W ostatnich latach konsumenci coraz częściej zawierają umowy przez Internet lub telefon. Ten rodzaj umów, to umowy zawierane na odległość. Charakteryzują się tym, że strony umowy nie mają ze sobą bezpośredniego kontaktu, co może wiązać się z określonym ryzykiem, dlatego powstały przepisy, które znacznie ułatwiają odstąpienie od umowy zawartej na odległość.
O umowie zawartej na odległość mówimy w sytuacji kiedy zostaną spełnione 3 warunki:
umowa została zawarta z konsumentem w zorganizowanym systemie zawierania umów na odległość
w momencie zawarcia umowy strony nie miały ze sobą bezpośredniego kontaktu
do zawarcia umowy zostały wykorzystane środki porozumiewania się na odległość (np. telefon, telefax, poczta elektroniczna).
Zgodnie z powyższym taka umowa może zostać zawarta w sklepie internetowym, na aukcji internetowej, przez telefon lub e-mail. Od prawie każdej umowy zawartej na odległość można odstąpić w określonym terminie. Takie prawo daje ustawa z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta.
Termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość
Od umowy zawartej na odległość można odstąpić w określonym terminie, który zależy od tego, czy sprzedawca poinformował konsumenta o przysługujących mu uprawnieniach.
Podstawowa zasada odnosząca się do terminu odstąpienia od umowy zawieranej na odległość zakłada, że konsument ma prawo od niej odstąpić w terminie 14 dni kalendarzowych, który to termin może zostać przedłużony o kolejne 12 dni, jeżeli sprzedawca nie poinformuje kupującego o przysługującym mu prawie do odstąpienia (prawo konsumenta do namysłu).
W przypadku kiedy sprzedawca zauważy, że nie dopełnił obowiązku informacyjnego wobec kupującego przed upływem 12 miesięcy i wypełni nałożony na niego obowiązek, to w takiej sytuacji termin 14 dni będzie liczony od momentu poinformowania klienta o prawie odstąpienia od umowy.
Uważa się, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość zostało złożone w terminie jeżeli zostanie ono wysłane przed jego upływem, czyli w dacie wysłania lub przekazania, a nie doręczenia.
Jak liczy się termin odstąpienia od umowy zawartej na odległość?
umowa jest wykonana jeżeli sprzedawca wyda produkt kupującemu i w ten sposób zostaje przeniesiona własność produktu – termin liczy się od dnia kiedy produkt znajdzie się w posiadaniu kupującego lub innej wskazanej przez niego osoby, którą nie jest przewoźnik
produkty dostarczane są w partiach, osobno lub w częściach – termin liczy się od dnia kiedy konsument otrzymał wszystkie części lub cały produkt
jeżeli w ramach umowy produkty dostarczane są do konsumenta w sposób regularny przez określony czas – termin liczy się od dnia zawarcia umowy.
Forma odstąpienia od umowy na odległość
Odstąpienie od umowy zawartej na odległość składa się na ręce sprzedawcy jako oświadczenie. W przepisach brak jest podanej jednej formy, która może być wymagana przy składaniu oświadczenia o odstąpieniu. Jednak strony mogą umówić się jaką formę przyjmą. Ważne, aby można było na podstawie złożonego oświadczenia o odstąpieniu, obliczyć termin zwrotu wzajemnych świadczeń. W załączniku nr 2 do ustawy o prawach konsumenta znajduje się przykładowy wzór formularza odstąpienia od umowy. Jeżeli sprzedawca umożliwia konsumentowi odstąpienie od umowy drogą elektroniczną, to ma on prawo do złożenia oświadczenia również w formie elektronicznej. W tej sytuacji obowiązkiem sprzedawcy jest szybkie przesłanie konsumentowi za pomocą trwałego nośnika (np. na papierze, płycie CD), potwierdzenia otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
Przedstawione formy są jedynie propozycją. Sprzedawca nie ma prawa ograniczać odstąpienia od umowy zawartej na odległość jedynie do formy pisemnej na papierze. Takie postanowienie może zostać uznane za niedozwoloną klauzulę umowną.
Obowiązek zwrotu świadczeń przy odstąpieniu od umowy na odległość
Ustawa o prawach konsumenta nakłada na sprzedawcę obowiązek zwrotu wszystkich płatności jakich dokonał konsument w ramach zawartej umowy. Chodzi między innymi o koszty związane z transportem zakupionej rzeczy. Sprzedawca na zwrot ma 14 dni liczone od dnia otrzymania oświadczenia od konsumenta. Zwrot płatności powinien być dokonany w taki sam sposób w jaki wykonał go konsument, chyba że strony porozumieją się w tej kwestii i wybiorą inny sposób zwrotu środków nie narażając się przy tym na dodatkowe koszty.
Obowiązkiem konsumenta jest zwrot zakupionego towaru w terminie 14 dni licząc od dnia odstąpienia od umowy. Sprzedający może zaproponować kupującemu, że sam odbierze od niego zwracany towar.
Odstąpienie od umowy – koszty zwrotu rzeczy
Z reguły do poniesienia kosztów związanych ze zwrotem rzeczy w związku z odstąpieniem od umowy zobowiązany jest kupujący poza wyjątkami kiedy:
sprzedawca nie poinformował konsumenta o obowiązku poniesienia kosztów
sprzedawca zgodził się na poniesienie kosztów.
