Przedsiębiorca decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej ma do wyboru różne formy prawne. Przy wyborze najbardziej odpowiedniej dla siebie powinien zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii, jak np.: koszty związane z otwarciem działalności, czy problem odpowiedzialności finansowej. W Polsce jedną z form są spółki. Jak założyć spółkę, jaki jest sposób jej działania?
handlowe – sposób ich tworzenia i funkcjonowania reguluje Kodeks spółek handlowych
spółki osobowe
spółki kapitałowe
spółka cywilna.
Spółka cywilna
nie jest samodzielnym podmiotem prawnym. Nie posiada osobowości prawnej. Jej prowadzeniem muszą zająć się wspólnicy. Nie ma statusu przedsiębiorcy, chociaż ma nadany numer REGON i NIP. Może być pracodawcą. Posiada w tym zakresie zdolność sądową i procesową. Sama w sobie nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Są nimi wspólnicy. Natomiast jest podatnikiem podatku VAT i podatku akcyzowego. Umowa spółki powinna być sporządzona na piśmie. Wystarczy zwykła forma, pod warunkiem, że wspólnik nie wniesie do spółki nieruchomości. W takiej sytuacji umowa, jak i wszelkie zmiany będą musiały zostać zawarte u notariusza w formie aktu notarialnego.
W zależności od wysokości osiąganych przychodów zależy rodzaj prowadzonej księgowości. Z chwilą przekroczenia przychodu w kwocie 2 000 000 euro, obowiązkowo będzie to pełna księgowość. Podobnie jeżeli wspólnikiem jest osoba prawna, to niezależnie od wysokości osiąganych przychodów zachodzi obowiązek rozliczania się na podstawie ksiąg rachunkowych. W pozostałych przypadkach wystarczy prowadzenie księgi przychodów i rozchodów. Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za wszystkie zobowiązania spółki. Do wierzyciela należy decyzja gdzie najpierw skieruje egzekucję. W nazwie spółki powinni być wymienieni wszyscy jej wspólnicy.
Spółka jawna
to najprostsza ze wszystkich spółek handlowych. Nie jest osobą prawną, ale posiada zdolność prawną, co oznacza że może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Może też być pozywana przez inne podmioty, jak i sama może pozywać. Posiada status przedsiębiorcy. Wspólnicy wnoszą wkłady i podejmują inne działania jeżeli zostały ustanowione w umowie. Umowa pod rygorem nieważności powinna zostać zawarta w formie pisemnej i zawierać przynajmniej następujące informacje:
firmę i siedzibę spółki
określenie wkładów wnoszonych przez wspólników (każdego z nich) i ich wartości
przedmiot działalności spółki
czas trwania spółki o ile został oznaczony.
Umowa może zostać zawarta także z wykorzystaniem określonego wzorca. Wspólnicy muszą wypełnić formularz udostępniony w systemie teleinformatycznym i podpisać go kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Do spółki jawnej musi wejść co najmniej 2 wspólników. Mogą to być osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, ale posiadające zdolność prawną. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem (wspólnik odpowiada na równi z innymi wspólnikami oraz z samą spółką). Odpowiedzialność wspólników ma charakter subsydiarny, tzn. że egzekucja z majątku wspólnika będzie miała miejsce wtedy kiedy egzekucja z majątku spółki będzie bezskuteczna.
Spółka partnerska
może zostać założona wyłącznie przez osoby fizyczne wykonujące wolny zawód i mające uprawnienia do jego wykonywania. Partnerami w spółce partnerskiej mogą być osoby uprawnione do wykonywania zawodu:
adwokata
aptekarza
architekta
inżyniera budownictwa
biegłego rewidenta
brokera ubezpieczeniowego
doradcy podatkowego
maklera papierów wartościowych
doradcy inwestycyjnego
księgowego
lekarza
lekarza dentysty
lekarza weterynarii
notariusza
pielęgniarki i położnej
fizjoterapeuty
radcy prawnego
rzecznika patentowego
rzeczoznawcy majątkowego
tłumacza przysięgłego.
