Niektórzy pracodawcy wymagają od przyszłych pracowników dostarczenia zaświadczenia o niekaralności. Jest ono jednym z wymogów decydującym o zatrudnieniu danego pracownika.
Krajowy Rejestr Karny został utworzony na mocy Ustawy z dnia 24 maja 2000 roku o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1709). Jego zadaniem jest gromadzenie danych o osobach:
które zostały prawomocnie skazane za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe
przeciwko, którym zostało umorzone prawomocnie i warunkowo, postępowanie karne w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe
przeciwko, którym zostało umorzone prawomocnie, postępowanie karne w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe na podstawie amnestii
obywatelach polskich skazanych prawomocnie przez sądy państw obcych
wobec, których zostały prawomocnie orzeczone środki zabezpieczające w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe
nieletnich wobec, których prawomocnie zostały orzeczone środki wychowawcze, poprawcze lub wychowawczo-lecznicze bądź wobec, których została wymierzona kara na podstawie art. 13 bądź art. 94 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich – Dz. U. z 2018 r. poz. 969 zwanej dalej ustawą o postępowaniu w sprawach nieletnich
skazanych prawomocnie za wykroczenia na karę aresztu
poszukiwanych listem gończym
tymczasowo aresztowanych
nieletnich umieszczonych w schroniskach dla nieletnich.
Kiedy od pracownika wymagana jest niekaralność?
Osoba ubiegająca się o pracę w niektórych instytucjach lub branżach ma obowiązek posiadać status osoby niekaranej i przedłożenia zaświadczenia o niekaralności oraz musi spełnić inne wymogi wymagane na danym stanowisku pracy, jak na przykład:
na stanowisko sędziego sądu rejonowego może zostać powołana osoba, która nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwa umyślne skarbowe (zgodnie z art. 61 par. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o ustroju sądów powszechnych – Dz. U. z 2020 r. poz. 2072)
stosunek pracy zostanie nawiązany z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym na podstawie mianowania, o ile nie był on skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, zgodnie z art. 10 ust. 5 pkt 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela – Dz. U. z 2021 r. poz. 1762
pracownikiem samorządowym może zostać osoba, która nie została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, zgodnie z art. 6 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – Dz. U. z 2019 r. poz. 1282 ze zm.
Równe traktowanie pracowników, a wymóg związany z niekaralnością
Prawo do uzyskania informacji z rejestru sądowego posiada pracodawca w zakresie jaki jest niezbędny do procesu zatrudnienia pracownika, a z przepisów ustawy wynika wymóg bycia osobą niekaraną, korzystającą z pełni praw publicznych, posiadającą uprawnienia do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
W świetle art. 183a Kodeksu pracy, pracownicy powinni być traktowani na równo jeżeli chodzi o nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy, warunków zatrudnienia, stosowania i dostępu do szkolenia celem podnoszenia kwalifikacji zawodowych niezależnie od tego jaką ma płeć, w jakim jest wieku, czy jest niepełnosprawny, jakiej jest rasy, jaką wyznaje religię, jakiej jest narodowości, jakie są jego przekonania polityczne, orientacja seksualna, pochodzenie etniczne, wyznanie itp. Równe traktowanie wszystkich zatrudnionych, oznacza że nie można nikogo dyskryminować z w/w powodów.
Wymienione przyczyny z art. 183a KP stanowią jedynie przykład, że nie ma przyzwolenia na dyskryminowanie pracowników z tych oraz innych przyczyn jeżeli nie występują uzasadnione, obiektywne przesłanki związane z pracą na danym stanowisku. Zasady równego traktowania w zatrudnieniu oznaczają czynność różnicowania przez pracodawcę sytuacji pracownika z powodu jednej lub kilku niedozwolonych przyczyn czego skutkiem może być odmowa nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy.