W przypadku kiedy przedmiotem zawartej umowy było świadczenie usług lub dostarczenie treści cyfrowych np. e-book, to kupujący ma prawo nie wyrazić zgody na dostarczenie tych treści przed upływem terminu do odstąpienia od umowy. Sprzedawca powinien poinformować go o takiej możliwości. Jeżeli tego nie zrobi i nie poinformuje kupującego o utracie prawa do odstąpienia od umowy w momencie udzielenia zgody na dostarczenie treści, to konsument nie ponosi kosztów świadczenia usług, ani dostarczenia treści cyfrowych nieutrwalonych na nośniku.
Jeżeli sprzedawca wywiąże się ze swojego obowiązku informacyjnego, a konsument skorzysta z prawa odstąpienia, to będzie zobowiązany do zapłaty za świadczenie, które zostało już spełnione, aż do momentu odstąpienia. Cena lub wynagrodzenie za świadczenie powinny być ustalone w oparciu o zapisy zawarte w umowie, ale jeżeli okaże się, że są one za wysokie, to należy oprzeć się na wartości rynkowej spełnionego świadczenia.
Koszty związane ze zwrotem rzeczy związane z odstąpieniem od umowy zawartej na odległość
konsument dokonał wyboru jednej z droższych opcji dostawy towaru – sprzedawca ponosi koszty zwrotu do wysokości ceny za najtańszy z oferowanych przez siebie sposobów zwrotu
konsument wybrał najtańszą opcję dostawy towaru – koszty zwrotu w całej części ponosi sprzedawca
sprzedawca wyraził zgodę na poniesienie kosztów zwrotu – koszty zwrotu w całości ponosi sprzedawca
sprzedawca nie poinformował o prawie odstąpienia od umowy – koszty zwrotu w całości ponosi sprzedawca.
Zmniejszenie wartości rzeczy, a odpowiedzialność konsumenta
Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta, kupujący ponosi odpowiedzialność jeżeli zostanie zmniejszona wartość zwracanej przez niego rzeczy w ramach odstąpienia od umowy zawartej na odległość w zakresie wynikającym z korzystania z niej w sposób jaki wykracza poza potrzebny zakres, tak aby można było stwierdzić charakter, cechy, czy funkcjonowanie danej rzeczy.
Prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość – wyłączenia
Nie od każdego zakupu dokonanego na odległość można odstąpić.
W art. 38 ustawy o ochronie konsumentów znajduje się katalog umów zawartych na odległość, w przypadku których konsument nie ma prawa do odstąpienia. W przepisie znalazło się 13 rodzajów umów. Jest to:
umowa, w której cena lub wynagrodzenie zależą od wahań na rynku finansowym, nad którymi sprzedawca nie ma kontroli, które mogą mieć miejsce przed upływem terminu do odstąpienia od umowy
umowa o świadczenie usług w przypadku kiedy sprzedawca wykonał w pełni usługę, a konsument wyraźnie się na nią zgodził i został poinformowany jeszcze przed rozpoczęciem świadczenia, że po jego spełnieniu straci prawo odstąpienia od umowy
umowa, w której przedmiotem świadczenia jest produkt ulegający szybkiemu zepsuciu lub o krótkim terminie przydatności do użycia
umowa, w której przedmiotem świadczenia są produkty, które po dostarczeniu z powodu swojego charakteru zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami
umowa, w której przedmiotem świadczenia jest produkt zamówiony specjalnie na życzenie konsumenta, który został wyprodukowany wg specyfikacji konsumenta lub taki, który służy do zaspokojenia jego indywidualnych potrzeb
umowa, w której przedmiotem świadczenia jest produkt dostarczany w zapieczętowanym opakowaniu, którego zwrot po otwarciu opakowania nie jest możliwy z powodu ochrony zdrowia lub z powodów higienicznych o ile opakowanie zostało otworzone po dostarczeniu
umowa, w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, które mogą zostać dostarczone dopiero po upływie 30 dni, a których wartość zależy od wahań na rynku, nad którymi sprzedawca nie ma kontroli
umowa, w której konsument wyraźnie zażądał żeby sprzedawca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji o ile sprzedawca świadczy dodatkowo inne usługi od tych, których wykonania zażądał konsument lub dostarcza produkty inne niż części zamienne potrzebne do wykonania naprawy lub konserwacji. Prawo odstąpienia od umowy przysługuje konsumentowi w stosunku do dodatkowych usług lub produktów
umowa, w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne bądź programy komputerowe dostarczone w zapieczętowanym opakowaniu pod warunkiem, że opakowanie zostało otworzone po ich dostarczeniu
umowa o dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem umowy o prenumeratę
umowa zawarta w drodze aukcji publicznej
umowa o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania innych niż cele mieszkalne, do przewozu rzeczy, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi o ile w umowie został oznaczony dzień lub okres świadczenia danej usługi
umowa o dostarczanie treści cyfrowych niezapisanych na nośniku materialnym, jeżeli spełnianie świadczenia rozpoczęło się za wyraźną zgodą konsumenta jeszcze przed upływem terminu do odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez sprzedawcę o utracie prawa odstąpienia od umowy.
PRZYKŁAD Zakup przez Internet daje konsumentowi możliwość korzystania z zakupionej rzeczy w taki sam sposób jakby dokonał zakupu w sklepie stacjonarnym, tzn. że mógłby daną rzecz sprawdzić w sklepie, jak np. kupując sprzęt sportowy może sprawdzić, czy będzie on mu odpowiadał. Zakup na odległość daje taką możliwość dopiero w momencie dostarczenia sprzętu do konsumenta. Klient po jego wypróbowaniu może podjąć decyzję o skorzystaniu z prawa do zwrotu rzeczy. W takiej sytuacji sprzedawca dokona zwrotu płatności na rzecz konsumenta pomniejszonego o sumę, o którą wartość sprzętu zostanie zmniejszona przez używanie go.
