Pracodawca może zatrudniać pracowników na podstawie umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych, w tym umów zlecenia. Jedną z częściej wybieranych form zatrudnienia jest właśnie umowa zlecenia.
Umowa zlecenie jest jedną z umów cywilnoprawnych. Zasady jej stosowania zostały omówione w Kodeksie cywilnym w art. od 734 do 751. Nie odnoszą się do niej przepisy Kodeksu pracy.
Stronami umowy są:
zleceniobiorca – osoba przyjmująca zlecenie wykonania określonych czynności
zleceniodawca – osoba dająca zlecenie wykonania określonych czynności.
Zleceniobiorcą może być osoba zatrudniona na podstawie:
innej umowy zawartej na świadczenie usług, do której stosowane są przepisy dotyczące zlecenia.
Zlecenie może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny. Przy czym należy zaznaczyć, że brak wynagrodzenia za wykonaną czynność musi wynikać z treści umowy. Umowa zlecenia nie zawsze musi być zawarta w formie pisemnej. Może zostać rozwiązana w każdym momencie, nawet z dnia na dzień, ale pod warunkiem, że nie został w niej określony okres wypowiedzenia. Czas przepracowania na umowie zlecenia nie jest zaliczany do stażu pracy. Jeżeli osoba wykonująca czynności na podstawie umowy zlecenia zatrudniona jest u swojego pracodawcy lub w ramach tej umowy wykonuje dla niego pracę, to taka osoba traktowana jest jak pracownik. Oznacza to, że pracodawca opłaca składki od przychodu tej osoby uzyskanego ze wszystkich umów, które zawarł z tą osobą, również z umów zlecenia bądź równoważnych.
Zleceniobiorca – rodzaje ubezpieczeń, którymi jest objęty
Zleceniobiorca objęty jest obowiązkowo następującymi ubezpieczeniami:
emerytalnym
rentowym
wypadkowym
zdrowotnym.
Dodatkowo, dobrowolnie na swój wniosek może zostać objęty ubezpieczeniem chorobowym. W przypadku, kiedy zleceniobiorca jest w tym samym czasie zatrudniony na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy lub kiedy umowa o pracę podpisana jest na co najmniej minimalne wynagrodzenie, to w tej sytuacji nie jest on objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowym z tytułu umowy zlecenia. Nie dotyczy to przypadków, kiedy umowa cywilnoprawna zostaje zawarta z własnym pracodawcą lub w ramach umowy o pracę wykonywanej na rzecz tego pracodawcy. Wtedy taka osoba objęta jest ubezpieczeniami obowiązkowymi. Przy braku objęcia ubezpieczeniami obowiązkowymi nie ma możliwości opłacania ubezpieczenia chorobowego.
Składki na ubezpieczenia społeczne – od jakiej podstawy? Zapisy umowy zlecenia
Umowa zlecenie powinna zawierać określenie rodzaju wypłacanego wynagrodzenia. Strony mogą umówić się na wypłatę kwoty wynagrodzenia wyliczonej wg akordu, prowizji lub stawki godzinowej. Za podstawę wymiaru do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego będzie brany przychód uzyskany z pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia bez zasiłków otrzymywanych z ubezpieczeń społecznych przysługujących zleceniobiorcy. W stosunku do zleceniobiorców stosuje się przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
W przypadku umów zlecenia, dla których odpłatność została określona w innej formie niż kwotowo, czyli wg stawki akordowej, godzinowej lub na podstawie prowizji, to podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe będzie zadeklarowana kwota. Jej wysokość nie może być niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązująca w danym roku. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne nie może przekroczyć 30-krotnosci prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok.
Podstawa do wyliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne
Składkę zdrowotną wylicza się wg ustalonej kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Taka podstawa powinna zostać pomniejszona o następujące kwoty przypadające na składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez zleceniobiorcę potrącane przez płatnika ze środków zleceniobiorcy. W przypadku podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie ma ograniczenia do kwoty 30-krotnosci prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
Wysokość składek ZUS
Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne kształtuje się następująco:
składka na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% od kwoty, od której oblicza się składkę. Składka opłacana w równych częściach przez zleceniodawcę i zleceniobiorcę w wysokości po 9,76% dla każdego z nich
składka na ubezpieczenie rentowe – 8% finansowana przez zleceniodawcę w wysokości 6,5% oraz przez zleceniobiorcę w wysokości 1,5%
składka na ubezpieczenie wypadkowe – brak stałej wysokości. Składka w całości finansowana przez zleceniodawcę
składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – 2,45% finansowana w całości przez zleceniobiorcę
składka na ubezpieczenie zdrowotne – 9% w całości finansowana przez zleceniobiorcę.
