Kolejnym etapem po rozwodzie małżonków jest podział majątku. Jeżeli w skład majątku wchodzi firma, to podczas rozwodu może ona podlegać podziałowi. Jakie zasady obowiązują przy podziale?
Małżonkowie mogą mieć majątek osobisty i wspólny. Mogą też podpisać intercyzę. Podczas rozwodu dochodzi do podziału majątku wspólnego.
majątek osobisty – w skład majątku wchodzą rzeczy oraz środki pieniężne, które były własnością wyłącznie jednego małżonka, które w większości zostały przez niego nabyte jeszcze przed ślubem. Mogą to być też niektóre przychody osiągane podczas trwania małżeństwa. Ich rodzaj został określony w katalogu. Są to między innymi: darowizny, spadki, odszkodowania, prawa autorskie i pokrewne, składniki nabyte z majątku osobistego. Wkłady wniesione do firmy przed zawarciem lub w trakcie małżeństwa, które zostały sfinansowane z majątku osobistego, są majątkiem osobistym i nie podlegają podziałowi
majątek wspólny – jest to majątek, który jest wspólną własnością małżonków niezależnie od tego który z nich przyczynił się do jego powstania. Zgodnie z przepisami prawa majątek wspólny powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego o ile małżonkowie nie zawarli wcześniej umowy o rozdzielności majątkowej (intercyzy). W skład majątku wspólnego wchodzą wszystkie składniki majątku, które małżonkowie nabyli po ślubie. Są to między innymi: wynagrodzenia za pracę, dochody z majątku wspólnego, świadczenia socjalne. Jeżeli jakiś składnik majątku osobistego przynosi dochody w okresie trwania małżeństwa, to taki dochód również wchodzi w skład majątku wspólnego. Będą to np.: odsetki od lokaty zawartej przed ślubem, zysk przedsiębiorstwa założonego przez jednego z małżonków jeszcze przed ślubem
intercyza – czyli inaczej rozdzielność majątkowa pomiędzy małżonkami. Jest to umowa podpisana przez małżonków w momencie zawierania związku małżeńskiego lub podczas jego trwania. Może zawierać i określać różne rozliczenia finansowe trwające podczas małżeństwa. Małżonkowie mają prawo do swobodnego ustalenia, które składniki majątku będą stanowić ich majątki osobiste, a które będą wchodzić w skład majątku wspólnego. Jeżeli działalność gospodarcza została zarejestrowana w trakcie małżeństwa lub przedsiębiorca wniósł wkłady do spółki i dopiero po tych czynnościach doszło do zawarcia i podpisania intercyzy, to należy w niej określić kto jest właścicielem majątku przedsiębiorstwa lub w jaki sposób mają zostać rozliczone wkłady wniesione do spółki. W tej kwestii nie ma żadnych ograniczeń. Majątek może zostać podzielony w dowolny sposób, na przykład może być własnością tylko jednego z małżonków lub może stanowić współwłasność.
Sposób podziału majątku
Dzielić można tylko majątek wspólny. Nie podlegają mu składniki majątku stanowiące własność jednego z nich, czyli będące jego majątkiem osobistym.
Podział majątku może być dokonany na 2 sposoby:
przez zgodną umowę obu stron w trakcie małżeństwa i po jego zakończeniu
przez podział sądu na drodze postępowania działowego, w przypadku jeżeli strony nie dojdą do porozumienia co do sposobu podziału majątku.
Podczas podziału majątku należy dokonać rozliczenia wszystkich wydatków i nakładów poniesionych z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego. Przy czym nie wolno zapominać o tym, że dochody z majątku osobistego wchodzą w skład majątku wspólnego.
Jednoosobowa działalność gospodarcza, a podział majątku
1. Działalność założona w trakcie małżeństwa
Majątek jednoosobowej działalności gospodarczej tworzą:
zgromadzone środki pieniężne • wszystkie składniki wytworzone przez firmę
wszystkie składniki wprowadzone do firmy na podstawie faktury lub oświadczenia o przekazaniu składnika majątku prywatnego do majątku firmy.
Przy jednoosobowej działalności gospodarczej dozwolone są czynności pozwalające na dowolne przesunięcia pomiędzy majątkiem przeznaczonym na prowadzenie działalności, a majątkiem osobistym lub wspólnym. Zgodnie z tą zasadą można np. komputer, czy samochód osobowy wykorzystywany do tej pory do celów prywatnych przekazać do firmy. Najczęściej do przekazania dochodzi na drodze oświadczenia dołączonego do dokumentów księgowych przedsiębiorstwa. Od tej zasady obowiązują pewne wyjątki, jak np. do przekazania do majątku firmy, nieruchomości będącej własnością wspólną małżonków potrzebna jest zgoda współmałżonka.