Jeżeli pracodawca ustali, że jednym z warunków zatrudnienia pracownika jest spełnienie przez niego wymogu jakim jest niekaralność, a żaden przepis ustawowy nie określa takiego wymogu, to w takiej sytuacji pracodawca narusza zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Przedsiębiorca zostanie zwolniony od zarzutu naruszenia, tylko wtedy kiedy będzie mógł wykazać, że w danym przypadku rodzaj pracy lub warunki jej wykonywania sprawiają, że niekaralność jest rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym jaki został postawiony pracownikowi.
Jeżeli przedsiębiorca ustali wymóg niekaralności, który nie występuje w przepisach, to nie będzie miał on prawa uzyskać informacji bezpośrednio z KRK. Taką informację będzie mógł pozyskać jedynie od osoby, której informacja dotyczy i którą to informację osoba zainteresowana otrzyma z KRK na swój wniosek.
Krajowy Rejestr Karny – udzielanie informacji, kto może je uzyskać?
Zgodnie z przepisami Krajowy Rejestr Karny ma obowiązek udzielić informacji o osobach, których dane osobowe zostały w nim zgromadzone między innymi pracodawcom w zakresie potrzebnym do zatrudnienia pracownika, który zgodnie z przepisami musi spełnić wymóg o niekaralności, musi korzystać z pełni praw publicznych, jak również w celu ustalenia uprawnienia do zajmowania danego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o KRK).
Wniosek o udzielenie informacji przez Krajowy Rejestr Sądowy
KRK udziela informacji na podstawie wniosku o jej udzielenie złożonego w formie pisemnej lub poprzez system teleinformatyczny.
Zapytanie do KRS musi koniecznie zawierać wymienione dane:
imiona
nazwisko, również przybrane
nazwisko rodowe
datę i miejsce urodzenia
imiona rodziców
nazwisko rodowe matki
miejsce zamieszkania
obywatelstwo
numer PESEL lub numer paszportu bądź innego dokumentu tożsamości (jeżeli brak numeru PESEL)
określenie rodzaju i zakresu danych o osobie, które mają być podane w informacji
wskazanie postępowania w związku z potrzebą uzyskania danych o osobie
nazwę podmiotu, który wystąpił z wnioskiem
data wystawienia
podpis podmiotu kierującego zapytanie.
Zaświadczenie o niekaralności – treść i opłata
Informacja o danej osobie sporządzana jest w oparciu o posiadane w rejestrze dane osobowe i zadane zapytanie. Treść powinna zawierać:
dane identyfikujące osobę – nazwisko, również przybrane, imiona i nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców, obywatelstwo, nazwisko rodowe matki, miejsce zamieszkania, zawód wyuczony, numer PESEL)
dane osobowe w zakresie jaki obejmuje zapytanie lub wniosek bądź stwierdzenie, że dana osoba nie figuruje w rejestrze
datę wydania zaświadczenia
nazwisko i imię oraz podpis osoby upoważnionej do jej wydania
pieczęć urzędową.
Za wydanie zaświadczenia o niekaralności trzeba wnieść opłatę w wysokości 30 zł (wersja papierowa), a poprzez system teleinformatyczny, 20 zł. Opłatę wnosi się w formie opłaty sądowej gotówką w kasie Ministerstwa Sprawiedliwości lub sądu bądź na wskazany rachunek bankowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Opłata za wydanie informacji o osobie stanowi dochód budżetu państwa.
Podsumowanie
Obecnie obowiązujące przepisy nie zezwalają na przedstawianie niekaralności przez każdego kandydata ubiegającego się o zatrudnienie lub pracownika. Nie jest dopuszczalna dyskryminacja osób skazanych za przestępstwa przez pozbawianie ich w ten sposób możliwości wykonywania pracy. Wymóg niekaralności może zostać spełniony jedynie w sytuacji kiedy będzie zapisany w ustawie. W pozostałych przypadkach nie powinien być wymagany. W niektórych sytuacjach dopuszcza się wymóg niekaralności, pomimo, że prawo nie przewiduje takiego wymogu, ale zawsze będzie się to wiązało z ryzykiem nierównego traktowania w zatrudnieniu.
