Kodeks spółek cywilnych wskazuje na dwa rodzaje spółek: spółki kapitałowe i osobowe. Do spółek kapitałowych zaliczają się spółki z o. o. oraz akcyjne. Zysk, który został w nich wypracowany podlega podziałowi. Prawo do udziału w zysku posiadają akcjonariusze i wspólnicy. Kto podejmuje uchwałę o podziale zysku i kto jest upoważniony do jej podpisania? Czym jest też dywidenda i kto ma do niej prawo?
Dywidenda z łacińskiego „dividendum” czyli „rzecz do podziału”. Jest częścią zysku wypracowanego w trakcie roku obrotowego, którym spółka dzieli się z akcjonariuszami (spółka akcyjna) lub ze wspólnikami (spółka z o. o.).
Aby dywidenda została wypłacona spółka kapitałowa musi osiągnąć zysk oraz muszą być spełnione inne warunki:
rok obrotowy musi być zakończony, chociaż istnieje możliwość wypłaty kwoty z zysku, udziałowcom lub akcjonariuszom na poczet przewidywanej kwoty dywidendy
musi zostać sporządzone sprawozdanie finansowe
sprawozdanie finansowe musi być zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników w spółce z. o. o. lub walne zgromadzenie w przypadku spółki akcyjnej
musi zostać uchwalona decyzja w sprawie podziału zysków i wypłaty dywidendy.
Spółka nie zawsze ma obowiązek wypłaty dywidendy. Decyzja w tej sprawie zależy od samej spółki, która ma prawo przeznaczyć wypracowany zysk w inny sposób. Może np. pokryć nim straty jakie spółka poniosła w poprzednim roku lub wykorzystać go na nowe inwestycje.
Dywidenda wypłacana jest z zysku netto spółki. Uprawnionymi do jej wypłaty za dany rok obrotowy są wspólnicy oraz akcjonariusze, którym przysługiwały udziały lub akcje na dzień podjęcia uchwały o podziale zysku. W statucie może znajdować się zapis, na podstawie którego walne zgromadzenie zostało upoważnione do określenia dnia (tzw. dzień dywidendy), na który zostanie sporządzona lista akcjonariuszy uprawnionych do otrzymania dywidendy za dany rok obrotowy.
W zasadzie wszyscy wspólnicy spółki objęci są takimi samymi prawami i obowiązkami, czyli każdy z nich ma prawo do dywidendy. Czasami zakres praw i obowiązków oraz uprzywilejowań może być podzielony pomiędzy wspólnikami w inny sposób. Wszelkie modyfikacje odbiegające od podstawowej zasady powinny zostać zawarte w umowie spółki. Kodeks spółek handlowych przewiduje różny zakres podziału zysku i wypłatę dywidendy pomiędzy poszczególnymi wspólnikami.
Uchwala o podziale zysku i wypłacie dywidendy w spółce
Uchwałę o podziale zysku i wypłacie dywidendy podejmuje się w spółce:
Uchwała może zostać podjęta dopiero po sporządzeniu sprawozdania finansowego spółki za dany rok obrotowy i po podjęciu uchwały o jego zatwierdzeniu. Sprawozdanie za poprzedni rok podatkowy powinno być potwierdzone uchwałą podjętą przez zgromadzenie wspólników oraz walne zgromadzenie akcjonariuszy w terminie 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego.
Wymaga się, aby sprawozdanie finansowe spółki akcyjnej zostało zbadane przez biegłego rewidenta pod kątem prawidłowości oraz w celu uzyskania jak najwyższej wiarygodności. Zadaniem sprawozdania jest wykazanie, czy dana spółka odnotowała za poprzedni tok obrotowy stratę, czy zysk. Jeżeli spółka odnotuje stratę, uchwała o podziale zysku nie zostanie podjęta, ponieważ nie będzie co dzielić. Skutkiem straty może być nałożenie na wspólników obowiązkowego wniesienia dodatkowych wkładów lub znalezienie innego sposobu na dofinansowanie spółki. Jeżeli sprawozdanie wykaże, że spółka odnotowała zysk, to uchwała o podziale zysku i wypłacie dywidendy będzie mogła być podjęta.
Kwota przeznaczona do podziału nie może przekroczyć zysku za ostatni rok obrotowy, który może być powiększony:
o niepodzielony zysk z lat ubiegłych
o kwoty przeniesione, na które składa się zysk z kapitału zapasowego i rezerwowego, które mogą zostać przeznaczone do podziału.
W związku z powyższym do zysku za poprzedni rok można dodać zysk z wcześniejszych lat w stosunku, do którego nie była podjęta uchwała o podziale lub który został wpłacony na kapitał zapasowy lub rezerwowy. Kwoty nie można wypłacić w całości.
Musi zostać pomniejszona o:
niepokryte straty
udziały własne
kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny zostać przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały: zapasowy lub rezerwowy.
Z powyższego wynika, że kwota z zysku nie może być w całości przekazana do podziału pomiędzy wspólników. Najpierw zysk musi zabezpieczyć sytuację finansową samej spółki, a dopiero później może być przekazany do podziału pomiędzy nimi.
Kto powinien podpisać uchwałę o podziale zysku i wypłacie dywidendy?