Majątek firmy zawsze jest własnością wspólną małżonków jeżeli przedsiębiorstwo zostało założone w trakcie małżeństwa, a małżonkowie nie mają rozdzielności majątkowej. W tej sytuacji należy przyjąć, że:
przedsiębiorstwo powstało z majątku wspólnego małżonków
wszystkie zyski są dochodem wchodzącym w skład wspólnego majątku
wszelkie zakupy poczynione z zysku pochodzącego z działalności zarejestrowanej na jednego ze współmałżonków stają się składnikiem majątku wspólnego, który w przypadku rozwodu podlega podziałowi
wszystkie zakupy poczynione na użytek firmy są wspólną własnością małżonków, nawet jeżeli tylko jeden z nich je finansował.
Prawo pozwala na swobodne dysponowanie majątkiem przedsiębiorstwa przez małżonka, który założył działalność. Dopiero rozwód i podział majątku pozbawia go tej czynności. Po rozwodzie poszczególne składniki majątku dzielone są na oboje małżonków
2. Działalność założona przed zawarciem związku małżeńskiego, podpisana intercyza od chwili zawarcia małżeństwa W tym przypadku kiedy działalność została założona jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, składniki majątku wchodzące w skład przedsiębiorstwa są wyłączną własnością przedsiębiorcy także podczas trwania małżeństwa. Jeżeli dojdzie do podziału majątku, to nie będą one brane pod uwagę podczas jego dzielenia, poza jednym wyjątkiem: działalność stanowiąca własność nie może być dofinansowywana ze wspólnych środków. Składniki majątku, które zostały nabyte w ten sposób podlegają podziałowi. Mogą to być np.: maszyny i urządzenia oraz inne wyposażenie zakupione z majątku wspólnego pochodzącego z wynagrodzenia za pracę, ze sprzedaży auta, domu, czy mieszkania będących wspólną własnością, a także z zysku wypracowanego przez firmę w trakcie trwania małżeństwa (rzeczy zakupione będą podlegały podziałowi). W związku z tym najprościej jest podzielić majątek firmy na:
rzeczy zakupione z majątku wspólnego – wspólna własność, podlega podziałowi
rzeczy zakupione w trakcie małżeństwa z majątku osobistego przedsiębiorcy, jak np.: darowizny, środki ze sprzedaży rzeczy nabytych przed zawarciem małżeństwa – wyłączna wartość przedsiębiorcy, nie podlega podziałowi.
Spółka cywilna, a podział majątku wspólnika
1. Majątek spółki cywilnej Na majątek spółki cywilnej składają się zgromadzone środki pieniężne oraz wszystko to co zostało wytworzone przez spółkę i wszystko to co zostało wniesione do spółki jako wkład lub towary wprowadzone do spółki na podstawie faktury bądź oświadczenia o przekazaniu składnika majątku do firmy. Majątek spółki jest współwłasnością łączną wspólników na podstawie zawartej między nimi umowy. Każdy z nich ma takie same prawa do całości majątku jak i do jego poszczególnych części. W sytuacji rozwodu i podziału majątku, jeżeli jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej, a drugi nie jest, to współmałżonek nie będący wspólnikiem nie ma prawa do żadnego składnika majątku aż do chwili jej rozwiązania. Dopiero likwidacja spółki i podział jej majątku powoduje, że składniki z majątku, które wspólnik otrzyma wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków pod warunkiem, że nie zawarli oni umowy o intercyzę.
Do majątku wspólnego małżonków nie wchodzą rzeczy i prawa nabyte przez wspólników ze środków spółki, które stanowią wyłącznie majątek wspólników. Zakupy jakie spółka dokonuje pobierane są z majątku wspólników i wchodzą w skład tego majątku, ale nie wchodzą w skład majątku osobistego lub wspólnego małżonków. Udziały w spółce upoważniają do dokonania rozliczenia praw majątkowych jakie przysługują wspólnikowi w okresie trwania spółki, a także wkłady wniesione do spółki z majątku wspólnego, jak:
zyski
wypłacona zaliczka na poczet zysku i podziału majątku spółki, który możliwy jest dopiero po rozwiązaniu umowy spółki.
2. Rozliczanie wkładu wniesionego do spółki cywilnej Przy rozwodzie problemem może być rozliczenie kwoty, którą wspólnik spółki cywilnej pobierze z majątku wspólnego w celu wniesienia wkładu do spółki. Wspólnik otrzymuje uprawnienia spółkowe, które wchodzą do jego majątku osobistego. Wkład wniesiony do spółki cywilnej traktowany jest jak nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, czyli nakład osobistej pracy jednego z małżonków. Powoduje to wzrost wartości przedmiotu należącego do odrębnego majątku drugiego z małżonków. Wartość nakładu ustala się w oparciu o stan na dzień ustania wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami wg cen z chwili orzekania. Małżonek niebędący wspólnikiem ma prawo zażądać zwrotu połowy wartości środków wniesionych z wkładów z majątku wspólnego o ile sąd nie ustali innych udziałów w tym majątku.
