Osoby wykonujące wolny zawód często mają dylemat jaką formę opodatkowania wybrać, zwłaszcza w obecnej sytuacji, kiedy zaczęły obowiązywać przepisy Polskiego Ładu. Wątpliwości pojawiają się w związku z nowymi zasadami stosowanymi przy rozliczaniu składki zdrowotnej.
Ustawy podatkowe nie zawierają definicji wolnego zawodu. Jedynie taki zapis można znaleźć w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Wolny zawód wykonują przede wszystkim twórcy i artyści. Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą również zostać uznane za podmioty uprawiające wolny zawód. W ustawie o ryczałcie wolny zawód został zdefiniowany jako pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana osobiście przez następujące osoby:
tłumaczy
architektów,
inżynierów budownictwa,
rzeczoznawców budowlanych
biegłych rewidentów
księgowych
doradców podatkowych
agentów ubezpieczeniowych
agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające
brokerów reasekuracyjnych
brokerów ubezpieczeniowych
adwokatów
notariuszy
radców prawnych
maklerów papierów wartościowych
doradców inwestycyjnych
agentów firm inwestycyjnych
rzeczników patentowych
doradców restrukturyzacyjnych.
Osoba, która wykonuje wolny zawód nie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło ani żadnej innej umowy o podobnym charakterze.
Dostępne formy opodatkowania wolnego zawodu – Polski Ład
Osoba fizyczna, która zarejestruje swoją działalność w CEIDG traktowana jest jak przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą. Bez znaczenia jest rodzaj zawodu jaki przedsiębiorca wykonuje. Oznacza to, że podmiot wykonujący wolny zawód może korzystać z tych samych form opodatkowania co pozostali przedsiębiorcy.
Przy skali podatkowej dochody opodatkowane są dwoma stawkami podatku:
12% - dochody do 120 000 zł
32% - dochody powyżej 120 000 zł.
Podatnik, który wybierze tę formę opodatkowania może:
skorzystać z kwoty wolnej od podatku w wysokości 30 000 zł (dzięki temu podatek do zapłaty zmniejsza się o kwotę 3 600 zł)
uzyskany przychód pomniejszyć o koszty uzyskania przychodów (opodatkowaniu podlega dochód, a przychód i koszty ujmuje się w kwotach netto – czynny podatnik VAT)
opłacić składkę zdrowotną w wysokości 9% od osiągniętego dochodu (składki zdrowotnej nie odlicza się ani od dochodu, ani od podatku)
złożyć wspólne roczne zeznanie podatkowe razem z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko
skorzystać z dostępnych ulg podatkowych.
Podatek liniowy
Na podatek liniowy często decydują się osoby, które osiągają wysokie dochody znacznie przekraczające pierwszy próg podatkowy. Chodzi o to, żeby nie płacić wyższego podatku w stawce 32%.
Najważniejsze zasady dotyczące podatku liniowego:
stawka podatku jest stała i wynosi 19% niezależnie od wysokości osiągniętego dochodu
opodatkowaniu podlega kwota dochodu (podobnie jak przy skali, przychód pomniejszany jest o koszty podatkowe, czynny podatnik VAT ujmuje zarówno przychody jak i koszty w kwocie netto)
wysokość składki zdrowotnej wynosi 4,9% od kwoty dochodu. Dochód może być pomniejszony maksymalnie o kwotę 12 900 zł zapłaconej składki zdrowotnej
brak możliwości wspólnego rozliczenia rocznego z małżonkiem lub dzieckiem
brak możliwości skorzystania z ulgi na dziecko
możliwość skorzystania z ulg podatkowych, w tym wprowadzonych przez Polski Ład.
Przy podatku liniowym duże znaczenie mają wysokości ponoszonych kosztów podatkowych.
Zryczałtowany podatek dochodowy
Przy ryczałcie:
stawka podatku dla osób wykonujących wolny zawód wynosi 17%
brak kwoty wolnej od podatku
nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodów. Do podstawy opodatkowania wlicza się przychód, co oznacza, że dla czynnego podatnika VAT jest to kwota netto
składka zdrowotna zależy od wysokości osiągniętego przychodu. Za 2025 rok wynosi odpowiednio:
461,66 zł – do 60 000 zł przychodu
769,43 zł – od 60 000 zł do 300 000 zł przychodu
1 384,97 zł – powyżej 300 000 zł.