Umowa półki partnerskiej powinna zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności i zawierać przynajmniej:
określenie wolnego zawodu jaki wykonują partnerzy spółki
przedmiot działalności spółki
nazwiska i imiona partnerów ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, jeżeli umowa spółki zawiera wpis o odpowiedzialności
nazwiska i imiona partnerów reprezentujących spółkę (jeżeli tylko niektórzy z partnerów pełnią funkcję reprezentacji)
firmę i siedzibę spółki
czas trwania spółki o ile został oznaczony
określenie wysokości wkładów wnoszonych przez każdego partnera.
Nazwa spółki partnerskiej musi zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, jedno z następujących oznaczeń: „i partner”, „i partnerzy”, „spółka partnerska”, jak również oznaczenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność, to w spółce partnerskiej, w pierwszej kolejności odpowiedzialność spada na samą spółkę jako odrębny podmiot prawny. Partnerzy odpowiedzialni są w sposób subsydiarny, solidarny i nieograniczony oraz zależny od rodzaju zobowiązania. Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki jakie wynikają z wykonywania wolnego zawodu przez pozostałych partnerów.
PRZYKŁAD 1 Spółka partnerska została stworzona przez dwóch partnerów wykonujących zawód radcy prawnego: przez p. Andrzeja oraz p. Jana. Jeden z ich kontrahentów z uwagi na błąd p. Jana (niedopełnienie obowiązków) poniósł szkodę. P. Jan zajmował się sprawą kontrahenta samodzielnie. Odpowiedzialność w tej sprawie ponosi spółka oraz subsydiarnie p. Jan.
PRZYKŁAD 2 P. Anna oraz p. Danuta prowadzą wspólnie spółkę partnerską. Od pewnego czasu spółka posiada zaległości w opłatach za media. Do odpowiedzialności może zostać pociągnięta sama spółka i subsydiarnie obie wspólniczki.
Spółka komandytowa
Przedsiębiorcy często decydują się na prowadzenie spółki komandytowej. Mogą ją założyć osoby fizyczne, osoby prawne, osoby ustawowe, także inne spółki handlowe. Spółka komandytowa nie posiada osobowości prawnej, ale ma zdolność do czynności prawnej. Może więc we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Spółka powstaje dopiero w momencie dokonania wpisu do rejestru. Umowa spółki, jak również jej uzupełnienie lub zmiana może być dokonana jedynie w formie aktu notarialnego. Umowa może też zostać zawarta za pomocą wzorca umowy. W tym przypadku zastosowanie mają przepisy dotyczące spółki jawnej, która także może zostać zawarta z wykorzystaniem wzorca umowy.
W umowie spółki komandytowej obowiązkowo musi znaleźć się:
wskazanie wspólnika ponoszącego odpowiedzialność w sposób nieograniczony
wskazanie wspólnika ponoszącego odpowiedzialność jedynie do sumy komandytowej
firma i siedziba spółki
przedmiot działalności spółki
czas trwania spółki o ile został oznaczony
wskazanie wysokości wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników
wysokość kwoty, do której każdy komandytariusz odpowiada względem wierzycieli.
Wspólnicy tworzący spółkę komandytową mogą ponosić różną odpowiedzialność, jak również mogą mieć inne uprawnienia do reprezentowania spraw spółki. Tzw. aktywnym wspólnikiem spółki jest komplementariusz, który ponosi pełną odpowiedzialność za jej zobowiązania, prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje. Z kolei drugi wspólnik zwany komandytariuszem jest tzw. wspólnikiem biernym. Nie prowadzi spraw spółki i jej nie reprezentuje. Ponosi odpowiedzialność jedynie do wysokości sumy komandytowej. Przez sumę komandytową należy rozumieć kwotowy zakres odpowiedzialności komandytariusza w stosunku do wierzycieli. Suma komandytowa ustalana jest oddzielnie dla każdego komandytariusza.
