Od 30 kwietnia 2018 roku możliwe jest prowadzenie działalności gospodarczej bez rejestracji firmy, czyli tzw. firma na próbę. Mowa o działalności nierejestrowanej, znanej też pod nazwą działalności nierejestrowej lub nieewidencjonowanej.
Kwestie związane z działalnością nierejestrowaną zostały uregulowane w ustawie Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z zapisami w niej zawartymi, działalność nierejestrowaną może prowadzić osoba fizyczna, której:
osoba nie prowadziła działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy.
Minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane jest na każdy rok i podawane w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej. W 2021 roku wynagrodzenie minimalne wynosi 2 800 zł, co oznacza, że w działalności nierejestrowej można zarobić maksymalnie 1 400 zł brutto. Od tej kwoty przedsiębiorca musi odprowadzić podatek dochodowy i VAT.
Działalność nierejestrowaną mogą prowadzić nie tylko osoby, które przez ostatnie 5 lat nie posiadały własnej firmy, ale także te, które zakończyły działalność wcześniej niż 12 miesięcy przed wejściem w życie przepisów Prawa przedsiębiorców. Zgodnie z tym działalność nierejestrowaną mogą podjąć też osoby, które nie prowadziły:
działalności wpisanej do CEIDG pomiędzy 30 kwietnia 2017 roku, a 29 kwietnia 2018 roku
zamknęły poprzednią firmę i wpis został wykreślony z CEIDG przed 30 kwietnia 2017 roku.
Działalności nieewidencjonowanej nie mogą prowadzić spółki cywilne oraz te, których działalność wymaga posiadania koncesji, zezwolenia lub wpisu do działalności rejestrowanej. Ten rodzaj działalności nie wymaga posiadania numeru NIP i REGON, ani rachunku w banku i prowadzenia księgowości.
Działalność nierejestrowana – składki ZUS
Osoba prowadząca działalność w formie nierejestrowanej nie ma obowiązku odprowadzania składek ubezpieczeniowych na ZUS (składek społecznych i zdrowotnej). Ubezpieczeniom społecznym oraz składce zdrowotnej podlega jedynie osoba, która prowadzi działalność nierejestrowaną i świadczy usługi na podstawie umów, np.: umowy zlecenia. W tym przypadku przedsiębiorca ją zatrudniający jako płatnik składek ma obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia osobę, z którą zawarł umowę oraz opłacania za nią składek ZUS. Wyjątkiem są studenci do 26 roku życia, którzy zwolnieni są z zapłaty ZUS-u.
Działalność nierejestrowana - podatki
Osoby prowadzące działalność nieewidencjonowaną osiągający z niej przychód, zobowiązane są płacić podatki.
1. Podatek dochodowy Przychody z działalności nierejestrowanej zaliczane są do przychodów z tzw. innych źródeł podlegających opodatkowaniu. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą również nierejestrowaną mają obowiązek zapłaty podatku od dochodów osób fizycznych (PIT). Przychód z działalności nierejestrowanej sumuje się z innymi przychodami osiąganymi przez podatnika, który to przychód podlega opodatkowaniu wg skali podatkowej (17% i 32%). W tym przypadku nie jest możliwe rozliczanie się za pomocą podatku liniowego lub ryczałtu. Podatnik nie musi płacić zaliczek na podatek dochodowy, ponieważ ta forma prowadzenia działalności nie wymaga rejestracji.
2. Podatek VAT Przedsiębiorca zajmujący się sprzedażą towarów lub usług ma obowiązek rozliczania się z podatku VAT. Aby mógł to zrobić musi zarejestrować się do VAT jako czynny podatnik. Od tej zasady obowiązują wyjątki, które dzielą się na 2 kryteria:
kryterium podmiotowe – zależy od wysokości osiąganego przychodu
kryterium przedmiotowe – zależy od rodzaju sprzedawanych towarów lub usług.
W przypadku kryterium podmiotowego, zależnego od osiągniętego przychodu, podatnik prowadzący działalność nierejestrową nie ma obowiązku płacenia VAT, ponieważ i tak nie osiąga tak wysokiego przychodu. Czynnym podatnikiem VAT zostaje przedsiębiorca, który w trakcie roku przekroczy limit sprzedaży 200 000 zł.
