Faktury zakupowe, a odliczenie VAT

Faktura VAT dokumentująca sprzedaż towarów lub świadczenie usług daje przedsiębiorcy prawo do obniżenia kwoty podatku VAT należnego o kwotę podatku naliczonego. Kwotą podatku naliczonego najczęściej jest suma kwot podatku, która wynika z otrzymanych faktur. Od tej zasady istnieje kilka wyjątków.

Czynni podatnicy VAT

Do odliczeń podatku VAT mają prawo jedynie czynni podatnicy podatku VAT. Podmioty, które nie są podatnikami lub nie są zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT nie mogą rozliczać podatku VAT. Należą do nich:

• osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej
• przedsiębiorcy podlegający zwolnieniu z powodu wysokości uzyskiwanych obrotów (do 200 000 zł w roku)
• dokonujący tylko czynności zwolnionych przedmiotowo z VAT
• podmioty, które nie są zarejestrowane jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96 z wyłączeniem przypadków, o których mówi art. 86 ust. 2 pkt 7 ustawy o VAT.

Wyłączenie, a przedmiot transakcji

Jednym z wyjątków na podstawie, którego podatnik nie ma prawa do obniżenia kwoty lub różnicy podatku należnego są faktury, które dokumentują nabycie usług noclegowych i gastronomicznych. Wyjątkiem jest nabycie gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów, które zostały zakupione przez podatników świadczących usługi przewozu osób. Najczęściej są to faktury za hotele i posiłki w restauracjach oraz w innych punktach gastronomicznych. Powyższy wyjątek nie ma zastosowania do usług cateringowych. 
Nie ma też zastosowania w przypadku jeżeli występuje ścisły związek nabywanych usług noclegowych i gastronomicznych ze specyfikacją prowadzonej działalności gospodarczej.

Potwierdzeniem tego jest wyrok z dnia 6.10.2017 r. o sygn. akt I SA/Kr 852/17 wydany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny o treści:

W tym kontekście należy zatem odczytywać sformułowany w art. 88 ust. 1 pkt 4 u. p. t. u. zakaz odliczenia VAT od nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych: nie może on dotyczyć tych podatników, którzy nabywają te usługi w celu ich odsprzedaży konsumentom lub innym podatnikom, gdyż w takim przypadku poniesione na nie wydatki są w ścisłym związku z działalnością gospodarczą takiego podatnika.

W stosunku do wydatków, o których mówi art. 29a ust. 7 pkt 3 ustawy o VAT nie można dokonać obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego, ponieważ są to kwoty otrzymane od nabywcy lub usługobiorcy. Stanowią zwrot udokumentowanych wydatków, które zostały poniesione w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy, a podatnik tylko przejściowo ujmuje je w prowadzonej przez siebie ewidencji podatku VAT.

Sprzedawca, którego nie ma 

Podatnik nie może odliczyć podatku naliczonego jeżeli sprzedaż jest udokumentowana fakturą wystawioną przez podmiot, którego nie ma. Takiej sytuacji można uniknąć korzystając z „Metodyki w zakresie oceny dochowania należytej staranności”: opublikowanej przez Ministerstwo Finansów. Zawiera ona między innymi wskazówki w jaki sposób weryfikować kontrahenta oraz elementy składające się na weryfikację, na które dobrze jest zwrócić uwagę przy zawieraniu transakcji. Zostały one podzielone na 2 etapy: etap rozpoczęcia współpracy i etap trwania współpracy.

Orzeczenie wydane przez Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) z 17.03.2017 r. o sygn. akt IFSK 136/15 brzmi:

Podstawę do dokonania odliczenia podatku naliczonego może stanowić wyłącznie faktura odzwierciedlająca faktyczne zdarzenie gospodarcze w aspekcie podmiotowym, przedmiotowym oraz ilościowym. Zatem faktura musi potwierdzać, że w rzeczywistości doszło do dostawy towarów lub świadczenia usług pomiędzy konkretnymi podmiotami, w zakresie ściśle określonego towaru lub usługi oraz w zakresie ilości danego towaru lub usługi. Jeśli więc dana faktura nie odzwierciedla rzeczywistego przebiegu konkretnej operacji gospodarczej, to podatnik dysponujący taką fakturą nie ma prawa do odliczenia podatku w niej naliczonego (art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a u. p. t. u.).