W firmie spółki oznaczonej jako „spółka komandytowa” musi znaleźć się nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza. Dopuszcza się używanie skrótu „sp.k.”. Często jest tak, że komplementariuszem zostaje osoba prawna. W takiej sytuacji w firmie spółki komandytowej powinno znaleźć się pełne brzmienie firmy, inaczej nazwy osoby prawnej z oznaczeniem „spółka komandytowa”. Jeżeli w spółce występuje też osoba fizyczna będąca także komplementariuszem, to w firmie może być także umieszczone jej nazwisko. W firmie spółki komandytowej nie trzeba umieszczać nazwiska lub firmy komandytariusza, ponieważ wtedy musiałby być zmieniony zakres jego odpowiedzialności. Jeżeli jednak dojdzie do takiej sytuacji, to wtedy będzie on odpowiadał w stosunku do osób trzecich tak samo jak komplementariusz. Spółka komandytowa sama w sobie nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Są nimi poszczególni wspólnicy, którzy jako osoby fizyczne mogą rozliczać się wg skali podatkowej lub liniowo. Dość często w obrocie gospodarczym można spotkać spółkę komandytową, której komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W tym przypadku wspólnicy spółki z o. o. pełnią funkcję komandytariuszy. W ten sposób wspólnicy jako osoby fizyczne ponoszą ograniczoną odpowiedzialność oraz unikają podwójnego opodatkowana. Wspólnikiem spółki komandytowej nie może być spółka cywilna, ponieważ nie posiada ona odrębnej zdolności prawnej.
Spółka komandytowo-akcyjna,
czyli połączenie spółki komandytowej z akcyjną. Posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej. Organami spółki komandytowo-akcyjnej mogą być: Rada Nadzorcza oraz Walne Zgromadzenie. Przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki i nie mają prawa do jej reprezentowania. W przypadku stosunku prawnego komplementariuszy stosuje się przepisy dotyczące spółki jawnej, a w pozostałych sprawach przepisy dotyczące spółki akcyjnej, takie jak: przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej oraz walnego zgromadzenia. Jedną z zalet spółki komandytowo-akcyjnej jest swoboda w działaniach jaką posiadają wspólnicy w zakresie jej funkcjonowania i organizacji. Spółka akcyjnamusi posiadać statut spisany koniecznie w formie aktu notarialnego, który zawiera następujące dane:
firmę i siedzibę spółki
przedmiot działalności spółki
czas trwania spółki o ile został oznaczony
oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza razem z ich wartością
wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji, liczbę akcji ze wskazaniem czy są to akcje imienne, czy też na okaziciela
liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia o ile mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów
nazwiska i imiona lub firmy komplementariuszy, ich siedziby, adresy lub adresy do doręczeń
organizację Walnego Zgromadzenia i Rady Nadzorczej jeżeli ustanowienie Rady Nadzorczej przewiduje ustawa lub statut.
Spółkę komandytowo-akcyjną zakładają osoby podpisujące jednocześnie statut. Przepisy wymagają, aby został podpisany przynajmniej przez wszystkich komplementariuszy. W firmie spółki należy oznaczyć jednego lub kilku komplementariuszy i podać oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna”. Dopuszcza się stosowanie skrótu: „S.K.A.”. Jeżeli komplementariusz jest osobą prawną, to firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełną nazwę osoby prawnej z oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna”. Dodatkowo można umieścić nazwisko komplementariusza będącego osobą fizyczną. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej mamy do czynienia z podwójnym opodatkowaniem: przychód spółki (podatek CIT) oraz dywidendy wypłacane wspólnikom
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
może być założona przez jedną lub więcej osób w każdym celu dopuszczonym przez prawo. Jednoosobowym założycielem spółki nie może być inna jednoosobowa spółka z o. o. Wspólnikami mogą zostać osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, ale ze zdolnością prawną. Wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać osobowa spółka handlowa. Umowa spółki z o. o. winna być zawarta w formie aktu notarialnego, jak również wg wzorca umowy i powinna określać:
firmę i siedzibę spółki
przedmiot działalności spółki
wysokość kapitału zakładowego
informację, czy wspólnik posiada więcej niż jeden udział
liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników
czas trwania spółki o ile został oznaczony.
