Sprzedaż wierzytelności może stanowić dla sprzedawcy dochód podlegający opodatkowaniu. Wierzytelności mogą sprzedawać nie tylko przedsiębiorcy, ale również osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. W jaki sposób osoba fizyczna powinna rozliczyć podatek wynikający z takiej sprzedaży?
Regulacje dotyczące wierzytelności znajdują się w Kodeksie cywilnym w dziale „Zobowiązania”. Przez wierzytelność należy rozumieć uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia domagania się określonego działania jakie przysługuje wierzycielowi wobec dłużnika, które może składać się z jednego lub kilku roszczeń bądź praw. Wierzytelności nie wolno mylić z długiem, co niestety zdarza się dość często. Występują różne rodzaje wierzytelności, które związane są z określonymi rodzajami działalności. Wierzytelność może być np. bankowa, czy ubezpieczeniowa.
Sprzedaż wierzytelności
Zgodnie z uregulowaniami dotyczącymi cesji nieruchomości opisanymi w Kodeksie cywilnym, wierzytelność może zostać zbyta. Art. 509 Kodeksu cywilnego zawiera zapis mówiący, że wierzyciel ma prawo bez zgody dłużnika (z pewnymi wyjątkami) przenieś wierzytelność na osobę trzecią. Razem z wierzytelnością na nabywcę przechodzą wszystkie prawa z nią związane, a w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Natomiast zgodnie z art. 510 KC par. 1
Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
Na podstawie przedstawionych regulacji można zauważyć, że wierzytelność może zostać sprzedana na podstawie umowy sprzedaży mającej charakter odpłatny. Oznacza to, że sprzedającemu za cesję wierzytelności należy się wynagrodzenie. W myśl art. 511 KC przy wierzytelności stwierdzonej pismem, przelew również powinien mieć charakter pisemny. Przeniesienie wierzytelności oznacza, że prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi (zbywcy) przechodzą na jej nabywcę. Właściwość zobowiązania, uprawnienia wierzyciela oraz zobowiązania dłużnika nie podlegają zmianom. Po dokonaniu cesji powstaje nowe zobowiązanie pomiędzy nabywcą wierzytelności, a dłużnikiem.
Sprzedaż wierzytelności – przychód w podatku PIT
Jeżeli cesja wierzytelności będzie miała formę umowy sprzedaży, to sprzedający odnotuje przychód, który będzie musiał zakwalifikować do prawidłowego źródła przychodów. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT źródłem przychodu są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym także odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż te wymienione w pkt 8 lit. a - c Za przychód z praw majątkowych uważane są przede wszystkim przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych także z odpłatnego zbycia tych praw (art. 18 ustawy o PIT). Prawa majątkowe to prawa podmiotowe, które spełniają interes ekonomiczny uprawnionego podmiotu i składają się na jego majątek. Przeważnie mają wymiar pieniężny. Dzięki nim osoba uprawniona może domagać się określonego zachowania ze strony dłużnika jako osoby zobowiązanej.
Wymienione prawa majątkowe z art. 18 ustawy o PIT stanowią odrębne źródło przychodów o charakterze otwartym. Dzięki temu w kategorii tej mieszczą się również inne prawa majątkowe. Wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które posiada w sobie konkretne uprawnienia i ma konkretny wymiar ekonomiczny oraz finansowy. W oparciu o powyższe informacje przyjmuje się, że przychód z tytułu sprzedaży wierzytelności jest przychodem z praw majątkowych, o których mowa jest w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT. Podobne stwierdzenie można wyczytać z treści interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 10 lipca 2020 roku, nr 0114-KDIP3-2.4011.297.2020.5.JK3.
Sprzedaż wierzytelności – rozliczenie dochodu
W celu rozliczenia podatku należy najpierw ustalić moment uzyskania przychodu. Zgodnie z zasadami ogólnymi wskazanymi w art. 11 ust. 1 ustawy PIT, przychód tworzą otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w danym roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne, a także wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Tak więc moment otrzymania świadczeń pieniężnych jest jednocześnie momentem powstania przychodu pieniężnego. Dopóki sprzedawca nie otrzyma wynagrodzenia za sprzedaż wierzytelności, to nie osiągnie on przychodu podlegającego opodatkowaniu. W tej kwestii obowiązują ogólnie przyjęte zasady. Brak jest szczególnych uregulowań dotyczących określania dochodu z praw majątkowych jakimi są wierzytelności. Jeżeli koszty uzyskania przychodu przekroczą sumę przychodów, to różnica będzie stratą ze źródła przychodów.
W przypadku kosztów uzyskania przychodów również stosuje się ogólnie obowiązujące zasady wskazane w art. 22 ust. 1 ustawy PIT. Zgodnie z wymienionym przepisem, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów z wyłączeniem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy. W przypadku wierzytelności koszt będzie stanowił wydatek poniesiony przez sprzedawcę na jej uzyskanie. Jeżeli wydatek przekroczy uzyskany przychód ze sprzedaży, to sprzedawca poniesie stratę. Jeżeli przychód ze sprzedaży wierzytelności będzie wyższy od kosztu uzyskania, to u sprzedawcy wystąpi dochód do opodatkowania, który podlega rozliczeniu w składanym zeznaniu rocznym PIT-36. Sprzedawca powinien wykazać w nim przychód ze sprzedaży wierzytelności oraz koszty uzyskania przychodu wypełniając pozycję „Prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18 ustawy”.
Podsumowanie – sprzedaż wierzytelności przez osobę fizyczną
Sprzedaż wierzytelności przez osobę fizyczną stanowi przychód z praw majątkowych. Należy go wykazać w zeznaniu rocznym PIT-36 i odprowadzić od niego podatek dochodowy.
