Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania w firmie
Zgodnie z przepisami przedsiębiorca będący polskim rezydentem podatkowym osiągający dochody poza terytorium Polski ma obowiązek rozliczyć podatek w kraju i za każdy raz powinien uwzględnić w tym zakresie postanowienia zawarte w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania. Polska zawarła takie umowy tylko z niektórymi państwami.
Czym jest rezydencja podatkowa i wynikający z niej obowiązek podatkowy?
Osoby fizyczne posiadające polską rezydencję podatkową mają obowiązek rozliczania w Polsce dochodów osiągniętych w kraju, a także za granicą. Mówi się, że posiadają one nieograniczony obowiązek podatkowy (art. 3 ust. 1 ustawy o PIT). Osoby fizyczne nieposiadające polskiej rezydencji podlegają w Polsce opodatkowaniu, ale tylko w zakresie dochodów osiąganych na terytorium Polski. Posiadają one ograniczony obowiązek podatkowy (art. 3 ust. 2 ustawy o PIT).
Art. 3 ust. 1 ustawy o PIT wskazuje, że:
1. Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Natomiast art. 3 ust. 1a ustawy o PIT wskazuje jaką kogo należy uważać za osobę, której miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium Polski:
1a. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która: 1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub 2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Rezydencja podatkowa określa w jakim państwie dana osoba podlega opodatkowaniu, czyli pomaga ustalić, w którym kraju będzie ona zobowiązana do rozliczania podatków. Jeżeli więc osoba fizyczna przebywa w innym państwie powyżej 183 dni i osiąga w nim dochód, a jednocześnie w kraju znajduje się jej ośrodek interesów życiowych, to w tej sytuacji taka osoba uznawana jest za polskiego rezydenta podatkowego. Podsumowując, podatnik podlega pod nieograniczony obowiązek podatkowy i jest uznawany za polskiego rezydenta podatkowego wtedy, kiedy posiada w kraju ośrodek interesów życiowych nawet niezależnie od liczby dni spędzonych w Polsce.
Czym jest ośrodek interesów życiowych?
Z pojęciem „ośrodek interesów życiowych” wiąże się pojęcie "centrum interesów osobistych lub gospodarczych”. Centrum interesów osobistych oznacza, że osoba posiada w kraju rodzinę, z którą prowadzi wspólne gospodarstwo i jest z nią związana emocjonalnie. Posiada też inne powiązania rodzinne oraz towarzyskie. W kraju jest aktywna społecznie, politycznie, kulturalnie i obywatelsko oraz jednocześnie może przynależeć do różnych klubów i organizacji itp. Natomiast centrum interesów gospodarczych oznacza miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródło dochodów, posiadane inwestycje, posiadany majątek ruchomy i nieruchomy, różne polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty, założone konta bankowe itp.
Na czym polega podwójne opodatkowanie działalności gospodarczej?
Do podwójnego opodatkowania działalności gospodarczej prowadzonej poza granicami kraju może dojść wtedy, kiedy podatnik prowadzi firmę w innym kraju niż Polska, a jego miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium RP. Zarówno w jednym jak i w drugim przypadku osoba taka zobowiązana jest do rozliczenia i zapłaty podatku w obu państwach z zastrzeżeniem, że w Polsce opodatkowaniu podlega całość dochodów danego podatnika niezależnie od usytuowania źródeł tego przychodu. W takiej sytuacji chcąc uniknąć podwójnego opodatkowana należy wykorzystać postanowienia umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, którą Polska zawarła z państwem, w którym podatnik faktycznie osiągał dochody.
Czym są umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania?
Dwa państwa mogą zawrzeć między sobą umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. W treści takiej umowy znajdują się zapisy, których celem jest ułatwienie podatnikom dokonania ustaleń właściwej rezydencji podatkowej. W oparciu o umowę w państwie, w którym osoba niebędąca rezydentem podatkowym ma źródło dochodów podatnik ma prawo opodatkować tylko wskazane kategorie dochodów wg określonych stawek. Polscy przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą poza terytorium kraju dzięki postanowieniom zawartym w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania mogą określić właściwe miejsce opodatkowania. Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisy o nieograniczonym obowiązku podatkowym są stosowane z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, dla których stroną jest Polska.
W przypadku umów międzynarodowych dotyczących unikania podwójnego opodatkowania dostępne są 4 podstawowe metody, które pozwalają uniknąć płacenia podatku w podwójnej wysokości. Są to:
metoda wyłączenia pełnego
metoda odliczenia pełnego
metoda wyłączenia z progresją
metoda odliczenia proporcjonalnego.
Należy zaznaczyć, że tylko metoda wyłączenia z progresją i metoda odliczenia proporcjonalnego są stosowane w zawartych umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Jak rozliczyć podatek od zagranicznych dochodów?
Metoda wyłączenia z progresją Metoda wyłączenia z progresją polega na tym, że strony umowy nie żądają zapłaty podatku od dochodu, który został opodatkowany w innym państwie. Z drugiej strony kraj, który rezygnuje z roszczenia zastrzega sobie prawo umożliwiające mu ustalanie stawki podatkowej przy dochodach zagranicznych. W przypadku, kiedy podatnik osiąga nie tylko dochody podlegające opodatkowaniu, ale również z tytułu działalności wykonywanej poza obszarem RP lub z innych źródeł przychodów znajdujących się poza obszarem Polski, to w tej sytuacji takie dochody zwolnione są od podatku w kraju zgodnie z właściwymi umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania lub na podstawie innych umów międzynarodowych.
