Czasami wspólnicy spółki cywilnej bądź jeden ze wspólników podejmują decyzję o sprzedaży firmy na rzecz jednoosobowej działalności gospodarczej należącej do jednego ze wspólników. Czy taka sprzedaż wymaga zapłaty podatku?
Umowa spółki cywilnej stanowi umowę zawartą przez wspólników. W ten sposób wspólnicy dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Majątek wykorzystywany w pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej jest własnością wspólników spółki w ramach współwłasności łącznej. Sama spółka nie jest właścicielem majątku.
Sprzedaż spółki cywilnej wspólnikowi – podatek PIT
W przypadku podatku dochodowego sprzedaż spółki cywilnej wspólnikowi jest bardziej skomplikowaną czynnością w porównaniu z podatkiem VAT. W świetle podatku PIT spółka cywilna nie jest odrębnym podatnikiem tego podatku. Spółka sama w sobie nie rozlicza podatku dochodowego. Rozliczają go wspólnicy na zasadzie proporcji w stosunku do posiadanych udziałów. Spółka cywilna powstaje w związku z zawartą umową pomiędzy wspólnikami. Zgodnie z przepisami nie jest ona samodzielnym podmiotem prawa. Wszystkie składniki majątku wykorzystywane do prowadzenia działalności są współwłasnością wspólników. W obrocie gospodarczym spółka cywilna nie jest uważana za przedsiębiorstwo. Przedsiębiorcami są jedynie jej wspólnicy. W związku z tym nie wiadomo dokładnie, czy transakcje dokonywane pomiędzy spółką, a wspólnikiem, czy wspólnikami są w ogóle możliwe i czy nie oznaczają czynności dokonywanych z samym sobą. W tej kwestii zdania podzielone mają również organy podatkowe. Niektórzy urzędnicy uważają, że transakcje pomiędzy spółką, a jej wspólnikiem są możliwe do wykonania. Drudzy z kolei są zdania, że takie operacje gospodarcze nie mogą mieć miejsca. Wyroki i interpretacje wydawane przez organy podatkowe zawierają poparcie dla obu stanowisk.
Przykładowo w interpretacji nr IPPB1/415-215/12-4/ES z dnia 28 maja 2012 roku można przeczytać między innymi, że czynność zawarcia przedmiotowej umowy pomiędzy spółką cywilną, a jej wspólnikiem uważanej za zawartą po części z samym sobą w świetle prawa cywilnego uważana jest za czynność niedozwoloną. Z kolei w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego nr II FSK 2627/16 z dnia 2 grudnia 2016 roku zostało zawarte stwierdzenie, że jeżeli w świetle ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, spółka cywilna nie jest uważana za odrębną od wspólnika jednostkę podatkową, nie uzyskuje też przychodu, to również nie ponosi kosztów. Należy też wskazać, że wydatek poniesiony przez spółkę na wynajęcie lokalu użytkowego od jednego ze wspólników spółki nie jest uznawany za koszt uzyskania przychodu tego wspólnika w części wynikającej z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określającego przychody z udziału w spółce, w wspólnej własności czy przychody z pozarolniczej działalności. W związku z powyższym stwierdzenie, że taka operacja jest świadczeniem na rzecz samego siebie jest całkowicie słuszne. Niektóre z interpretacji zawierają też zgoła odmienne opinie stwierdzające o możliwości zawierania tego typu transakcji pomiędzy wspólnikiem, a spółką cywilną. Potwierdzeniem takiego stanowiska może być wyrok wydany przez Sąd Najwyższy z dnia 20 czerwca 2007 roku, sygn. akt V CSK 132/07, w którym wskazał on, że istnieje możliwość dokonywania przesunięć majątkowych pomiędzy majątkiem spółki cywilnej, a majątkiem poszczególnych wspólników.
Najnowsze stanowisko organów podatkowych wyklucza transakcje wspólnika spółki cywilnej zarówno z kosztów, jak i z przychodów. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 31 grudnia 2018 roku o nr 0113-KDIPT2-1.4011.528.2018.3.MD napisał, że jeżeli wydatki w części przypadającej na wspólnika spółki cywilnej nie stanowią dla niego kosztów uzyskania przychodów, to świadczenie samemu sobie w wymienionej części nie może przyczynić się do powstania przychodu podatkowego, co oznacza, że wspólnik w tej części nie powinien uznać tego przychodu. Jeżeli chodzi o należności wynikające z najmu oraz sprzedaży towarów od spółki cywilnej mogą one stanowić dla wspólnika przychód podatkowy podlegający pod opodatkowanie w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, ale tylko w części przypadającej od drugiego wspólnika spółki cywilnej (1/2 części).
Sprzedaż spółki cywilnej wspólnikowi – podatek VAT
Za podatnika zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT uważana jest osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, a także osoba fizyczna wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą, na którą wskazuje ust. 2 tejże ustawy bez względu na cel lub rezultat tej działalności. W związku z tym spółka cywilna jest odrębnym podatnikiem VAT wobec wspólników, którzy także są podatnikami podatku VAT w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przepisy ustawy nie są stosowane w stosunku do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Określenie „transakcja zbycia” jest zbliżone do terminu „dostawa towarów”. Należy je rozumieć tak jak przedstawia to art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, czyli: „przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel”. Zbycie oznacza wszelkie czynności związane z tym przeniesieniem, jak np. sprzedaż, darowiznę bądź przeniesienie własności w formie aktu niepieniężnego, inaczej aportu. Ze zbyciem wiążą się pewne okoliczności, które rzeczywiście muszą wiązać się z daną transakcją i to one decydują czy doszło do zbycia. Podatnik musi prawidłowo nazwać dokonywaną czynność. Tylko wtedy będzie można poprawnie określić przedmiot opodatkowania.
Zarówno składniki materialne, jak i niematerialne będące w przedsiębiorstwie powinny wzajemnie się uzupełniać. W przedsiębiorstwie, które jest zbywane muszą być zachowane związki pomiędzy jego poszczególnymi składnikami tak, aby po przekazaniu całości można było w dalszym ciągu prowadzić działalność gospodarczą. Wynika z tego, że sprzedaż całego przedsiębiorstwa spółki cywilnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Podobne zdanie ma Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który przedstawił swoje stanowisko w interpretacji nr 0114-KDIP1-1.4012.208.2019.2.JO z dnia 28 czerwca 2019 roku. Można w niej przeczytać między innymi, że czynność zbycia przedsiębiorstwa spółki cywilnej na rzecz jednego ze wspólników spółki, który nadal ma kierować działalnością prowadzonej do tej pory przez spółkę, nie podlega pod opodatkowanie podatkiem VAT.
Podsumowanie
Jeżeli wspólnicy spółki cywilnej sprzedają jednemu ze wspólników całe przedsiębiorstwo, a wspólnik nabywa je w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, to wtedy po stronie tego wspólnika nie wystąpi przychód. Natomiast po stronie drugiego wspólnika, który nie nabywa spółki wystąpi przychód w wysokości 50% kwoty netto ze sprzedaży. Wspólnik będący nabywcą ma prawo do kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50% kwoty netto ze sprzedaży. Potwierdzeniem tego są interpretacje indywidualne wydane przez Dyrektora Krajowej Interpretacji Skarbowej nr 0113-KDIPT2-1.4011.528.2018.3.MD z dnia 31 grudnia 2018 roku oraz interpretacji nr 0115-KDIT3.4011.336.2018.1.DP z dnia 23 października 2018 roku.
