Podatek od wpłaconego wadium

Każdy podmiot biorący udział w przetargu musi przed licytacją wpłacić wadium, czyli określoną kwotę pieniędzy pełniącą funkcję zabezpieczającą. Przeważnie wymagane jest w przypadku przetargów publicznych. Jego wysokość nie może być wyższa niż 3% szacowanej wartości zamówienia i z reguły określana jest indywidualnie. Czy od wpłaconego wadium naliczany jest podatek PIT i VAT?

Czym dokładnie jest wadium?

Wadium, czyli określona kwota pieniężna wpłacana przez przystępującego do przetargu na rzecz ogłaszającego przetarg lub aukcję w celu zabezpieczenia interesów zamawiającego przed nieuczciwym uczestnikiem, który po przystąpieniu do przetargu i wybraniu jego oferty uchyla się od podpisania umowy. Przetargi organizują nie tylko podmioty publiczne, ale również prywatne, które także mogą wymagać wniesienia wadium, choć nie zawsze jest ono obowiązkowe. Wadium może przybrać różną formę, nie tylko pieniężną. Może stanowić poręczenie bankowe, poręczenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, gwarancję bankową bądź gwarancję ubezpieczeniową. Kwestie związane z wadium zostały uregulowane w art. 704 ust. 1 Kodeksu cywilnego, który wskazuje, że: 

W warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium).

Jeżeli uczestnik przetargu lub aukcji, który zostanie zwycięzcą będzie uchylał się od zawarcia umowy, to organizator przetargu/aukcji ma prawo do zachowania kwoty pobranej jako wadium lub do dochodzenia zaspokojenia przedmiotu zabezpieczenia. Pozostałe przypadki wymagają niezwłocznego zwrotu wpłaconego wadium (odwołanie przetargu bądź niewygrana). W sytuacji, kiedy organizator przetargu/aukcji będzie uchylał się od podpisania umowy, to uczestnik, którego oferta została wybrana jako strona pokrzywdzona może żądać zapłaty podwójnego wadium lub naprawienia szkody. Wskazuje na to art. 704 ust. 2 Kodeksu cywilnego

Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W pozostałych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.

Co podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku VAT opodatkowaniu podatkiem objęta jest odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, co oznacza, że opodatkowaniem danej czynności objęta jest odpłatność za te czynności. Przepisy mówią, że czynność jest odpłatna wtedy, kiedy zachodzi bezpośrednia korzyść dla dostawcy towaru lub świadczącego usługę. O tym czy doszło do wypłaty wynagrodzenia decyduje określenie czy za wykonaną czynność należało się wynagrodzenie. 

Odpłatność za dostawę towarów lub odpłatność za świadczenie usług oznacza prawo podmiotu, który dokonuje dostawy lub świadczy usługi do żądania od nabywcy zapłaty ceny lub ekwiwalentu. Podatkiem VAT zostaje opodatkowane jedynie takie świadczenie w stosunku, do którego znany jest odbiorca, który z tego świadczenia odniesie korzyść. Dopóki brak będzie takiego podmiotu, który odnosiłby korzyść mającą charakter majątkowy związany z tym świadczeniem, to tak długo świadczenie to nie będzie czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. 

Wadium – kiedy powstanie obowiązek podatkowy w VAT?

Sama wpłata wadium nie daje gwarancji, że umowa pomiędzy organizatorem przetargu, a osobą składającą ofertę zostanie zawarta. Wpłata wadium jest wpłatą pieniężną wymaganą, aby w ogóle można było przystąpić do przetargu, ale nie jest to czynność powodująca przeniesienie prawa własności i wydania towaru lub wykonania usługi. Wynika z tego, że wpłata wadium na konto organizatora przetargu/aukcji nie jest samo w sobie czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT jaka znana jest z art. 5 ustawy o VAT. Oznacza to, że nie jest uznane za dostawę towarów, ani za świadczenie usług. Nie jest też formą zaliczki lub przedpłaty na poczet przyszłego świadczenia. Otrzymanie wadium nie wymaga wystawienia faktury VAT.
Sytuacja zmienia się w momencie wygrania oferty. Wtedy wpłacone wadium zostaje zaliczone na poczet ceny nabycia jako zapłata części ceny za dostawę towaru lub świadczenie usług będących przedmiotem przetargu. W związku z tym wpłata wadium oznacza zapłatę części ceny za towar lub usługę jeszcze przed wykonaniem dostawy towarów lub świadczeniem usługi. Zasada ta została określona w art. 19a ust. 8 ustawy o VAT:

Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z wyjątkiem:
1. dostaw towarów, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje w sposób, o którym mowa w ust. 1b;
dostaw towarów i świadczenia usług, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje w sposób, o którym mowa w ust. 5 pkt 4.

