych w nabywanym przedsiębiorstwie i ich wysokości. Jak wskazuje art. 306g Ordynacji podatkowejorgany podatkowe w zakresie podanym w art. 112 par. 1 powinny wydać zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych zbywcy:
na wniosek zbywcy
na wniosek nabywcy za zgodą zbywającego.
W wydawanym zaświadczeniu organ podatkowy określa wysokość zaległości podatkowych podmiotu zbywającego aktualnych na dzień wydania zaświadczenia. Zgodnie z przepisami, głównie na podstawie art. 112 par. 7 Ordynacji podatkowej nabywca bierze odpowiedzialność także za zaległości i inne zobowiązania zbywcy, które powstały po dniu wydania zaświadczenia, o którym mowa jest w art. 306g, ale przed dniem nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części o ile od dnia wydania zaświadczenia do dnia zbycia upłynęło więcej niż 30 dni.
PRZYKŁAD Osoba fizyczna planuje zakup przedsiębiorstwa. Z tego powodu wystosowała prośbę do urzędu skarbowego o wydanie zaświadczenia o zaległościach podatkowych zbywcy związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Urząd wydał zaświadczenie 1 marca, w którym nie wskazał żadnych zaległości podatkowych. Nabywca kupił przedsiębiorstwo dopiero po pół roku od wydania zaświadczenia. Oznacza to, że może odpowiadać za ewentualne zaległości podatkowe jakie mogły powstać pomiędzy 1 marca, a 1 września, ponieważ od dnia wydania zaświadczenia, a dniem zakupu przedsiębiorstwa minęło 30 dni.
Podsumowanie
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa cywilnego oraz prawa podatkowego nabywca przedsiębiorstwa odpowiada solidarnie za zobowiązania finansowe zbywcy do wysokości wartości nabytego przedsiębiorstwa.
