Umowa o dzieło z osobą współpracującą. Jakie koszty autorskie?
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub inną działalność zarobkową mogą prosić inne bliskie im osoby o pomoc w wykonywaniu czynności związanych z tą działalnością. Mówimy wtedy o osobach współpracujących. Jeżeli osoba współpracująca osiąga przychód, to może zostać zatrudniona w firmie na przykład na podstawie umowy o dzieło. Taka umowa może mieć postać umowy licencyjnej, czyli umowy o dzieło autorskie.
Pojęcie osoby współpracującej wprowadziła ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz. U. z 2022 roku poz. 1009 ze zm. Chodziło o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowego osób bliskich przedsiębiorcy pomagających mu w prowadzeniu działalności gospodarczej. Za osobę współpracującą z:
osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą
osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia bądź innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia
osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców, czyli przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, którzy podejmują działalność gospodarczą po raz pierwszy lub podejmują ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonują jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej
może zostać uznany małżonek, dzieci, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, rodzice, macocha lub ojczym przedsiębiorcy, którzy pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i pomagają mu w prowadzeniu działalności. Przedsiębiorca ma obowiązek odprowadzania za taką osobę składek na ZUS, których wysokość zależy od zasad na podstawie, których odbywa się współpraca.
Za osobę współpracującą nie uważa się rodzeństwa właściciela firmy oraz osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w związku z przygotowaniem danej osoby do nauki zawodu.
Umowa o pracę z osobą współpracującą może zostać zawarta w ramach:
stosunku pracy
umowy cywilnoprawnej, również w ramach umowy o dzieło.
Autorskie koszty uzyskania przychodu
Zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 roku poz. 1128 ze zm.)za koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania z praw autorskich przez twórców oraz artystów wykonawców korzystających z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami zostały określone na 50% uzyskanego przychodu. Koszty oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a także na ubezpieczenie chorobowe, dla których podstawę wymiaru stanowi przychód.
Wymieniony przepis ma zastosowanie do przychodów uzyskanych z tytułu:
działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa
działalności artystycznej (sztuka aktorska, estradowa, taneczna i cyrkowa oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki
produkcji audialnej i audiowizualnej
działalności publicystycznej
działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej i wydawniczej
działalności konserwatorskiej
prawa zależnego, o którym mówi art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 oraz z 2020 r. poz. 288) do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia
działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz działalności dydaktycznej prowadzonej w uczelni (art. 22 ust. 9b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
W danym roku podatkowym łączne koszty uzyskania przychodów wskazanych w ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie mogą być wyższe od kwoty będącej górną granicą pierwszego przedziału skali podatkowej, na którą wskazuje art. 27 ust. 1 ustawy (120 000 zł). Art. 22 ust. 1 ustawy podaje definicję kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z którą kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów.
Czym jest utwór? (art. 1 ust 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych)
Za utwór jako przedmiot prawa autorskiego uważany jest każdy przejaw działalności twórczej mający indywidualny charakter, który został ustalony w jakiejkolwiek postaci. Bez znaczenia jest jego wartość przeznaczenie i sposób wyrażenia.
W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); 2) plastyczne; 3) fotograficzne; 4) lutnicze; 5) wzornictwa przemysłowego; 6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 7) muzyczne i słowno-muzyczne; 8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w tym filmowe). Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Umowa o dzieło podpisana z osobą współpracującą
Najbardziej korzystną umową podpisaną z osobą współpracującą pod względem podatkowym jest umowa o dzieło autorskie. W przypadku tego rodzaju umowy następuje przeniesienie przez wykonawcę dzieła autorskich praw majątkowych do stworzonego utworu będącego przedmiotem umowy o dzieło na osobę zamawiającą. Oznacza to, że wykonawca udziela zamawiającemu licencji na określone elementy utworu, do których zalicza się w szczególności:
utrwalanie i zwielokrotnianie utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym za pomocą techniki drukarskiej, reprograficznej, zapisu magnetycznego oraz techniki cyfrowej
obrót oryginałem lub egzemplarzami, na których utwór został utrwalony, wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału bądź egzemplarzy w zakresie rozpowszechniania utworu w inny sposób niż określony wyżej, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie wybranym przez siebie.
Jeżeli umowa o dzieło, którą wykonuje osoba współpracująca nie jest umową licencyjną, to koszty uzyskania przychodu wynoszą 20% od osiągniętego przychodu i oblicza się je od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika i opłacone przez podatnika składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe w danym okresie rozliczeniowym. Zasada ta została wskazana w art. 22 ust. 9 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku, kiedy umowa o dzieło jest umową autorską (licencyjną), to koszty uzyskania przychodu z takiej umowy wynoszą 50% od uzyskanego przychodu. Z punktu widzenia osoby współpracującej umowa licencyjna pod kątem podatkowym jest dla niej znacznie korzystniejsza w stosunku do opodatkowania zwykłej umowy o dzieło.
Pomimo, że osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło nie podlegają pod ubezpieczenia społeczne, to w przypadku posiadania statusu osoby współpracującej objęte są obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym (dobrowolnie chorobowym). Ustalając koszty uzyskania przychodów dla osoby współpracującej, która wykonuje pracę na podstawie umowy o dzieło, w tym umowę licencyjną i udziela licencji, oblicza się od przychodu uzyskanego przez wspomnianą osobę pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne i rentowe) oraz ubezpieczenie chorobowe.