Spółka osobowa, a podział majątku wspólnika
1. Majątek spółki osobowej Spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna, to spółki osobowe. Majątek spółki jest jej majątkiem odrębnym w stosunku do majątku wspólników. W jego skład wchodzą zgromadzone przez spółkę środki pieniężne, a także wszystko to co zostało wniesione do spółki w czasie jej istnienia jako wkład lub zostało przez spółkę wytworzone bądź nabyte. Po rozwiązaniu, czy likwidacji spółki następuje podział jej majątku pomiędzy wspólników. Współmałżonek wspólnika nie ma prawa do żadnego składnika majątku spółki aż do momentu jej rozwiązania i podziału majątku między wspólników. Dopiero wtedy składniki majątku przyznane wspólnikowi mogą wejść do majątku wspólnego małżonków i mogą podlegać podziałowi po rozwodzie, pod warunkiem, że małżonkowie nie zawarli intercyzy.
2. Rozliczenie wkładu wniesionego do spółki osobowej Jeżeli wspólnik spółki cywilnej wniósł wkład do spółki z majątku wspólnego, to przy podziale majątku po rozwodzie, drugi małżonek ma prawo dochodzić rozliczenia nakładów poniesionych na wkład. Sąd obliczając wartość udziału w spółce bierze pod uwagę stan spółki jaki miał miejsce w dniu ustania wspólności majątkowej. Natomiast do wartości wkładu odnosi się wartość z dnia orzekania o podziale majątku. Sąd obliczając wartość wkładów bierze pod uwagę zasady obowiązujące przy obliczaniu wartości udziału kapitałowego jeżeli wspólnik wystąpiłby ze spółki.
Spółki kapitałowe, a podział majątku wspólnego małżonków
1. Majątek spółki kapitałowej Do grupy spółek kapitałowych wchodzi spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Majątek spółki kapitałowej jest jej odrębnym majątkiem i nie stanowi majątku wspólników, czy akcjonariuszy. W skład majątku spółki wchodzą zgromadzone przez nią środki pieniężne oraz wszystko to co zostało przez spółkę nabyte lub wytworzone podczas jej działalności bądź to co zostało do niej wniesione jako wkład. Podobnie jak w wyżej wymienionych spółkach, współmałżonek wspólnika nie ma prawa do żadnego składnika majątku spółki, aż do momentu podziału majątku spółki pomiędzy wspólników lub akcjonariuszy, który miałby miejsce w przypadku rozwiązania, likwidacji spółki. Dopiero po podziale składniki majątku przyznane wspólnikowi wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków o ile nie zawarli oni intercyzy.
2. Rozliczenie wkładu wniesionego do spółki kapitałowej Wspólnikiem lub akcjonariuszem spółki pozostaje ten z małżonków, który nabył udziały lub akcje z majątku wspólnego i objął te udziały lub akcje. Istnieje możliwość dochodzenia rozliczenia nakładów, które były przeznaczone na pokrycie udziałów lub akcji w spółce. Prawo zezwala, aby udziały lub akcje będące majątkiem wspólnym byłych małżonków były podzielone pomiędzy nimi. Oznacza to, że nawet małżonek, który nie był wspólnikiem lub akcjonariuszem może je otrzymać pod warunkiem, że wyrazi zgodę na taki podział. Tym samym taki małżonek staje się nowym wspólnikiem lub akcjonariuszem spółki o ile umowa lub statut spółki nie zabrania takiego działania. Inaczej decyzję o spłacie wartości udziałów lub akcji dla drugiego małżonka podejmuje sąd wg ceny na dzień dokonania podziału majątku ustalając termin i sposób zapłaty indywidualnie.
Akcje lub udziały jakie zostały nabyte ze środków pieniężnych należących do majątku wspólnego małżonków mogą zostać podzielone przez:
podział fizyczny, - małżonkowi zostaje przyznana należna mu część udziałów pod warunkiem, że umowa lub statut spółki nie stanowią inaczej i małżonek ten wyrazi zgodę na taki podział
przyznanie udziału lub akcji tylko jednemu z małżonków i jednocześnie zobowiązanie go do spłaty równowartości należnej mu części udziałów lub akcji. Przy obliczaniu wartości udziałów lub akcji w spółce pod uwagę bierze się stan spółki z dnia ustania wspólności majątkowej, a w przypadku ceny z daty orzekania o podziale majątku wspólnego małżonków
sprzedaż wszystkich udziałów lub akcji osobie trzeciej i podział uzyskanych środków pieniężnych między byłych małżonków.
Małżonkowie w sprawie podziału majątku po rozwodzie nie muszą koniecznie zwracać się do sądu. Mogą samodzielnie dokonać podziału majątku wspólnego. Jednak w niektórych przypadkach konieczne jest zachowanie formy pisemnej z podpisami poświadczonymi przez notariusza, jak np.: przy zbyciu udziałów w sp. z o. o. na rzecz strony drugiej. Z kolei przy nabyciu udziałów przez spółkę z o. o. w skutek orzeczenia sądu lub umowy pomiędzy stronami, to wymagane jest powiadomienie o tym fakcie spółkę. Skutkiem niedostosowania się do powyższej zasady może być pominięcie nowego wspólnika podczas wypłaty dywidendy.