Wspólnicy mają obowiązek wnieść wkład na pokrycie kapitału zakładowego. Kapitał zakładowy nie może być niższy od wartości 5 000 zł. Wartość nominalna udziału nie może być niższa od kwoty 50 zł. Nazwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może brzmieć dowolnie. Jednak powinna zawierać oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest użycie skrótu „spółka z o. o.” lub „sp. z o. o.”. Spółka z o. o. prowadzi działalność za pośrednictwem organów (nie przez wspólników). Wspólnicy spółki ponoszą minimalną odpowiedzialność, która ogranicza się do wysokości wniesionego wkładu na kapitał zakładowy. W momencie wpisania jej do rejestru, spółka otrzymuje osobowość prawną i może we własnym imieniu zaciągać zobowiązania jak i nabywać prawa. Spółka z o. o. jest podatnikiem podatku od osób prawnych CIT. Dodatkowo opodatkowaniu podlegają także dochody wspólników z tytułu udziałów wypłacane w formie dywidendy. Spółka jest również podatnikiem podatku VAT. Działalność w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga prowadzenia pełnej księgowości.
Spółka akcyjna
jest osobą prawną. Działalność prowadzi poprzez swoje organy. Może ją założyć jedna lub więcej osób: osoby fizyczne i osoby prawne (z wyjątkiem jednoosobowej spółki z o. o.) oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, ale mające zdolność prawną. Statut spółki akcyjnej powinien być spisany w formie aktu notarialnego i powinien określać:
firmę i siedzibę spółki
przedmiot działalności spółki
czas trwania spółki o ile został oznaczony
wysokość kapitału zakładowego i kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem, która została przeznaczona na pokrycie kapitału zakładowego
wartość nominalną akcji, ich liczbę oraz wskazanie czy akcje są imienne, czy na okaziciela
liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia o ile mają zostać wprowadzone akcje różnych rodzajów
imiona i nazwiska lub firmy założycieli
liczbę członków zarządu i rady nadzorczej lub co najmniej minimalną bądź maksymalną liczbę członków organów, jak również podmiot uprawniony do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej
pismo do ogłoszeń o ile spółka nosi się z zamiarem zamieszczania ogłoszeń poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym.
Spółka akcyjna ma prawo do emisji akcji na giełdzie papierów wartościowych. Do utworzenia spółki wymagany jest wyższy kapitał zakładowy, którego minimalna wartość wynosi 100 000 zł. Spółka odpowiada całym swoim własnym majątkiem za zobowiązania. Odpowiedzialność akcjonariuszy mieści się w poziomie ryzyka gospodarczego. Spółka akcyjna przewidziana jest dla dużych podmiotów, które prowadzą działalność na dużą skalę.
Prosta Spółka Akcyjna (PSA)
Od 1 lipca 2021 roku ma zacząć działać nowa spółka kapitałowa, Prosta Spółka Akcyjna (PSA). Została wprowadzona ustawą z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. Nowa spółka ma wiele zalet. Do jej założenia nie jest potrzebny kapitał zakładowy, który został zastąpiony kapitałem akcyjnym o minimalnej wartości 1 zł. Spółkę obowiązują uproszczone zasady funkcjonowania. Prostą Spółkę Akcyjną może utworzyć jedna lub więcej osób z wyłączeniem jednoosobowej spółki z o. o. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego lub z wykorzystaniem wzorca umowy (podpis kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym). Spółka może posiadać dowolną firmę koniecznie z oznaczeniem „Prosta spółka akcyjna”. Można używać też skrótu „P. S. A.”. Spółka odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem. Akcjonariusze ryzykują utratę środków jakie wnieśli do spółki.
Prosta spółka akcyjna:
nie będzie posiadała statusu spółki publicznej
akcje spółki nie będą notowane na giełdzie
będzie podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych
księgowość będzie prowadzona w formie ksiąg rachunkowych.