Wszystkie składki w całości na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłaca zleceniodawca.
Inne rodzaje składek opłacane przez zleceniodawcę
Dodatkowo zleceniodawca za każdego zleceniobiorcę musi obowiązkowo opłacać składki na Fundusz Pracy (FP) oraz Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych (SFWON). Kwota tych składek ustalana jest od tej samej wartości, od której obliczane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez zastosowania rocznego limitu. Wszystkie składki opłacane są po zgłoszeniu zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego i rentowego z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Jeżeli miesięczny przychód zleceniobiorcy w przeliczeniu na miesiąc jest niższy niż minimalne wynagrodzenie za pracę, to nie ma obowiązku opłacania składek. W sytuacji, kiedy przynajmniej dwóch płatników, zleceniodawca i pracodawca mają obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne emerytalne i rentowe za zleceniobiorcę i pracownika, to jeżeli łączna kwota przychodu takiej osoby wynosi przynajmniej tyle co minimalne wynagrodzenie, to składki na FP oraz SFWON muszą zostać obliczone przez każdego płatnika. Do składek SFWON zastosowanie mają takie same przepisy jak te odnoszące się do składek na Fundusz Pracy. Składki wyliczane są po zsumowaniu ich stóp procentowych. Natomiast w deklaracji rozliczeniowej powinna zostać wykazana łączna kwota należności. Zleceniodawca będąc przedsiębiorcą musi obowiązkowo opłacać za zleceniobiorcę składkę na FGŚP naliczaną od kwoty jaka brana jest pod uwagę przy obliczaniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Powyższe składki (FP, FGŚP, SFWON) nie są opłacane za osoby, które ukończyły:
kobiety – 55 lat
mężczyźni – 60 lat.
Składki oblicza się w niżej wymienionych wysokościach:
FP – 2,30%
FGŚP – 0,10%
SFWON – 0,15%.
Składki zleceniobiorcy – obowiązki płatnika
W związku z zatrudnieniem zleceniobiorcy zleceniodawca ma określone obowiązki, takie jak:
zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA/ ZUS ZZA w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego
wyrejestrowanie zleceniobiorcy z ubezpieczeń społecznych na formularzu ZUS ZWUA w ciągu 7 dni od daty ustania obowiązku ubezpieczeniowego
przekazywanie do ZUS-u imiennych raportów ZUS RCA/ZUS RZA za każdy miesiąc, czyli rozliczenia składek za zleceniobiorcę
zgłoszenie członka rodziny zleceniobiorcy do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZCNA w ciągu 7 dni od dnia otrzymania informacji przez zleceniodawcę o konieczności zgłoszenia danego członka rodziny do ubezpieczenia
wyrejestrowanie członka rodziny zleceniobiorcy z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZCNA w ciągu 7 dni od dnia otrzymania informacji przez zleceniodawcę o konieczności wyrejestrowania danego członka rodziny z ubezpieczenia
potrącanie z dochodów zleceniobiorcy oraz rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy.
Składki na ubezpieczenia społeczne – obowiązki zleceniobiorcy
Jeżeli zleceniobiorca ma jednocześnie podpisaną umowę o pracę, czyli posiada dwóch płatników, to w tym przypadku zarówno pracodawca jak i zleceniodawca opłacają za niego składki na ubezpieczenia rentowe i emerytalne. W tej sytuacji obowiązkiem zleceniobiorcy jest powiadomienie wszystkich płatników składek o przekroczeniu rocznej kwoty podstawy wymiaru składek. W przypadku składek na ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe oblicza się je i opłaca od takiej samej kwoty jaka brana jest pod uwagę przy ubezpieczeniach emerytalnym i rentowym bez ograniczenia do kwoty 30-krotnosci prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z kolei podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie może przekroczyć 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Ubezpieczenia społeczne – korzyści dla pracownika i zleceniobiorcy. Rodzaj informacji przekazywanych zleceniobiorcy przez zleceniodawcę
Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne daje pracownikom i zleceniobiorcom wiele korzyści. Dzięki nim mogą otrzymywać różne świadczenia o charakterze stałym okresowym lub jednorazowym, jak np. świadczenia w przypadku choroby, z powodu urodzenia dziecka, wypadku w pracy, niezdolności do pracy.
