Od 30 kwietnia 2018 roku obowiązuje Konstytucja biznesu. Jednymi ze zmian jakie zostały wprowadzone jest tzw. działalność nierejestrowana. Na czym polega i jakie są jej główne założenia?
Działalność nierejestrowana, inaczej działalność nierejestrowa lub nieewidencjonowana (potoczna nazwa „firma na próbę”) została wprowadzona ustawą Prawo przedsiębiorców będącej częścią Konstytucji biznesu. Jej główne założenie to prowadzenie działalności gospodarczej bez formalnej rejestracji firmy. Działalność rejestrowa to taka, która jest wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód z działalności w żadnym miesiącu nie przekroczył 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Osoba ta w okresie ostatnich 60 miesięcy nie mogła wykonywać działalności gospodarczej.
Zagadnienia związane z działalnością nierejestrowaną zostały uregulowane w art. 5 Konstytucji biznesu. W 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4 242 zł brutto. Limit dla działalności nierejestrowej to 3 181,50 zł brutto, a od lipca 3225 zł brutto.
Jeżeli przychód należny przekroczy w danym miesiącu wysokość 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, to od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu, należy zarejestrować działalność gospodarczą składając wniosek rejestracyjny do CEIDG w terminie 7 dni liczonych od dnia przekroczenia. Działalność nierejestrowana nie dotyczy działalności wykonywanej w ramach spółki cywilnej, działalności wymagających posiadania koncesji, licencji lub pozwolenia.
PRZYKŁAD Pani Halina prowadzi od 1 stycznia 2024 roku działalność nierejestrowaną. W styczniu wykonała 2 usługi na kwotę 1500 zł i 600 zł (kwota łączna 2100 zł), co pozwala jej prowadzić działalność nierejestrową. W lutym 2024 roku wykonała 4 usługi na łączną kwotę 3 800 zł i tym samym przekroczyła limit o 618,50 zł, dlatego ma obowiązek zarejestrować działalność gospodarczą w ciągu 7 dni licząc od dnia przekroczenia limitu.
ZUS i podatek dochodowy
Przy działalności nierejestrowanej nie ma obowiązku rejestracji i odprowadzania żadnej składki do ZUS-u (ani zdrowotnej, ani społecznych). Występuje jednak obowiązek podatkowy. Przychody z tego tytułu działalności nie są zwolnione od podatku. Należy odprowadzać miesięczne lub kwartalne zaliczki na podatek dochodowy. Przychody i poniesione koszty uzyskania przychodów należy wykazać w zeznaniu rocznym (PIT-36) w wierszu 9 „Działalność nierejestrowana”. Są one opodatkowane skalą podatkową 12% i 32%.
Ustawa o VAT w kontekście działalności nierejestrowanej
1. Definicja działalności gospodarczej w myśl ustawy o VAT Art. 15 ust. 2 ustawy o VAT zawiera zapis, że działalność gospodarcza obejmuje swoim zasięgiem działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym także podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, rolników, jak również działalność osób wykonujących wolne zawody. Szczególnie chodzi o czynności polegające na wykorzystywaniu towarów oraz wartości prawnych i niematerialnych w sposób ciągły i dla celów zarobkowych.
2. Podatnik, a ustawa o VAT Zgodnie z ustawą o VAT, a dokładniej z art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, które samodzielnie wykonują działalność gospodarczą, o której mówi ust. 2 niezależnie od celu ani rezultatu takiej działalności.
3. Działalność nierejestrowana, a dokumentacja sprzedaży Nawet w przypadku działalności nierejestrowanej przy dokonywanej sprzedaży na rzecz osób prywatnych i rolników ryczałtowych, należy ustalić czy nie trzeba posiadać kasy fiskalnej za pomocą, której będzie dokumentowana sprzedaż. W przypadku zwolnienia z posiadania kasy rejestrującej, sprzedaż należy ująć w ewidencji sprzedaży bezrachunkowej. Przy współpracy z firmami, sprzedaż dokumentuje się fakturą VAT (podatnicy VAT) lub fakturą bez VAT (podmioty zwolnione z VAT). Jeżeli towar lub usługę nabywa osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, to w zasadzie obowiązek wystawienia faktury powstaje dopiero na wyraźną prośbę nabywcy. W celu ułatwienia rozliczeń (pomimo zwolnienia z kasy fiskalnej) podatnik może przez cały czas wystawiać faktury.
4. Dokumentowanie działalności nierejestrowanej zwolnionej z VAT Wykonując działalność nierejestrowaną można korzystać ze zwolnienia VAT z uwagi na uzyskany przychód. W tym przypadku podatnik może dokumentować sprzedaż za pomocą faktur bez VAT. Zakres danych jakie powinien zawierać ten typ dokumentu znajduje się w par. 3 pkt 1 oraz 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 13 grudnia 2013 roku w sprawie wystawiania faktur.
imiona i nazwiska lub nazwy podatnika oraz nabywcy razem z ich adresami
nazwa towaru lub usługi
miara i ilość dostarczonych towarów bądź zakres wykonanych usług
cena jednostkowa towaru lub usługi
kwota należności ogółem.
Osoba prowadząca działalność nierejestrową i korzystająca ze zwolnienia z VAT zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o VAT, powinna prowadzić uproszczony rejestr sprzedaży. Podstawowe elementy jakie powinny zostać w nim zawarte:
liczba porządkowa
data sprzedaży
numer dokumentu sprzedaży
wartość sprzedaży
wartość sprzedaży narastająco.
W ewidencji mogą też zostać umieszczone dane kontrahenta i dodatkowo może ona być prowadzona w formie papierowej.
5. Dokumentowanie działalności nierejestrowanej opodatkowanej VAT W przypadku osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną, która nie może korzystać ze zwolnienia z VAT, ponieważ zobowiązana jest do bycia czynnym podatnikiem VAT ze względu na typ prowadzonej działalności lub z powodu przekroczenia limitu obrotów, to co do zasady powinna udokumentować sprzedaż za pomocą faktur VAT.
Art. 113 ust. 13 ustawy o VAT określa - zwolnienie podmiotowe VAT nie dotyczy podatników:
1) dokonujących dostaw:a. towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy b. towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym z wyjątkiem:
energii elektrycznej
wyrobów tytoniowych
samochodów osobowych innych niż wymienione w lit. e, zaliczanych przez podatnika na podstawie przepisów o podatku dochodowym do środków trwałych podlegających amortyzacji
c. budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a i b d. terenów budowlanych e. nowych środków transportu f. następujących towarów w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość bez jednoczesnej fizycznej obecności stron z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:
preparatów kosmetycznych i toaletowych
komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych
urządzeń elektrycznych i nieelektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego
maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowanych
g. hurtowych i detalicznych części do:
pojazdów samochodowych
motocykli
2) świadczących usługi a. prawnicze b. w zakresie doradztwa z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego c. jubilerskie d. ściągania długów, w tym factoringu 3) nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.
Czynny podatnik VAT ma obowiązek prowadzić:
rejestr VAT sprzedaży i zakupów
składać deklaracje VAT w formie elektronicznej za okres miesięczny.
Celem wykonania prawidłowego rozliczenia w podatku VAT, podatnik musi posiadać numer NIP. Jeżeli osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie posiada NIP musi wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o jego przyznanie składając formularz NIP-2.
Działalność nierejestrowana – zalety
Prowadzenie działalności nierejestrowanej ma wiele zalet. W szczególności nie trzeba:
