Pracownik może świadczyć pracę tylko będąc zatrudnionym. Przy czym praca może być wykonywana na podstawie umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych, jak umowa zlecenia, czy umowa o dzieło. Każda z podanych umów charakteryzuje się innymi cechami. Czym jest stosunek pracy? Jaka umowa może zostać zawarta w ramach stosunku pracy?
Art. 22 par. 1 Kodeksu pracy zawiera definicję stosunku pracy. Zgodnie z tym przepisem stosunek pracy występuje wtedy, kiedy pracownik i pracodawca zawierają umowę wykonywania pracy w ramach, której pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem w miejscu oraz w czasie przez niego wyznaczonym. Z kolei pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. O tym jaki rodzaj umowy został zawarty decydują cechy, które są charakterystyczne tylko dla danego rodzaju pracy. O charakterze zatrudnienia świadczą przede wszystkim postanowienia jakie zostały zawarte w umowie.
W ramach stosunku pracy może zostać podpisana:
umowa o pracę
spółdzielcza umowa o pracę
umowa powołania
umowa wyboru
umowa mianowania.
Jakie cechy charakteryzują stosunek pracy?
Stosunek pracy wyróżnia:
osobiste świadczenie pracy
wykonywanie pracy w sposób ciągły i powtarzający się
otrzymywane wynagrodzenie
ryzyko pracodawcy
staranność wykonywania pracy.
Osobiste świadczenie pracy oznacza, że pracownik musi osobiście świadczyć pracę, czyli nie może zlecić jej wykonania osobom trzecim.
Wynagrodzenie jest jedną z cech stosunku pracy. Każda praca wykonywana na rzecz pracodawcy zawsze powinna być opłacona w sposób godziwy, równy wkładowi i czasowi jaki pracownik włożył i poświęcił na wykonanie powierzonych mu zadań. Wynagrodzenie nie może być niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku, jeżeli pracownik zatrudniony jest na pełny etat. Zgodnie z przepisami pracownik nie ma prawa zrzec się wynagrodzenia.
Ryzyko pracodawcy polega na tym, że pracodawca ponosi całkowitą odpowiedzialność za zatrudnienie odpowiednich osób oraz za zadania jakie powierza pracownikom do wykonania, a także odpowiada za wykorzystanie w firmie odpowiednich technologii. Ryzyko jakie ponosi pracodawca może być: gospodarcze, osobowe, socjalne oraz techniczne.
Staranność wykonywania pracy nie dotyczy pracowników, którzy zawarli stosunek pracy. Pracownik nie bierze odpowiedzialności za efekty wykonywanej pracy. Jego obowiązkiem jest dołożenie wszelkich starań, aby powierzone mu zadania były wykonane jak najlepiej. Pracownik, który zawarł stosunek pracy nie odpowiada bezpośrednio za końcowy efekt wykonywanych zadań, tak jak ma to miejsce w przypadku umowy o dzieło.
Zatrudnienie na podstawie stosunku pracy
Przy zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy nie ma znaczenia nazwa zawartej umowy. Podjęta umowa o pracę w żadnym wypadku nie może zostać zastąpiona jedną z umów cywilnoprawnych. W przypadku, gdyby strony zawarły między sobą umowę cywilnoprawną, która będzie nosić cechy stosunku pracy, to pracownik lub inspektor pracy działający w imieniu pracownika mają prawo wnieść do sądu pracy roszczenie, którego celem będzie ustalenie istnienia stosunku pracy. Jeżeli sąd uzna, że strony łączy stosunek pracy, to w takiej sytuacji pracodawca będzie miał obowiązek rozliczyć się z pracownikiem ze wszystkich przywilejów i świadczeń jakie przysługują mu w ramach umowy o pracę.
