Utrata statusu małego podatnika CIT w trakcie roku

Preferencyjna stawka CIT wynosząca 9% stanowi istotną ulgę dla małych podatników oraz firm rozpoczynających działalność. Jednak przekroczenie limitu przychodów w trakcie roku podatkowego wiąże się z koniecznością zmiany zasad rozliczeń i zastosowania podstawowej stawki CIT wynoszącej 19%. Jak przebiega proces korekty podatku i jakie obowiązki podatkowe wynikają z tej zmiany?

Kto podlega opodatkowaniu podatkiem CIT?

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) obejmuje przede wszystkim osoby prawne, ale także niektóre jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Zgodnie z art. 33 Kodeksu cywilnego, osobami prawnymi są podmioty, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną, czyli:

• spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna, spółka akcyjna),
• spółdzielnie,
• fundacje, w tym fundacje rodzinne,
• stowarzyszenia rejestrowe,
• uczelnie,
• Kościół i związki wyznaniowe,
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
• instytuty badawcze.

Prawo podatkowe przewiduje opodatkowanie CIT również dla wybranych jednostek organizacyjnych, które formalnie nie posiadają osobowości prawnej. Wśród takich podmiotów znajdują się:

• spółki komandytowo-akcyjne,
• spółki komandytowe,
• niektóre spółki jawne – szczegóły dotyczące tych spółek zostaną omówione w dalszej części opracowania.

Należy podkreślić, że wyżej wymienione podmioty, zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, są spółkami osobowymi.

Wprowadzenie obowiązku opodatkowania podatkiem CIT dla spółek komandytowych, komandytowo-akcyjnych oraz wybranych spółek jawnych budzi kontrowersje. Eksperci podatkowi wskazują, że opodatkowanie tych podmiotów stoi w sprzeczności z ich charakterem gospodarczym. Zgodnie z klasycznym podejściem, podatnikami powinni być wspólnicy tych spółek, a nie same spółki. Jednak obowiązujące przepisy wprost określają te podmioty jako podatników CIT.

Stawki podatku CIT w Polsce

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) przewiduje kilka stawek podatku, które uzależnione są od rodzaju przychodów, sytuacji podatnika oraz jego wielkości.

Stawka podstawowa – 19% podstawy opodatkowania to główna stawka podatku CIT, stosowana przez większość podatników. Stawka odnosi się do przychodów ze wszystkich źródeł, w tym również z zysków kapitałowych oraz przychodów podatników, którzy nie kwalifikują się do stosowania obniżonej stawki CIT (np. nie spełniają kryteriów limitu przychodów określonych dla małych podatników).

Stawka preferencyjna – 9% podstawy opodatkowania jest dedykowana określonym grupom podatników i ma zastosowanie wyłącznie do przychodów innych niż zyski kapitałowe. Jest dedykowana dla małych podatników, czyli podmiotów, u których przychody osiągnięte w roku podatkowym nie przekraczają równowartości 2 mln euro. Limit ten jest przeliczany na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy roku podatkowego i zaokrąglany do 1.000 zł. Ze stawki skorzystają także podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą w pierwszym roku podatkowym, pod warunkiem, że spełniają określone w ustawie kryteria.
Nie każdy podatnik spełniający kryterium przychodowe może stosować obniżoną stawkę CIT. Dodatkowe okoliczności wyłączające możliwość korzystania z 9% stawki określają przepisy art. 19 ust. 1a–1e ustawy o CIT. Na przykład stawki tej nie mogą stosować podatnicy utworzeni w wyniku działań restrukturyzacyjnych (np. podziału, połączenia).

Stawka obniżona – 5% od dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (tzw. IP Box) dla podatników osiągających dochody z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Do kwalifikowanych dochodów należy zaliczyć dochody z patentów, dochody z praw ochronnych na wzory użytkowe oraz dochody z praw autorskich do programu komputerowego.

Warunkiem skorzystania z tej stawki jest szczegółowe prowadzenie ewidencji, która pozwala na wyodrębnienie dochodów z kwalifikowanych praw IP. Przepisy regulujące stosowanie stawki 5% są zawarte w art. 24d ustawy o CIT.

Preferencyjna stawka CIT – komu przysługuje?

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, preferencyjna stawka CIT w wysokości 9% dotyczy przychodów innych niż zyski kapitałowe. Mogą z niej korzystać:

• mali podatnicy, tj. podmioty, których przychody osiągnięte w roku podatkowym nie przekroczyły równowartości 2 mln euro, przeliczonej według średniego kursu euro Narodowego Banku Polskiego na pierwszy dzień roboczy roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1.000 zł,
• podatnicy rozpoczynający działalność w pierwszym roku podatkowym, o ile spełniają określone warunki ustawowe.

Utrata prawa do preferencyjnej stawki – co się zmienia?

Podatnicy tracą prawo do stosowania preferencyjnej stawki 9% od miesiąca lub kwartału, w którym przychody osiągnięte od początku roku przekroczą limit 2 mln euro. Od tego momentu:

• stosuje się stawkę podstawową wynoszącą 19% od podstawy opodatkowania,
• konieczna jest korekta zaliczek na podatek dochodowy, które dotychczas były wyliczane z zastosowaniem niższej stawki.