Uchwałę o podziale zysku lub pokryciu straty oraz o wypłacie dywidendy podejmuje zwyczajne zgromadzenie wspólników spółki z o. o. Uchwała musi być podjęta bezwzględną większością głosów wspólników biorących udział w zgromadzeniu z zastrzeżeniem, że umowa spółki może stanowić inaczej w tym zakresie. Spółki akcyjne podejmują uchwałę o podziale zysku i wypłacie dywidendy na zwyczajnym walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Wyżej wymienione zgromadzenia muszą odbyć się najpóźniej w terminie 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego. Uchwałę podpisuje przewodniczący zgromadzenia oraz protokolant. Dodatkowo powinna być spisana również lista wspólników i akcjonariuszy biorących udział w zgromadzeniu.
Kto może być uprzywilejowany w zakresie prawa do dywidendy?
Art. 196 Kodeksu spółek handlowych mówi, że udziały w spółce z o. o. mogą być uprzywilejowane w obszarze prawa do dywidendy. W tej sytuacji uprzywilejowanie oznacza, że wspólnik będzie miał przyznaną dywidendę w wysokości nieprzewyższającej kwoty, która nie może być większa niż połowa dywidendy jaka przysługuje udziałom, które nie są uprzywilejowane, tzw. dywidenda uprzywilejowana. Udziały uprzywilejowane przyznawane w ramach dywidendy nie mają pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi. Tylko umowa spółki może to zmienić w taki sposób, aby uregulowanie działało odmiennie, czyli, że udziały uprzywilejowane stanowiące 50% udziałów nieuprzywilejowanych w zakresie dywidendy będą mogły korzystać z pierwszeństwa zaspokojenia. Należy też zaznaczyć, że dywidenda uprzywilejowana ma swoje pozytywy, jeżeli chodzi o niewypłacone dywidendy z lat poprzednich. W tej sytuacji umowa spółki powinna zawierać zapis, że dywidenda niewypłacona w latach poprzednich może zostać wypłacona w kolejnych latach z zastrzeżeniem, że okres ten nie może być dłuższy niż 5 lat. W przypadku spółek akcyjnych brak jest możliwości pierwszeństwa zaspokojenia akcji uprzywilejowanych dywidendy.
Zaliczka wypłacona na poczet dywidendy
Zgodnie z umową spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zarząd może otrzymać upoważnienie do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przyszłej, przewidywanej dywidendy za rok obrotowy pod warunkiem, że spółka posiada dostępne środki na wypłatę.
Podsumowując, wypłata zaliczki na poczet dywidendy możliwa jest, jeżeli zostaną łącznie spełnione warunki:
taki zapis znalazł się w umowie spółki lub w jej statucie
spółka posiada środki na wypłatę zaliczki.
Jeżeli chodzi o spółkę akcyjną, to dodatkowo oprócz wymienionych warunków potrzebna jest zgoda Rady Nadzorczej za każdym razem, kiedy ma być wypłacana zaliczka.
Spółki kapitałowe mają prawo do wypłaty zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, pod warunkiem, że zatwierdzone sprawozdanie finansowe za dany rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka powinna być wypłacona w kwocie, która nie może przekroczyć połowy zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, który może być powiększony o rezerwę utworzoną z zysku, które pozostają do dyspozycji zarządu w przypadku wypłaty zaliczki, a także zmniejszonego o straty i udziały własne, które wcześniej nie zostały pokryte. Jak już wcześniej zostało wskazane zysk wykazany w sprawozdaniu spółki akcyjnej, dodatkowo musi zbadać biegły rewident.
W przypadku odnotowanej straty w danym roku obrotowym lub osiągnięcia zysku niższego niż wartość wypłaconych zaliczek wspólnicy muszą dokonać zwrotu zaliczki:
w całości - spółka odnotowała stratę
w części, która będzie odpowiadała wysokości przekraczającej zysk jaki przypadł wspólnikowi za dany rok obrotowy – spółka osiągnęła zysk w wysokości mniejszej niż suma wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.
PRZYKŁAD 1 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wypracowała w 2021 roku zysk w wysokości 2 500 000 zł. Spółka ma 5 wspólników. Każdemu z nich przysługuje takie samo prawo do dywidendy. Żaden ze wspólników nie ma prawa do dywidendy uprzywilejowanej. W związku z tym każdy z nich posiada prawo do 1/5 wypracowanego zysku za rok poprzedni.
PRZYKŁAD 2 Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiada uprzywilejowane udziały w spółce w zakresie prawa do dywidendy. Ma prawo do otrzymania dywidendy wyższej o 40% w stosunku do udziałów nieuprzywilejowanych. Uprzywilejowanie, które posiada daje mu pierwszeństwo zaspokojenia. Zgodnie z umową spółki, wspólnik może żądać wypłaty niewypłaconych dywidend za 2 lata wstecz.
Podsumowanie
Uchwała o podziale zysku i wypłacie dywidendy dotyczy spółek kapitałowych prawa handlowego (spółka z o. o., akcyjna, prosta spółka akcyjna). Powyższą uchwałę podejmuje zgromadzenie wspólników (spółki z o. o.) oraz walne zgromadzenie akcjonariuszy (spółki akcyjne). Podjęcie uchwały poprzedza sporządzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego, które powinno wykazać zysk w spółce. Jeżeli sprawozdanie wykaże stratę, to nie dojdzie do podziału zysku. Uchwała o podziale zysku i wypłacie dywidendy musi być podjęta w terminie do 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego. Podpisuje ją przewodniczący zgromadzenia oraz protokolant. Dodatkowo powinna zawierać informację o tym, którzy wspólnicy brali udział w zgromadzeniu.