W przypadku, kiedy wpłacone przez nabywcę wadium w przetargu zostanie zaliczone do ceny nabycia powstaje obowiązek podatkowy w podatku VAT. Zaliczenie wadium do ceny nabycia nie umniejsza jego dotychczasowych funkcji. Po rozstrzygnięciu przetargu wszyscy uczestnicy, których oferty zostały odrzucone otrzymują zwrot wpłaconego wadium. Jeżeli oferta zostanie odrzucona, to wpłata i zwrot wadium są neutralne podatkowo.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 19 listopada 2021 roku, sygn. 0111-KDIB3-1.4012.831.2021.1.AB dotycząca momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu wpłaconego wadium w ramach przetargu dotyczącego sprzedaży nieruchomości 

Zgodnie z Regulaminem sprzedaży nieruchomości należących do Spółki, odbywającej się w drodze przetargu, warunkiem udziału w przetargu jest wcześniejsze wniesienie wadium. Podstawę do zawarcia umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego stanowi protokół przetargu. Oferent, którego oferta została przyjęta, zobowiązany jest wpłacić na wskazany rachunek bankowy Spółki, nie później niż na 3 dni przed dniem podpisania umowy sprzedaży nieruchomości, kwotę 100% ceny wylicytowanej w przetargu, powiększoną o należny podatek VAT oraz pomniejszoną o kwotę wpłaconego wadium.
Wadium złożone przez oferentów, których oferty nie zostaną przyjęte, zostanie zwrócone w wysokości nominalnej na wskazane przez nich rachunki bankowe niezwłocznie (jednak nie później niż przed upływem 3 dni) po zamknięciu, odwołaniu, unieważnieniu lub zakończeniu dla nich przetargu wynikiem negatywnym.
Wadium złożone przez nabywcę zostanie zarachowane na poczet ceny dopiero w dniu zawarcia aktu notarialnego przenoszącego własność nieruchomości. Wadium przepada na rzecz Spółki – wnioskodawcy, jeżeli oferent, którego oferta zostanie przyjęta, uchyli się od zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Zdaniem Wnioskodawcy do przekształcenia wadium w cenę dochodzi dopiero z momentem zawarcia aktu notarialnego przenoszącego własność nieruchomości. Do tego momentu posiada on charakter wadium o zwrotnym charakterze, gdyby do zawarcia umowy nie doszło z winy Spółki lub bez winy którejkolwiek ze stron.

Powyższa interpretacja została wydana w związku z zapytaniem Wnioskodawcy, który zastanawia się, w którym momencie powinien uznać, że od wpłaconego wadium powstał obowiązek podatkowy w podatku VAT, czy będzie to w chwili zawarcia umowy notarialnej zakupu, czy też już na etapie wyłonienia nabywcy w dniu przetargu podpisania protokołu z przeprowadzonego przetargu.

Według Dyrektora KIS stanowisko zajęte przez Wnioskodawcę jest nieprawidłowe, ponieważ w przypadku, który został poddany analizie, obowiązek podatkowy z tytułu wpłaconego wadium w związku ze sprzedażą nieruchomości powstanie w momencie wyboru w przetargu nabywcy nieruchomości, czyli w momencie podpisania protokołu z przeprowadzonego przetargu zgodnie z par. 10 ust. 1 rozporządzenia. W momencie wygrania przetargu wadium wygrywającego zostaje zarachowane na poczet ceny nabycia i zmienia swoją postać na zaliczkę na przyszłą dostawę, która stanowi podstawę do powstania obowiązku podatkowego zgodnie z art. 19a ust. 8 ustawy. Jeżeli więc oferent zostanie nabywcą nieruchomości i podpisze protokół z przeprowadzonego postępowania w związku z wygraną w przetargu, to powstanie obowiązek podatkowy z tytułu wpłaconego wadium, co oznacza, że wybór nabywcy nieruchomości w przetargu ma miejsce w chwili podpisania protokołu przeprowadzonego przetargu. W protokole powinny znaleźć się między innymi takie informacje, jak: imię i nazwisko, adres, nazwa lub firma ze wskazaniem siedziby osoby, która wygrała przetarg. Z chwilą jego podpisania powstaje obowiązek podatkowy z tytułu wpłaconego wadium z racji udziału w przetargu związanym ze sprzedażą nieruchomości.  

Wadium, a podatek dochodowy

U organizatora przetargu, przychód z wadium powstaje w dniu wydania rzeczy jednak nie później niż dzień wystawienia faktury lub dzień uregulowania należności. Jeżeli wadium zostaje zwrócone z powodu niewybrania oferty uczestnika, to jego zwrot jest obojętny podatkowo w podatku dochodowym.

Data publikacji: 2022-10-08, autor: FakturaXL