Działalność rolnicza jest szczególnym rodzajem działalności. Osoba ją prowadząca ma prawo zdecydować o opodatkowaniu podatkiem VAT. W przypadku, kiedy gospodarstwo rolnicze prowadzi kilka osób, jak należy prawidłowo ustalić która z nich będzie podatnikiem podatku VAT?
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej
osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mówi art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, bez względu na cel lub rezultat prowadzonej działalności.
Z kolei działalność gospodarcza obejmuje swoim zasięgiem działalność:
producentów
osób wykonujących wolne zawody
handlowców lub usługodawców, w tym także podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników.
Do działalności gospodarczej zaliczają się w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły w celach zarobkowych.
Za gospodarstwo rolne zgodnie z art. 2 pkt 16 ustawy o VAT uważa się gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym. Z kolei zgodnie z art. 2 ust. 1 o podatku rolnym gospodarstwem rolnym jest obszar gruntów, na które wskazuje art. 1, których łączna powierzchnia przekracza 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, które stanowią własność osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej, również spółki nieposiadającej osobowości prawnej. Z powyższego wynika, że działalność rolnicza może być uznana za działalność gospodarczą, a taka objęta jest przedmiotowo ustawą o VAT.
Art. 2 pkt 15 ustawy o VAT wskazuje, że działalność rolnicza to taka, która zajmuje się produkcją roślinną i zwierzęcą, w zakres, których wchodzi:
produkcja materiału:
siewnego
szkółkarskiego
hodowlanego
reprodukcyjnego
produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią
produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza
chów, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych
produkcja zwierzęca typu przemysłowego lub fermowego
chów i hodowla ryb oraz innych organizmów żyjących w wodzie
uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych
uprawy grzybów i ich grzybni
uprawy roślin „in vitro”
hodowla fermowa i chów drobiu rzeźnego i nieśnego
wylęgarnie drobiu
hodowla oraz chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych
chów i hodowla dżdżownic, entomofagów i jedwabników
prowadzenie pasiek
chów i hodowla innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym
sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyłączeniem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (CN 4403 41 00 i 4403 49) oraz bambusa (CN 1401 10 00)
świadczenie usług rolniczych.
Na gruncie podatku VAT, działalność rolnicza zalicza się do rodzaju działalności gospodarczej i dlatego osoby, które prowadzą ten rodzaj działalności są podatnikami podatku VAT.
Wybór podatnika VAT w gospodarstwie rolnym
Jeżeli gospodarstwo rolne prowadzone jest przez kilka osób, to tylko jedna z nich ma obowiązek dokonania rejestracji na potrzeby podatku VAT. Z treści art. 15 ust. 4 ustawy o VAT wynika, że w przypadku osób fizycznych prowadzących jedynie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie podatnikiem VAT będzie osoba, która złoży zgłoszenie rejestracyjne do podatku VAT na formularzu VAT-R. Zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy o VAT podmioty prowadzące działalność gospodarczą mają obowiązek dokonania zgłoszenia rejestracyjnego do VAT do naczelnika urzędu skarbowego przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej podatkiem VAT.
Z kolei zgodnie z art. 96 ust. 2 ustawy o VAT osoby fizyczne, na które wskazuje art. 15 ust. 4 ustawy, zgłoszenia rejestracyjnego mogą dokonać tylko jako jedna z osób prowadzących wspólne gospodarstwo. To na nią będą wystawiane faktury zakupowe na towary i usługi oraz to one będą wystawiały faktury sprzedażowe na produkty rolne. Tak więc w przypadku prowadzenia gospodarstwa rolnego przez kilka osób, za podatnika VAT będzie uważana tylko jedna osoba, która złożyła zgłoszenie rejestracyjne do VAT. Dzięki takiemu rozwiązaniu rozliczenia podatkowe są bardziej proste, bowiem w przypadku działalności rolnej trudno byłoby wyodrębnić osobę prowadzącą gospodarstwo i dlatego za podatnika uważana jest ta osoba fizyczna, która w imieniu pozostałych osób zajmujących się gospodarstwem rolnym zarejestruje się jako podatnik VAT. Od momentu rejestracji, faktury dotyczące danego gospodarstwa będą wystawiane tylko na osobę, która dokonała zgłoszenia rejestracyjnego do VAT. Ta sama osoba będzie również sprzedawcą produktów rolnych w związku ze świadczeniem usług rolniczych.
Obowiązujące przepisy nie zabraniają dokonania zmiany osoby, która uważana jest za podatnika na inną osobę, która współprowadzi gospodarstwo rolne, co oznacza, że nie ma przeszkód, aby doszło do zmiany reprezentanta wspólnego gospodarstwa rolnego małżonków na potrzeby podatku VAT, pod warunkiem, że nowa osoba złoży zgłoszenie rejestracyjne VAT-R i zostanie zarejestrowana, a obecna osoba zostanie wyrejestrowana z VAT. Dowodem na takie postępowanie jest interpretacja wydana przez Dyrektora KIS z 8 marca 2022 roku, nr 0114-KDIP1-3.4012.766.2021.2.AMA.
Wyrok TSUE w sprawie podatnika VAT w gospodarstwie rolnym
24 marca 2022 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-697/20, która dotyczy omawianej powyżej kwestii wydał wyrok, w którym wskazał, że przepisy unijne nie zabraniają, aby małżonkowie byli odrębnymi podatnikami podatku VAT w prowadzonym wspólnie gospodarstwie rolnym o ile każde z nich prowadzi działalność gospodarczą samodzielnie. Treść uzasadnienia do wyroku opiera się na stwierdzeniu, że w zasadzie praktyka stosowana przez państwa członkowskie UE nie jest tożsama z dyrektywą VAT, która wyklucza możliwość uznania małżonków prowadzących działalność rolniczą w jednym gospodarstwie rolnym z wykorzystaniem majątku będącego małżeńską wspólnością majątkową za podatników VAT odrębnych. Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że możliwa jest sytuacja, gdzie jeden z małżonków w prowadzonej działalności rolniczej jest czynnym podatnikiem VAT, a drugi posiada status podatnika zwolnionego z VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy, czyli jest rolnikiem ryczałtowym. Takie stanowisko TSUE jest przeciwne w stosunku do wyroków wydawanych przez polskie sądy administracyjne. Za przykład takiego wyroku może służyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2020 roku, nr I FSK 1387/17, w którym sąd wskazał, że rejestracja dokonana przez jednego ze współwłaścicieli gospodarstwa rolnego odnosi się do całości zakupów i sprzedaży w tym gospodarstwie i w związku z tym powinna być rozliczana tylko przez tego zarejestrowanego podatnika, co oznacza, że nie ma możliwości rozliczania podatku w formie ryczałtu przez innego współwłaściciela.
Z kolei w innym wyroku z dnia 17 stycznia 2020 roku, nr I FSK 1726/17 NSA wskazuje, że brak jest możliwości rozliczania podatku VAT wg różnych form przez różnych współwłaścicieli jednego gospodarstwa rolnego.
Podsumowanie
Wyrok TSUE w zakresie możliwości prowadzenia działalności rolniczej przez oboje małżonków w jednym gospodarstwie rolniczym dopuszcza taką ewentualność. Jednak na dzień dzisiejszy polskie przepisy nie zmieniły się i nadal w ustawie o VAT znajdują się zapisy mówiące, że jedynym podatnikiem podatku VAT w prowadzonym gospodarstwie rolnym jest osoba fizyczna, która złożyła zgłoszenie rejestracyjne VAT-R.
