Przekazanie firmy, czy trzeba zapłacić podatek VAT?
Podatek VAT dotyczy wielu czynności odpłatnych i nieodpłatnych. Jedną z nich jest przekazanie przedsiębiorstwa. Czy zbycie przedsiębiorstwa objęte jest zapłatą podatku VAT?
Przekazanie przedsiębiorstwa w świetle przepisów ustawy o podatku VAT
Jak wskazuje art. 6 ustawy o VAT w pkt 1 (Wyłączenie stosowania przepisów ustawy)
Przepisów ustawy nie stosuje się do: 1) transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
W tym przypadku pojęcie określające „zbycie” odnosi się zarówno do zbycia odpłatnego jak i nieodpłatnego, co oznacza, że w zakres ten wchodzi także czynność darowizny. Zgodnie z wyrokiem nr I SA/Gd 468/21 z dnia 26 maja 2021 roku wydanym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny z Gdańska nabycie przedsiębiorstwa w drodze spadku nie jest objęte zapisem ze wspomnianego wyżej przepisu art. 6 ustawy o VAT. Przy nabyciu przedsiębiorstwa w drodze spadku nie ma znaczenia stopień pokrewieństwa występujący pomiędzy zbywcą, a nabywcą. Opisana transakcja przekazania przedsiębiorstwa nie jest objęta zapłatą należnego podatku od towarów i usług. Dodatkowo podatnik nie musi również dokonywać korekty podatku odliczonego od przekazywanych składników majątku. Zgodnie z art. 91 ust. 9 ustawy przy transakcjach zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa korektę określoną w ust. 1 – 8 art. 91 ustawy powinien dokonać nabywca przedsiębiorstwa lub nabywca zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Transakcja związana z przekazaniem przedsiębiorstwa jest neutralna w podatku VAT.
PRZYKŁAD 1 Przedsiębiorca, czynny podatnik VAT przekazał w całości swoje przedsiębiorstwo synowi w ramach darowizny. W ten sposób syn przejął firmę i zaczął prowadzić działalność zwolnioną z podatku VAT. Sama transakcja darowizny nie wymaga zapłaty podatku VAT. Jednak zmiana przeznaczenia składników firmowych z wykorzystywanych do czynności opodatkowanych na czynności zwolnione zobowiązuje nowego właściciela do dokonania korekty podatku VAT, który wcześniej odliczył ojciec.
Kontynuacja działalności przez nabywcę – konieczny warunek
Aby transakcja przekazania przedsiębiorstwa została wyłączona z opodatkowania, to przedsiębiorstwo powinno zostać przekazane w całości oraz nabywca musi kontynuować prowadzenie firmy. Oznacza to, że nabywca po nabyciu musi nadal prowadzić przedsiębiorstwo. Zasada kontynuacji prowadzenia działalności po nabyciu przedsiębiorstwa została potwierdzona między innymi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku nr I SA/Po 517/20 z dnia 30 marca 2021 roku, w którym stwierdził on, że dostawa składników majątku może zostać uznana za dostawę przedsiębiorstwa niepodlegającą pod opodatkowanie zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT tylko w przypadku kontynuacji prowadzonej wcześniej działalności.
PRZYKŁAD 2 Brat przekazał siostrze w ramach umowy darowizny swoje przedsiębiorstwo. Siostra nie chciała prowadzić firmy i w związku z tym sprzedała wszystkie składniki majątku należące do przedsiębiorstwa. W tej sytuacji zasada kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstwa nie została zachowana, dlatego sama transakcja przekazania przedsiębiorstwa nie może skorzystać z wyłączenia, o którym mowa jest w art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.
Przekazanie całości przedsiębiorstwa – czy obowiązuje podatek VAT?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym przez przedsiębiorstwo należy rozumieć zespół składników materialnych i niematerialnych jakie służą do prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 6 ustawy o VAT przedmiotem, który może zostać przekazany jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, dlatego przy dokonaniu tej czynności należy wskazać, że przedmiotem przekazania jest zorganizowany zespół składników, które służą do prowadzenia działalności gospodarczej. Jednak samo zorganizowanie składników majątku nie wystarczy. Muszą one charakteryzować się całkowitą odrębnością, która pozwoli im samodzielnie funkcjonować w obrocie gospodarczym. Jeżeli więc zostanie przekazanych tylko kilka składników majątkowych, które nie pozwalają na dalsze prowadzenie działalności gospodarczej, to takie przekazanie nie zostaje uznane za zbycie przedsiębiorstwa.
PRZYKŁAD 3 Przedsiębiorca, czynny podatnik VAT prowadzi firmę oferującą usługi budowlane. W 2021 roku przekazał synowi jedną z posiadanych hal magazynowych oraz dźwig. Czy w tej sytuacji możemy mówić o przekazaniu przedsiębiorstwa w całości?
Odpowiedź: Takie przekazanie składników majątku nie może zostać uznane za przekazanie przedsiębiorstwa jako całości. W tej sytuacji art. 6 ustawy o VAT nie ma zastosowania.
W niektórych sytuacjach wyłączenie pojedynczego składnika majątku przedsiębiorstwa nie oznacza, że art. 6 pkt 1 ustawy o VAT nie znajdzie zastosowania. Za przykład może posłużyć wyrok wydany przez Naczelny Sąd Administracyjny z dnia 21 czerwca 2012 roku, nr I FSK 1586/11, w którym sąd wskazał, że sam fakt wyłączenia któregokolwiek składnika majątku nie może przesądzać o tym, że z powodu wyłączenia przedmiotem zbycia nie jest zorganizowana część przedsiębiorstwa. W przypadku zbycia przedsiębiorstwa o jego zbyciu decyduje przede wszystkim fakt, czy przy użyciu tej części możliwe jest dalsze samodzielne prowadzenie działalności gospodarczej. Jeżeli po wyłączeniu określonego składnika majątku wydzielona część majątku nie została pozbawiona cech przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, to takie zbycie nie jest objęte podatkiem VAT. Podsumowując, jeżeli mowa jest o czynności dotyczącej przedsiębiorstwa, to koniecznie muszą wchodzić do niej te elementy, które będą umożliwiały kontynuację prowadzenia działalności gospodarczej. W tej kwestii jednak warto mieć na uwadze, że kryteria jak i wzorce brane pod uwagę mogą zmieniać się w zależności od rzeczywiście występujących okoliczności w danym przypadku.
Podsumowanie
Aby można było mówić o zbyciu przedsiębiorstwa powinny zostać wykonane czynności, które po przeniesieniu na nabywcę środków nawet w minimalnej ilości pozwolą mu kontynuować działalność gospodarczą w zakresie realizowanym w przedsiębiorstwie przed jego przeniesieniem. Tak więc o ile komplet przekazanych składników będzie stanowić całość, która pozwoli kontynuować działalność przez nabywcę, to w takiej sytuacji dochodzi do zbycia przedsiębiorstwa, która to czynność jest neutralna pod względem podatku od towarów i usług.