Korekta podatku po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego

Po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego podatnik jest zobowiązany do przeprowadzenia szczegółowej analizy podatkowej. Jeżeli limity zostaną przekroczone, wymagane jest przeliczenie podatku należnego za okres, w którym stosowano 9% stawkę CIT, na podstawie podstawowej stawki wynoszącej 19% oraz uwzględnienie różnic wynikających z zastosowania wyższej stawki w deklaracji rocznej CIT.

Sposób ujęcia w księgach rachunkowych korekty wynikającej z utraty prawa do stosowania preferencyjnej stawki CIT zależy od oceny istotności błędu:

• błąd istotny – wymaga odpowiedniego ujęcia korekty w księgach rachunkowych jako błędu w latach ubiegłych,
• błąd nieistotny – korekta może zostać ujęta w bieżącym roku podatkowym.

Szczegółowe zasady dotyczące księgowania korekt wynikających z nieprawidłowego zastosowania stawki CIT zostaną omówione w artykule Korekta za lata ubiegłe w księgach rachunkowych w związku z nieprawidłowym zastosowaniem 9% stawki podatku.

Dwa pierwsze lata bez prawa do preferencyjnej stawki CIT 9%

Z preferencyjnej stawki CIT wynoszącej 9% przez pierwsze dwa lata działalności nie mogą korzystać spółki, które powstały w określonych okolicznościach związanych z wniesieniem majątku. Szczegółowe wytyczne przedstawiamy poniżej.

Wniesienie przedsiębiorstwa lub składników majątku

Prawo do stosowania stawki 9% CIT jest wyłączone w przypadku spółek, które:

• podczas zakładania spółki – otrzymały na poczet kapitału:
  • uprzednio prowadzone przedsiębiorstwo,
  • zorganizowaną część przedsiębiorstwa,
  • składniki majątku tego przedsiębiorstwa,
    których łączna wartość przekracza równowartość 10 tys. euro (w zaokrągleniu do 1 tys. zł).
• w pierwszych dwóch latach działalności – otrzymały powyższe składniki majątku od osób prawnych, osób fizycznych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. W szczególności wyklucza to możliwość skorzystania z preferencyjnej stawki CIT, jeśli składniki majątku o wartości przekraczającej próg 10 tys. euro zostały wniesione w formie aportu w pierwszym roku podatkowym lub w roku następującym bezpośrednio po nim.

Wniesienie aportem prywatnych składników majątku nie pozbawia spółki prawa do preferencyjnej stawki CIT. Należy jednak pamiętać, że osoba wnosząca aport może być zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego według stawki 19%.

Przekształcenia, połączenia i podziały spółek

Podatnik utworzony w wyniku:

• przekształcenia (z wyjątkiem przekształcenia jednej spółki CIT w inną spółkę CIT),
• połączenia,
• podziału,
  nie może stosować stawki 9% CIT przez pierwsze dwa lata działalności w nowej formie.

Połączenia przez przejęcie – wyjątek od ograniczenia

Analizując przepisy a contrario, można dojść do wniosku, że połączenie spółek poprzez przejęcie nie pozbawia spółki przejmującej prawa do preferencyjnej stawki CIT.

Ograniczenia w stosowaniu stawki 9% CIT w wyniku przekształceń i aportów

Przekształcenie w spółkę z o.o.

Jednym z kluczowych wniosków wynikających z przepisów jest to, że przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością powoduje utratę prawa do stosowania stawki 9% CIT przez pierwsze dwa lata działalności spółki.

Odmiennie sytuacja wygląda w przypadku przekształcenia spółki komandytowej w spółkę z o.o. Taka operacja nie skutkuje automatyczną utratą prawa do preferencyjnej stawki CIT.

Ograniczenia w stosowaniu stawki 9% mają zastosowanie przez:

• rok podatkowy, w którym spółka rozpoczęła działalność, oraz
• rok podatkowy następujący bezpośrednio po nim.

Po upływie tych dwóch lat, przy spełnieniu pozostałych wymogów, spółka może ponownie korzystać z preferencyjnej stawki 9%.

Szczególny przypadek spółek założonych pod koniec roku

Jeżeli spółka zostanie założona w grudniu i nie zdecyduje się na przedłużenie roku obrotowego, w praktyce utraci prawo do 9% CIT przez 13 miesięcy. Wprowadzenie aportu w okresie dwuletniego ograniczenia (np. przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części) skutkuje dalszym brakiem możliwości stosowania preferencji. Natomiast wniesienie aportu po upływie dwóch lat od założenia spółki nie wpłynie już na prawo do stosowania stawki 9%.

W przypadku spółek dzielonych lub wnoszących wkład w postaci przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa bądź składników majątku przekraczających równowartość 10 tys. euro, utrata preferencji następuje:

• w roku podatkowym, w którym dokonano podziału lub wniesiono wkład,
• w roku podatkowym bezpośrednio po nim następującym.

Kilka słów podsumowania

Utrata statusu małego podatnika CIT wymaga bieżącego monitorowania przychodów, aby odpowiednio wcześnie rozpoznać moment przekroczenia limitu. Odpowiedzialne prowadzenie księgowości oraz regularne obliczanie zaliczek na podatek dochodowy zgodnie z aktualnym stanem prawnym pozwalają uniknąć zaległości podatkowych i sankcji.

Data publikacji: 2024-12-18, autor: FakturaXL