Od dnia 1 stycznia 2016 roku obowiązują nowe przepisy, zgodnie z którymi umowy zlecenia zostały oskładkowane. Celem wprowadzonych zmian miało być objęcie większej ilości osób obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umów zlecenia.
Umowa zlecenia – jedyny tytuł do ubezpieczenia ZUS
Dla niektórych osób umowa zlecenia jest jedynym tytułem, od którego odprowadzane są składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny. Osoby, które wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają ubezpieczeniu począwszy od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy (dzień wskazany w umowie) aż do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.
Kilka umów zleceń, a ubezpieczenie ZUS
Zleceniobiorca może podpisać kilka umów z różnymi zleceniodawcami. Wynika z tego obowiązek opłacania składek społecznych od każdej umowy zlecenia aż do momentu kiedy całkowity przychód z tytułu tych umów w miesiącu nie przekroczy kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Po przekroczeniu tej kwoty, z każdej kolejnej umowy potrącana jest jedynie składka zdrowotna. Aby określić łączną podstawę wymiaru składek społecznych w celu uzgodnienia zobowiązania do ich opłacania należy oprzeć się na kolejności zawierania umów. W tej sytuacji obowiązkowa jest jedynie składka zdrowotna, którą płaci się od każdej z umów.
Umowa zlecenia oraz umowa o pracę
Umowa zlecenia może być podpisana z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz oraz może być także zawarta z innym pracodawcą.
1. Umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz Jeżeli pracownik podpisał umowę zlecenia z własnym pracodawcą, to jako zleceniobiorca podlega wszystkim ubezpieczeniom, tak samo jak na umowie o pracę. Na zasadzie dobrowolności pozostaje jedynie ubezpieczenie chorobowe, ale tylko w przypadku pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowi suma przychodów osiągniętych z umowy o pracę i z umowy zlecenia. Pracodawca nie ma obowiązku zgłaszania do ZUS-u własnego pracownika, z którym podpisał umowę zlecenia. Uzyskany przychód ze zlecenia musi wykazać razem z przychodem ze stosunku pracy.
2. Umowa zlecenia zawarta z osobą zatrudnioną u innego pracodawcy Jeżeli pracownik złoży oświadczenie, że w trakcie trwania umowy zlecenia jest zatrudniony w ramach stosunku pracy u innego pracodawcy i z tego tytułu osiąga:
wynagrodzenie wyższe lub równe wynagrodzeniu minimalnemu – pracodawca ma obowiązek opłacania jedynie składki zdrowotnej za takiego zleceniobiorcę. Zleceniobiorca ma prawo dobrowolnie opłacać ubezpieczenie emerytalne i rentowe
wynagrodzenie niższe od wynagrodzenia minimalnego – pracodawca powinien za zleceniobiorcę opłacić wszystkie składki na ubezpieczenie społeczne bez chorobowego mającego charakter dobrowolny.
Umowa zlecenia zawarta z uczniem lub studentem
Uczeń lub student do ukończenia 26 roku życia nie jest objęty zapłatą składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy zlecenia. Pracodawcy nie muszą opłacać składek ZUS za zleceniobiorców będących w wymienionej grupie.
Umowa zlecenia zawarta z emerytem lub rencistą
Za pracownika, który otrzymuje emeryturę lub rentę i podpisał umowę zlecenia, która jest jego jedynym tytułem do ubezpieczenia, pracodawca ma obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W tym przypadku składka chorobowa jest dobrowolna. Jeżeli zleceniobiorca jest w wieku powyżej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna), to zleceniodawca nie musi opłacać składek na FGŚP i FP. Składkę zdrowotną trzeba płacić zarówno z umowy zlecenia, jak i z tytułu bycia emerytem lub rencistą.
Umowa zlecenia wykonywana w ramach działalności gospodarczej
Zleceniobiorca, który prowadzi działalność gospodarczą nie podlega ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu. W przypadku kiedy działalność gospodarcza i umowa zlecenie wykonywane są oddzielnie, to występuje zbieg tytułów ubezpieczenia.
1. Osoba prowadząca działalność gospodarczą – minimalna podstawa wymiaru składek z tytułu działalności stanowi 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia Zleceniobiorca, który jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu z tytułu działalności) pod warunkiem, że z tytułu umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie przekracza kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Przedsiębiorca może na swój wniosek być objęty dobrowolnie ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu umowy zlecenia. Składka zdrowotna jest obowiązkowa zarówno z działalności jak i umowy zlecenia.
Jeżeli wysokość przychodu z umowy zlecenia jest wyższa od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, to przedsiębiorca może wybrać, z którego tytułu będzie opłacał składki społeczne.
2. Osoba prowadząca działalność gospodarczą – minimalna podstawa wymiaru składek z tytułu działalności stanowi 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia Zleceniobiorca, który jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z obu tytułów pod warunkiem, że minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia aż do momentu osiągnięcia przychodu w wysokości przynajmniej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Po przekroczeniu tej kwoty, kolejne tytuły nie są już obowiązkowe. Natomiast składka zdrowotna jest obowiązkowa z obu tytułów.
Przykłady
PRZYKŁAD 1 Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą od 1 marca 2020 roku. Korzysta z preferencyjnych warunków, co oznacza, że składki za każdy miesiąc wynoszą 30% minimalnego wynagrodzenia liczone od podstawy wymiaru składek. Od 1 kwietnia podjął pracę na umowę zlecenia, z której w każdym miesiącu uzyskuje przychód w wysokości 700 zł. Przedsiębiorca podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu rentowemu i emerytalnemu z obu tytułów.
PRZYKŁAD 2 Zleceniobiorca ma podpisanych kilka umów zleceń:
1 marca 2022 roku – kwota 1 500 zł
5 marca 2022 roku – kwota 850 zł
14 marca 2022 roku – kwota 700 zł
20 marca 2022 roku – kwota 500 zł
28 marca 2022 roku – kwota 600 zł.
Zleceniobiorca zapłaci obowiązkowe składki na ZUS tylko od pierwszych 3 umów. Łączne wynagrodzenie przy trzeciej umowie przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia (3 010 zł). Zleceniobiorca może opłacać składki z czwartej i piątej umowy na zasadzie dobrowolności.
PRZYKŁAD 3 Zleceniobiorca podpisał umowę zlecenia z firmą X na okres 1 miesiąca, od 1 stycznia do 31 stycznia 2022 roku. Firma X jest jego pracodawcą od 1 stycznia 2020 roku. Pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę i z tytułu umowy zlecenia. Przedsiębiorca ma obowiązek zgłosić taką osobę do obowiązkowych ubezpieczeń od dnia 1 stycznia 2020 roku z tytułu umowy o pracę. Nie ma obowiązku ponownego zgłaszania jej z powodu zawarcia umowy zlecenia. Wystarczy jeżeli doda przychód uzyskany z umowy zlecenia do przychodu z umowy o pracę. Następnym krokiem jest wykazanie łącznej kwoty przychodu w imiennym raporcie miesięcznym.
