W Polsce przedsiębiorstwa dzielą się na te, które płacą podatek VAT oraz na te, które zwolnione są z tego obowiązku. W niektórych przypadkach zapłata VAT jest dobrowolna. Firma sama podejmuje decyzję o byciu czynnym podatnikiem VAT, a czasami ma obowiązek odprowadzania podatku.
Podatnikiem VAT jest każda spółka i każda jednoosobowa działalność gospodarcza. Jednak nie każdy podatnik VAT ma obowiązek odprowadzania podatku do urzędu skarbowego. Podatnicy VAT dzielą się na podatników VAT:
czynnych
zwolnionych, inaczej biernych.
Bycie czynnym podatnikiem VAT oznacza dla spółki, że ma ona obowiązek składania deklaracji VAT, wysyłania plików JPK VAT. Może też odliczać podatek VAT od zakupów. Z kolei podatnik zwolniony nie musi odprowadzać podatku VAT do urzędu skarbowego, ani nie może odliczyć go od zakupów. Na wystawianych fakturach ma obowiązek umieszczania skrótu „ZW” (zwolniony). Wykaz wszystkich podatników VAT (czynnych i zwolnionych) zawiera tzw. biała lista podatników.
Zwolnienie z VAT
Występują dwa rodzaje zwolnień z VAT:
przedmiotowe
podmiotowe.
Zwolnienie przedmiotowe – objęte są nim firmy wyszczególnione w katalogu branż zwolnionych (art. 43 ustawy o VAT). Znajdują się w nim między innymi firmy z branży: usług medycznych, edukacyjnych, czy finansowych (udzielanie kredytów i pożyczek, sprzedaż ubezpieczeń). Zwolnienie przedmiotowe jest przywilejem nadanym na mocy obowiązującego prawa, którego nie można się zrzec. W jego przypadku brak jest jakiegokolwiek limitu. Należy się ono bez względu na wysokość osiąganych przychodów, dochodów itp. Spółka zwolniona z VAT-u przedmiotowo nie płaci podatku, nawet gdyby chciała. Przykładowo jeżeli zajmuje się sprzedażą kredytów, to nie wolno jej wystawiać faktur z VAT. Zwolnienie podmiotowe – kryterium kwalifikującym jest wartość sprzedaży, która nie może przekroczyć określonego, rocznego limitu. Prawo do niego mają również nowe firmy dopiero rozpoczynające działalność, które przewidują, że nie przekroczą kwoty ustalonego limitu. W 2021 roku limit zwolnienia podmiotowego został określony na 200 000 zł. Po przekroczeniu tej wartości zwolnienie traci swoją moc i firma ma obowiązek rejestracji do VAT. Musi być czynnym podatnikiem VAT.
PRZYKŁAD Spółka świadczy usługi marketingowe. Przy jej zakładaniu wspólnicy założyli, że nie przekroczą limitu 200 000 zł. Na początku prowadzenia działalności nie zarejestrowali się jako czynni podatnicy VAT. Jednak jeżeli w trakcie roku sprzedaż przekroczy wskazany limit to będą musieli dokonać rejestracji do VAT.
Podatek VAT – które firmy muszą go płacić?
Niektóre czynności powinny być koniecznie opodatkowane podatkiem VAT. Zostały one określone w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT. Należą do nich między innymi dostawy:
energii elektrycznej
wyrobów tytoniowych
budynków, budowli lub ich części
nowych środków transportu
towarów w ramach zawartej umowy na odległość bez fizycznej obecności stron, jak: dostawy preparatów kosmetycznych, komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych
urządzeń elektrycznych
świadczących usługi prawnicze: w zakresie doradztwa z wyłączeniem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt
ściąganiem długów
usługi jubilerskie.
Spółki, które zajmują się wymienionymi czynnościami nie mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego i dlatego też muszą płacić VAT od każdej zawartej transakcji. Firma powinna zarejestrować się najpóźniej na dzień wcześniej przed rozpoczęciem świadczenia usług.
Kary za brak rejestracji do VAT
Jeżeli firma ma obowiązek rejestracji jako czynny podatnik VAT i powinna płacić podatek, a tego nie robi musi liczyć się z tym, że zostanie na nią nałożona kara. Oprócz tego, że będzie musiała zapłacić zaległe podatki, to jeszcze dodatkowo karę grzywny. Rodzaj i wysokość sankcji zależy od skali zaniedbania. Organ podatkowy może potraktować je jako wykroczenie lub jako przestępstwo karno-skarbowe, za które grożą duże kary finansowe, a czasami nawet ograniczenie wolności lub kara więzienia.
Podsumowanie
To czy firma ma obowiązek zapłaty podatku VAT, czy też jest z niego zwolniona zależy od działalności jaką prowadzi firma i od osiąganego przez nią przychodu. Niektóre firmy prowadzą działalność, która uprawnia do zwolnienia przedmiotowego i one zawsze nie płacą podatku VAT. Natomiast spółki, które zwolnione są podmiotowo często zastanawiają się, czy mogą skorzystać ze zwolnienia. Najczęściej dotyczy to małych warsztatów samochodowych, których przychód jest mniejszy od 200 000 zł, ale czasami naprawa wymaga wymiany starych części na nowe, a taka czynność może być potraktowana jako obrót częściami do samochodu, co nie kwalifikuje się do skorzystania ze zwolnienia z VAT.