Opodatkowanie w formie ryczałtu:
pozwala pomniejszyć przychód do opodatkowania o 50% zapłaconej składki zdrowotnej
brak możliwości wspólnego opodatkowania dochodów razem ze współmałżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko
brak możliwości odliczenia ulgi na dziecko
możliwość odliczenia niektórych ulg przeznaczonych dla przedsiębiorców.
Opodatkowanie wolnego zawodu - przykłady
Poniżej przykłady wyliczenia podatku przy różnych formach opodatkowania z pominięciem składek na ubezpieczenia społeczne. W przedstawionych przykładach zmieniają się kwoty na podstawie, których wyliczany jest podatek. Przedsiębiorca wykonuje wolny zawód. Jest doradcą podatkowym.
składka na ubezpieczenie zdrowotne 9%: 200 000 zł x 9% = 18 000 zł
podatek dochodowy i składka zdrowotna: 54 400 zł.
Podatek liniowy Przy podatku liniowym przedsiębiorca może odliczyć od dochodu maksymalnie kwotę 12 900 zł opłaconej składki zdrowotnej. Przy dochodzie 200 000 zł składka zdrowotna wyniosła 9 800 zł. W związku z tym, że została opłacona można od kwoty dochodu odliczyć 9 800 zł.
składka na ubezpieczenie zdrowotne 4,9%: 200 000 zł x 4,9% = 9 800 zł
podatek dochodowy i składka zdrowotna: 45 938 zł.
Zryczałtowany podatek dochodowy
stawka ryczałtu: 17%
roczna wysokość składki zdrowotnej przy przychodach od 60 000 zł do 300 000 zł: 769,43 zł x 12 = 9 233,16 zł
ryczałt daje możliwość zmniejszenia przychodów do opodatkowania o 50% zapłaconej składki zdrowotnej, w omawianym przykładzie kwota zmniejszająca wynosi: 9 233,16 zł x 50% = 4 616,58 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne 9%: 300 000 zł x 9% = 27 000 zł
podatek dochodowy i składka zdrowotna: 95 400 zł.
Podatek liniowy Przy podatku liniowym przedsiębiorca może odliczyć od dochodu maksymalnie kwotę 12 900 zł opłaconej składki zdrowotnej. Przy dochodzie 300 000 zł składka zdrowotna wyniosła 14 700 zł. W związku z tym, że została opłacona można od kwoty dochodu odliczyć 12 900 zł.
składka na ubezpieczenie zdrowotne 4,9%: 300 000 zł x 4,9% = 14 700 zł
podatek dochodowy i składka zdrowotna: 69 249 zł.
Zryczałtowany podatek dochodowy
stawka ryczałtu: 17%
roczna wysokość składki zdrowotnej przy przychodach powyżej 300 000 zł: 1 384,97 zł x 12 = 16 619,64 zł
ryczałt daje możliwość zmniejszenia przychodów do opodatkowania o 50% zapłaconej składki zdrowotnej, w omawianym przykładzie kwota zmniejszająca wynosi: 16 619,64 zł x 50% = 8 309,82 zł
Porównanie łącznych kwot podatku dochodowego i składki zdrowotnej w danych formach opodatkowania dochodów:
skala podatkowa: 95.400 zł (87,22 % ryczałt)
podatek liniowy: 69.249 zł (120,15 % ryczałt)
zryczałtowany podatek dochodowy: 83 206,97 zł.
W nawiasie podany został stosunek procentowy obciążeń fiskalnych z tytułu ryczałtu w porównaniu do innych form opodatkowania.
Podsumowanie
Wybór formy opodatkowania należy do przedsiębiorcy. Niewątpliwie jest to trudny wybór, zwłaszcza w świetle przepisów wprowadzonych przez Polski Ład. Jednak zawsze przed podjęciem ostatecznej decyzji należy zapoznać się z różnymi wariantami i obowiązującymi zasadami. Pod uwagę warto też wziąć własną sytuację rodzinną, jak i czynniki mające wpływ na wysokość ponoszonych kosztów podatkowych, które mogą obniżyć osiągany przychód.
Na początku każdego roku podatkowego przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może zmienić wybraną wcześniej formę opodatkowania, jeżeli po zakończonym roku okaże się, że jest ona dla niego niezbyt korzystna. W przypadku wykonywania wolnego zawodu najmniej atrakcyjną formą opodatkowania ze względu na wysoką stawkę podatku (17%) jest ryczałt nawet w porównaniu z dwustopniową stawką podatku obowiązującą przy rozliczaniu wg zasad ogólnych.
Ostatnia aktualizacja: 2025-02-13 Data publikacji: 2022-12-08, autor: FakturaXL