Podatek powinien zostać określony w sposób przedstawiony poniżej:
do dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym w kraju należy dodać dochody zagraniczne zwolnione od tego podatku. Następnie od sumy tych dochodów należy obliczyć podatek wg skali podatkowej
należy ustalić stopę procentową tego podatku w stosunku do sumy dochodów obliczonych w ten sposób
tak ustaloną stopę procentową należy zastosować do dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Podstawową zaletą metody wyłączenia z progresją jest zwolnienie z opodatkowania dochodu osiągniętego za granicą. Jeżeli przedsiębiorca uzyskuje jedynie dochody z pracy za granicą, to w tej sytuacji nie podlega pod opodatkowanie w kraju. Opisana metoda ma zastosowanie tylko do dochodów, dla których stosowana jest progresywna skala podatkowa. W przypadku, kiedy podatnik stosuje opodatkowanie podatkiem liniowym, to dochód zagraniczny jest również zwolniony z zapłaty podatku w Polsce. Poniżej lista niektórych państw, które przewidują zastosowanie metody wyłączenia z progresją w ramach podpisanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania:
Albania
Austria
Chiny
Czechy
Dania
Finlandia
Francja
Grecja
Niemcy
Wielka Brytania
RPA
Włochy
Kanada.
Metoda proporcjonalnego odliczenia Metoda proporcjonalnego odliczenia została omówiona w art. 28 ust. 9 ustawy o PIT. Stosuje się ją w przypadku podatnika osiągającego dochody z działalności wykonywanej poza terytorium Polski lub na podstawie innych przychodów osiąganych poza obszarem RP. Polscy rezydenci podatkowi, którzy podlegają pod nieograniczony obowiązek podatkowy mogą rozliczać w kraju podatek od dochodów osiąganych poza granicami Polski. Od kwoty podatku należnego podatnik powinien odliczyć kwotę podatku zapłaconego za granicą z zastrzeżeniem, że wartość odliczenia nie może przekraczać kwoty wynikającej ze stosunku dochodu zagranicznego do całkowitej kwoty osiągniętych dochodów. Jeżeli Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, to dochody otrzymane w innym państwie niż Polska należy połączyć z dochodami otrzymanymi na terytorium państwa polskiego. W tej sytuacji do kwoty podatku wyliczonego od łącznej sumy dochodów należy odliczyć kwotę, która odpowiada kwocie podatku dochodowego zapłaconego w państwie innym niż Polska. Należy jednak pamiętać, że odliczenie nie może przekroczyć części podatku jaki został obliczony przed odliczeniem, która to część proporcjonalnie przypada na dochód otrzymany w państwie innym niż Polska. Wyliczony stosunek dochodu zagranicznego do dochodu całkowitego w wartości procentowej należy pomnożyć z wyliczonym podatkiem. Obliczona kwota nie może być wyższa od odliczonego podatku zagranicznego.
Do państw, które w ramach umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania przewidują zastosowanie metody odliczenia proporcjonalnego należą:
Belgia
Holandia
Kazachstan
Rosja
USA.
Co z dochodem uzyskanym w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania?
W sytuacji, w której Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, a podatnik uzyskał dochody w tym kraju, to należy zastosować metodę proporcjonalnego odliczenia. Przykładowo Polska nie zawarła takiej umowy między innymi z takimi krajami, jak: Brazylia, Paragwaj, Laos, Kambodża. Jeżeli podatnik objęty jest nieograniczonym obowiązkiem podatkowym i jego dochody pochodzą jedynie z działalności wykonywanej poza Polską lub pochodzą z innych źródeł spoza obszaru RP i nie są one zwolnione od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub z innym państwem, w którym osiąga on dochody, a Polska nie zawarła takiej umowy, to w takiej sytuacji należy zastosować zasady określone w art. 9 ustawy. Zgodnie z treścią wymienionego przepisu, jeżeli polski rezydent podatkowy będzie otrzymywał dochody jedynie w kraju, z którym Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, to stosuje się metodę proporcjonalnego odliczenia.
PRZYKŁAD Osoba fizyczna posiada ośrodek interesów życiowych na terytorium Polski. Przez 290 dni wykonywała pracę zarobkową w Laosie. Przez ten czas podatnik nie wykonywał żadnej pracy i nie osiągał dochodów w kraju. W tej sytuacji dochody uzyskane w Laosie obowiązkowo muszą zostać opodatkowane w Polsce. Od podatku w Polsce podatnik może odliczyć podatek zapłacony w Laosie. Rozliczenia może dokonać w deklaracji PIT-36. Dodatkowo powinien złożyć też załącznik PIT/ZG.
Sposób postępowania przedstawiony w tym przykładzie związany jest z faktem, że Polska nie podpisała z Laosem umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W tej sytuacji podatnik powinien zastosować metodę proporcjonalnego odliczenia.