Faktura bez podatku

Podatnik nie może odliczyć podatku w sytuacji kiedy na fakturze w ogóle nie powinien być zawarty podatek, a także wtedy kiedy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu lub jest zwolniona z zapłaty podatku. Dotyczy także sytuacji kiedy podatek został już zapłacony, chociaż nie należało go płacić. W tej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok dnia 19.05.2016 r. (sygn. akt I FSK 1980/14), w którym napisał, że:

wynikający z powołanego wyżej przepisu (art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy VAT) zakaz odliczenia ma charakter bezwarunkowy. Jeśli podatek wykazany na fakturze obiektywnie nie istnieje, gdyż dostawa była zwolniona od podatku, to nie można odliczyć kwoty podatku z takiej faktury.

Faktura, która nie dokumentuje rzeczywistych czynności

Nie ma podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku bądź zwrotu podatku naliczonego jeżeli wystawione faktury:

• stwierdzają nie dokonane czynności, w części dotyczącej tych czynności
• kwoty zawarte na fakturze nie odpowiadają rzeczywistości, w części dotyczącej pozycji, dla których podane kwoty są niezgodne z rzeczywistością
• potwierdzają czynności, dla których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego, w części dotyczącej tych czynności.

Powyższe zgodne jest ze stanowiskiem organów podatkowych oraz sądu (pkt 4 wyroku NSA). Orzeczenie TSUE z dnia 27.06.2018 r. w sprawach połączonych C – 459/17 i C – 460/17 stwierdza, że:

w systemie VAT prawo do odliczenia jest związane z rzeczywistym dokonaniem danej dostawy towaru lub rzeczywistym wyświadczeniem danej usługi (…). Z kolei jeżeli brak jest rzeczywistej dostawy towarów lub rzeczywistego świadczenia usług, nie może powstać żadne prawo do odliczenia. W takich okolicznościach Trybunał wyjaśnił już, że wykonanie prawa do odliczenia nie rozciąga się na podatek, który jest należny wyłącznie dlatego, że został wskazany na fakturze. (…) W tym kontekście należy przypomnieć, że do osoby wnoszącej o odliczenie VAT należy wykazanie, iż spełnia ona warunki dla korzystania z niego. Z powyższego wynika, że istnienie prawa do odliczenia VAT jest uzależnione od warunku, iż odpowiednie transakcje rzeczywiście zostały zrealizowane.

Faktura wystawiona przez nabywcę, która nie została zaakceptowana

Podatnik nie będzie mógł odliczyć podatku z faktury oraz faktury korygującej, która została wystawiona przez nabywcę w zgodzie z odrębnymi przepisami, jeżeli wymienione faktury nie zostały zaakceptowane przez sprzedawcę. Chodzi o sytuację kiedy nabywca towarów lub usług może wystawić w imieniu i na rzecz sprzedawcy faktury (refakturowanie): 

• które dokumentują sprzedaż dokonaną przez podatnika na rzecz danego podmiotu
• o których mówi art. 106b ust. 1 pkt 4
• które dokumentują dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mówi art. 106a pkt 2 lit b ustawy o VAT

pod warunkiem, że dany podmiot i podatnik zawarli wcześniej umowę w sprawie wystawiania faktur w imieniu i na rzecz podatnika. W umowie powinna zostać określona procedura zatwierdzania faktur przez podatnika, który dokonał tych czynności. 

Orzeczenie w tej sprawie wydał NSA w wyroku z dnia 12.07.2017 r. o sygn. akt I FSK 2268/15:

kwestia dotycząca prawidłowego upoważnienia nabywcy do wystawianiu faktur w imieniu i na rzecz sprzedawcy w umowie ma znaczenie drugorzędne i nie może przesądzać o wyniku sprawy, ponieważ decydującym kryterium dla oceny, czy nabywca towarów i usług może odliczyć podatek naliczony wykazany w wystawionych przez niego fakturach jest to, czy zostały one pisemnie zaakceptowane przez dostawcę wskazanych w nich towarów i usług.

Ostatnia aktualizacja: 2020-08-27
Data publikacji: 2020-08-31, autor: FakturaXL