Sprzedaż niektórych towarów i usług zwolniona jest z opodatkowania na podstawie ustawy, ale jeżeli osoba sprzedaje towary bądź usługi, które nie są objęte zwolnieniem, to ma obowiązek rozliczania się z podatku VAT niezależnie od limitu sprzedaży. Zwolnienie z VAT nie przysługuje przy sprzedaży:
metali szlachetnych, wyrobów jubilerskich lub innych towarów z załącznika 12 ustawy o VAT
towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym z wyjątkiem energii elektrycznej, wyrobów tytoniowych i samochodów osobowych
budynków, budowli lub ich części (niektóre przypadki)
terenów budowlanych
nowych środków transportu
świadczeniu usług prawniczych, w zakresie doradztwa,
usług jubilerskich
bez siedziby działalności gospodarczej w Polsce.
Przy sprzedaży towarów i usług nie wymagających odprowadzania podatku VAT, nie trzeba być czynnym podatnikiem VAT, ale należy prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży.
Działalność nierejestrowana – kasa fiskalna
Prowadząc firmę na próbę nie ma obowiązku posiadania kasy fiskalnej. Roczny limit obrotu 20 000 zł zobowiązujący do posiadania kasy rejestrującej nie zostanie osiągnięty. Taki obowiązek może zaistnieć jedynie w sytuacji kiedy sprzedaż będzie dotyczyła sprzedaży towarów i usług, które powinny być zaewidencjonowane na kasie rejestrującej bez względu na obroty. Wykaz towarów i usług, które muszą być ewidencjonowane na kasie fiskalnej znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących z dnia 20.12.2017 roku.
Działalność nierejestrowana – rozliczanie
Do przychodu z działalności nierejestrowanej zalicza się wszystkie należności otrzymane za sprzedaż towarów lub usług, a także kwoty należne nawet jeżeli nie zostały otrzymane. Do przychodu nie zaliczają się wartości towarów zwróconych, udzielonych bonifikat i skont. Aby ustalić przychód należy skorzystać z prowadzonej ewidencji sprzedaży. W przypadku działalności nierejestrowanej może to być uproszczona ewidencja, w której zapisuje się sprzedaż z każdego dnia, najpóźniej przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. W przepisach brak jest wskazań jakie elementy mają znaleźć się w rejestrze. Na pewno powinny to być następujące informacje:
liczba porządkowa
data sprzedaży
wartość sprzedaży
wartość sprzedaży narastająco.
Dodatkowo można umieścić w niej np.: numer dowodu sprzedaży, dane o rodzaju transakcji. Z uwagi na to, że przy działalności ewidencjonowanej nie trzeba płacić zaliczek na podatek dochodowy, to rozliczenie i zapłata podatku dochodowego następuje w rozliczeniu rocznym za pomocą składanej deklaracji PIT-36. W zeznaniu rocznym podatnik może również odliczyć udokumentowane koszty związane z wykonywaną działalnością.
Działalność nierejestrowana – obowiązki
Osoba prowadząca firmę na próbę ma pewne obowiązki związane z prowadzoną działalnością, jak:
odpowiedzialność cywilna – zgodnie z Kodeksem cywilnym osoba prowadząca działalność nierejestrową traktowana jest jak przedsiębiorca. Między innymi ma obowiązek do przestrzegania praw konsumentów
wystawianie rachunków – obowiązek prowadzenia uproszczonej ewidencji sprzedaży za dany dzień. Dzięki ewidencji podatnik może na bieżąco śledzić sprzedaż, aby nie przekroczyć ustalonego limitu
zakończenie działalności nierejestrowanej – jeżeli przychody przekroczą ustalony limit, czyli 50% minimalnego wynagrodzenia, to przedsiębiorca ma obowiązek zarejestrować firmę w CEIDG w terminie 7 dni od momentu przekroczenia
konieczność rejestracji jako podatnik VAT – dotyczy przede wszystkim sprzedaży towarów lub usług, które wymagają obowiązkowego odprowadzania podatku VAT.
Działalność nierejestrowana = zakończenie
Działalność nierejestrowana może zakończyć się w danym miesiącu jeżeli przychód przekroczy limit 50% minimalnego wynagrodzenia. W tej sytuacji przedsiębiorca będzie musiał zarejestrować działalność w CEIDG w terminie 7 dni licząc od dnia przekroczenia kwoty limitu. Firmę rejestruje się za pomocą formularza CEIDG-1. Należy też dopełnić wszelkich formalności w ZUS-ie. Na początku działalności gospodarczej przedsiębiorca może skorzystać z tzw. ulgi na start i przez pól roku nie płacić składek społecznych. Po zakończeniu półrocznego okresu przedsiębiorca może skorzystać z tzw. małego ZUS-u i płacić przez 2 lata obniżone składki.