Z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, zleceniobiorcy oraz członkom jego rodziny przysługują niżej wymienione świadczenia:
emerytura – po osiągnięciu wieku emerytalnego przez kobiety 60 lat i mężczyzn 65 lat
renta z tytułu niezdolności do pracy – po stwierdzeniu przez lekarza orzecznika ZUS długotrwałej niezdolności do pracy przy wymaganym stażu ubezpieczenia
renta szkoleniowa – po stwierdzeniu przez lekarza orzecznika ZUS niezdolności do pracy, która może zostać przywrócona po uzyskaniu innych niezbędnych kwalifikacji pozwalających na jej wykonywanie
renta rodzinna – przysługująca uprawnionym członkom rodziny po śmierci zleceniobiorcy
zasiłek pogrzebowy – przysługuje bliskim członkom rodziny zleceniobiorcy po jego śmierci lub przysługuje zleceniobiorcy po śmierci najbliższego członka jego rodziny. W niektórych uzasadnionych przypadkach określonych w przepisach przysługuje również osobie niespokrewnionej lub instytucji, które sfinansowały koszty pogrzebu.
Dodatkowo osoba pobierająca emeryturę lub rentę, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji lub ukończyła 75 lat, otrzymuje dodatek pielęgnacyjny. Natomiast do renty rodzinnej może zostać doliczony dodatek dla sierot zupełnych.
Ubezpieczenie chorobowe daje możliwość otrzymania niżej wymienionych świadczeń:
zasiłek chorobowy – otrzymują go osoby, które w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby posiadają zwolnienie lekarskie. Taki zasiłek przysługuje przez okres, maksymalnie 182 dni lub 270 dni w innych przypadkach wymienionych w przepisach
świadczenie rehabilitacyjne – przysługuje po wykorzystaniu całego okresu zasiłku chorobowego. Może je otrzymać osoba, która nadal pozostaje niezdolna do pracy, a jej dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza mogą umożliwić jej dalsze wykonywanie świadczenia pracy. Świadczenie przysługuje maksymalnie przez okres 12 miesięcy
zasiłek macierzyński – przysługuje z powodu urodzenia dziecka lub przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do 7 lat bądź 10 lat pod warunkiem odroczonego obowiązku szkolnego
zasiłek opiekuńczy – należy się osobom sprawującym osobistą opiekę nad chorym dzieckiem, dzieckiem niepełnosprawnym, które nie ukończyło 18 lat oraz innym chorym członkiem rodziny bądź zdrowym dzieckiem do 8 roku życia.
Ubezpieczenie wypadkowe objęte jest następującymi świadczeniami:
zasiłek chorobowy – przysługuje osobom posiadającym zwolnienie lekarskie, które są niezdolne do pracy z powodu choroby będącej konsekwencją wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
świadczenie rehabilitacyjne – przysługuje po wykorzystaniu całego okresu zasiłku chorobowego, jeżeli osoba nadal niezdolna jest do pracy z powodu choroby będącej konsekwencją wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, ale istnieje szansa, że dalsze leczenie lub rehabilitacja pozwolą wrócić jej do pracy. Świadczenie przysługuje maksymalnie przez okres 12 miesięcy
renta wypadkowa – po stwierdzeniu przez lekarza orzecznika ZUS długotrwałej niezdolności do pracy będącej wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
odszkodowanie jednorazowe – przyznawane za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu będącego następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
W celu otrzymania powyższych świadczeń osoba musi spełniać warunki przewidziane w ustawie.
Zleceniodawca będący płatnikiem składek zleceniobiorcy powinien przekazywać mu informacje zamieszczane w raportach składanych do ZUS-u w formie pisemnej lub elektronicznej pod warunkiem uzyskania zgody od zleceniobiorcy na taki sposób przekazania. Jeżeli po weryfikacji zleceniobiorca nie będzie zgadzał się z przekazanymi informacjami i uzna, że nie są one zgodne z prawdą, to może wysłać do zleceniodawcy wniosek o dokonanie poprawek zamieszczonych danych. Wniosek powinien zostać złożony w formie pisemnej lub ustnej podczas rozmowy, na której należy spisać protokół. Zleceniobiorca na złożenie wniosku ma 3 miesiące od dnia otrzymania informacji. Z kolei zleceniodawca na sprostowanie błędnych informacji ma 1 miesiąc czasu. Jeżeli nie wywiąże się z tego obowiązku, to zleceniobiorca może złożyć w placówce ZUS-u wniosek o poprawienie danych.
