W Polsce jedną z form prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka cywilna. Wiążą się z nią określone obowiązki podatkowe. Jednym z podatków, który powinien być zapłacony jeszcze na etapie zawierania umowy spółki cywilnej jest podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Co to za podatek i kto musi go zapłacić?
Spółka cywilna – podstawowe informacje, podatek od czynności cywilnoprawnych
Regulacje związane ze spółką cywilną zostały zawarte w przepisach Kodeksu cywilnego. Wspólnicy, którzy podpiszą umowę spółki zobowiązują się tym samym do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 par. 1 Kodeksu cywilnego). Wspólnik może wnieść do spółki wkład w postaci własności lub innych praw bądź w postaci świadczonych usług. Należy domniemywać, że każdy wspólnik wnosi wkłady jednakowej wartości.
Jak wskazuje art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. k ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnychzapłatą podatku PCC objęte są umowy spółki. Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy przepisy dotyczące umowy spółki oraz jej zmiany mają przede wszystkim zastosowanie do aktów założycielskich spółek, statutów spółek oraz ich zmiany. Art. 1a pkt 1 ustawy wskazuje, że określenie „spółka osobowa” użyte w ustawie odnosi się do spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej.
Umowa spółki osobowej i jej zmiana podlegają pod opodatkowanie podatkiem PCC tylko w sytuacji, kiedy dokonanie czynności ma miejsce na terytorium RP, gdzie znajduje się siedziba spółki. Obowiązek w wymienionym podatku powstaje w chwili dokonania czynności cywilnoprawnej jaką jest przykładowo zawarcie umowy spółki. Obowiązkiem podatkowym przy umowie spółki cywilnej objęci są jej wspólnicy, którzy zobowiązani są w sposób solidarny do zapłaty podatku. W przypadku zawarcia umowy spółki podstawą opodatkowania jest wartość wkładów wniesionych do spółki osobowej lub wartość kapitału zakładowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stawka podatku naliczana od umowy spółki wynosi 0,5%. Jednym z obowiązków w zakresie podatku PCC jest złożenie deklaracji PCC-3w terminie 14 dni licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego. Podatek powinien być odprowadzony w tym samym terminie.
Jeżeli umowa spółki została zawarta pomiędzy kilkoma wspólnikami, to zgodnie z przepisami każdy z nich ma obowiązek złożyć deklarację PCC-3 lub ewentualnie informację PCC-3/A. Podatek może zapłacić jeden ze wspólników lub kilku wspólników w dowolnych proporcjach. Działa tu zasada solidarnej odpowiedzialności. Spółka cywilna sama w sobie nie jest podatnikiem podatku PCC ani nie posiada zdolności prawnej. Wynika to z jej konstrukcji.
Umowa spółki cywilnej – obowiązek podatkowy i co stanowi podstawę opodatkowania?
Określając podstawę opodatkowania należy odnieść się do art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest w nim napisane, że przy umowie spółki podstawę opodatkowania tworzy wartość wkładów spółki osobowej lub wartość kapitału zakładowego. Oznacza to, że podstawą opodatkowania jest wartość wkładu wniesionego do spółki, który został określony w umowie. Zgodnie z przepisami nie ma możliwości brania pod uwagę wartości rynkowej. Obowiązek podatkowy powstaje w wyniku wystąpienia określonego zdarzenia prawnego jakim jest umowa spółki. Sama czynność wniesienia wkładów nie powoduje powstania obowiązku podatkowego. W związku z tym, aby wystąpiło opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych musi zostać dokonana czynność z przedmiotowego zakresu ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, która została wymieniona w zamkniętym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu. Do takich czynności zalicza się między innymi zawarcie umowy spółki. Nie jest nią zatem czynność wniesienia wkładu do spółki, która nie została zakwalifikowana do czynności objętych podatkiem PCC.
Biorąc pod uwagę powyższe nie można tylko na podstawie samego momentu wniesienia wkładu do spółki określić obowiązku zapłaty podatku. Na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych widać, że przy umowie spółki osobowej obowiązek podatkowy powstaje w momencie dokonania czynności cywilnoprawnej, a więc w tym przypadku w chwili zawarcia umowy spółki lub jej zmiany. Zatem dokonując podsumowania należy stwierdzić, że zgodnie z zapisami ustawy o podatku PCC, nie można uzależnić momentu powstania obowiązku podatkowego od wykonania zobowiązania, czyli wniesienia do spółki zadeklarowanego wkładu.
Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy PCCwartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku biorąc pod uwagę ich miejsce położenia, stanu oraz stopnia zużycia, a także w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia dokonania czynności nie odliczając od nich ciężarów i długów.
Powyższego przepisu art. 6 ust. 2 ustawy PCC nie stosuje się do wartości rynkowej. W tym przypadku podstawą opodatkowania jest wartość wkładów wskazana przez wspólników w umowie spółki cywilnej. Nie ma konieczności odwoływania się do wartości rynkowej wnoszonych wkładów. W związku z powyższym należy mieć na uwadze, że czynnością podlegającą opodatkowaniu jest zawarcie umowy spółki cywilnej, a nie wniesienie wkładu.
PRZYKŁAD 1 Sześć osób założyło spółkę cywilną. Każdy z nich w terminie 14 od momentu zawarcia umowy spółki złożył deklarację PCC-3. Wspólnicy uzgodnili, że podatek zapłaci tylko jeden z nich zgodnie z zasadą solidarnej odpowiedzialności. Uregulowanie zobowiązania przez jednego ze wspólników oznacza zwolnienie z długu pozostałych.
PRZYKŁAD 2 1 października dwóch wspólników zawarło umowę spółki cywilnej. W umowie znalazły się między innymi ustalenia dotyczące wysokości wkładów. Wspólnicy wnieśli je 8 października. Okres 14 dni przeznaczony na złożenie deklaracji PCC-3 musi być liczony począwszy od dnia 1 października.
Podsumowanie
Przy umowie spółki cywilnej obowiązek podatkowy w podatku PCC powstaje w dacie zawarcia umowy. Obowiązkiem rozliczenia podatku objęci są wspólnicy. Za zobowiązania podatkowe odpowiadają solidarnie.
