Do Kodeksu spółek handlowych została wprowadzona tzw. zasada business judgment rule, czyli prawo do błędu. Zadaniem tego rozwiązania jest ochrona osób sprawujących funkcję członków zarządu lub rad nadzorczych, którzy w związku z pełnioną funkcją podejmują różne decyzje biznesowe. Prawo do błędu ma chronić przed konsekwencjami wynikającymi z podejmowanych decyzji. prawo do bledu czlonka zarzadu spolki

Odpowiedzialność członków zarządu w okresie przed wprowadzeniem prawa do błędu

Jak wskazuje art. 293 Kodeksu spółek handlowych członkowie organów spółki ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce: 

§ 1. Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy.

Par. 2 tego przepisu wskazuje, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator powinni podczas wykonywania swoich obowiązków dołożyć wszelkiej staranności jaka wynika z zawodowego charakteru ich działalności i wykonywać powierzone im czynności w sposób należyty.

Z kolei dla pojęcia szkody wykładnią w rozumieniu art. 293 par. 1 Kodeksu spółek handlowych jest art. 361 par. 2 Kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność za szkodę wymieniona w art. 293 ksh oznacza wyrównanie straty jakiej doznała spółka na skutek działania bądź zaniechania przez członka organu spółki lub likwidatora poprzez pokrycie rzeczywistej szkody, a także wyrównanie utraconych korzyści, które spółka mogła uzyskać, a których nie otrzymała.

Członkowie zarządu spółki ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą między innymi za: 
  • niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków
  • szkodę
  • wynikły związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków a szkodą
  • zawinienie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków.
Obowiązkiem spółki jest udowodnienie wystąpienia szkody oraz niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez członków zarządu. Natomiast członek zarządu musi udowodnić brak winy, czyli że dołożył należytej staranności przy wykonywaniu powierzonych mu obowiązków. Powyższy przepis odnosi się do odpowiedzialności osób zarządzających spółką za szkody jakie wyrządzili oni swoim zawinionym działaniem oraz zaniechaniem niezgodnym z prawem bądź postanowieniami umowy spółki. Jako przesłankę wymienionej odpowiedzialności należy wskazać w rozumieniu art. 293 Kodeksu spółek handlowych działanie niezgodne z prawem lub postanowieniami umowy spółki. Kiedy mówimy o zgodności z prawem należy uwzględnić ustawowy, określony zakres obowiązków wobec spółki. 

Odpowiedzialność członków zarządu – wprowadzenie zasady prawa do błędu

Prawo do błędu zostało wprowadzone do Kodeksu spółek handlowych ustawą z dnia 9 lutego 2022 roku o zmianie ustawy ksh. Nowe regulacje zaczęły obowiązywać od 13 października 2022 roku. W założeniu mają chronić osoby będące członkami zarządu spółki lub zasiadające w radzie nadzorczej przed skutkami podjętych decyzji biznesowych, które w momencie ich podejmowania wydawały się być opłacalne, ale w ostateczności doprowadziły do straty lub innych negatywnych skutków.
Do art. 293 Kodeksu spółek handlowych został dodany par. 3, który mówi, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator nie naruszają obowiązku związanego z dołożeniem wszelkiej staranności wynikającej z zawodowego charakteru prowadzonej przez siebie działalności pod warunkiem, że postępują w sposób lojalny wobec spółki, działają w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego na podstawie informacji, analiz oraz opinii, które w danych okolicznościach powinny zostać uwzględnione w związku z oceną dokonywaną w sposób staranny.

Podobne zapisy zostały wprowadzone do art. 483 Kodeksu spółek handlowych odnośnie spółki akcyjnej. Zgodnie z tym przepisem należy ustalić czy na dzień podejmowania decyzji dany członek zarządu lub rady nadzorczej posiadał właściwe informacje, opinie oraz inne podobne, które w danych okolicznościach powinny zostać uwzględnione podczas dokonywania starannej oceny. W związku z powyższym bardzo ważna jest ocena zachowania się członka zarządu w dniu podejmowania decyzji biznesowej. Nie można brać pod uwagę oceny jego zachowania tylko w oparciu o skutki jakie mogą nastąpić w związku z podjętą decyzją.

Odpowiedzialności za ewentualny nieprzewidziany i niekorzystny skutek można uniknąć pod warunkiem, że członek zarządu przy podejmowaniu decyzji biznesowej korzystał ze szczegółowych analiz, opinii prawnych, które w momencie jej podejmowania były pozytywne i całkowicie tłumaczyłyby podjęcie takiego właśnie orzeczenia, a członek zarządu zachował należytą staranność zanim ostatecznie zdecydował. Do tej pory przed wejściem w życie uregulowań związanych z prawem do błędu, odpowiedzialność członka zarządu była uzależniona wyłącznie od skutku.
Należyta staranność, jak i lojalność wobec spółki musi współgrać z art. 209(1) par. 1 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym: 

Członek zarządu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki.

W stosunku do zarządu spółki akcyjnej obowiązuje art. 377(1) Kodeksu spółek handlowych. Właściwe regulacje zostały wprowadzone także w przypadku członków rad nadzorczych w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce akcyjnej.

Obowiązek lojalności należy rozumieć jako powinność związaną z uczciwym postępowaniem zgodnym z dobrymi obyczajami oraz zasadą dobrej wiary powiązany ze stosunkiem członkostwa we wszystkich spółkach handlowych (osobowych i kapitałowych).
Treść i zakres obowiązku lojalności zależy od: 
  • typu spółki
  • treści umowy
  • cech danej spółki
  • całości wszelkich okoliczności faktycznych, także dotyczących osób w danej spółce, również w spółce z o. o.
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych do tej pory, przestrzeganie takich instytucji jak: zakaz konkurencji, wyłączenie reprezentacji lub sprzeczność interesów uznawane było za przejaw zasad lojalności, które oceniane było pod kątem skutków. Dopiero po wejściu w życie przepisu prawa do błędu ocenie podlega chwila dokonywania czynności. Wprowadzenie do kodeksu spółek handlowych regulacji dotyczących tego prawa spowodowało, że kadra zarządzająca spółkami może bardziej uważnie przyglądać się wszelkim transakcjom, które będą zawierane w imieniu spółki. Podstawową przyczyną takiego postępowania jest zapewne fakt, że odpowiedzialność członków zarządu lub rady nadzorczej od tej pory oceniana jest głównie pod kątem okoliczności występujących na dzień podejmowania decyzji i znaczenia jaki wywierają one na spółkę. W sytuacji, kiedy przykładowo w danym momencie umowa zawierana w imieniu spółki jest korzystna, a w późniejszym okresie okazuje się, że niestety, ale przyniosła straty, to pomimo tego członek zarządu podlega ocenie od chwili podjęcia decyzji.


Data publikacji: 2023-04-16, autor: FakturaXL

ZADAJ PYTANIE DO ARTYKUŁU