Czasami może zdarzyć się, że osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej zatrudniona na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło może zostać poproszona przez zleceniodawcę nabywcę o wystawienie faktury VAT. Czy taka osoba ma prawo ją wystawić?
W przepisach ustawy o VAT, w art. 106b ust. 1 ustawy zostało wskazane, że podmiotami uprawnionymi do wystawiania faktur z tytułu wykonywania czynności opodatkowanych są podatnicy posiadający status podatnika VAT. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT takimi podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mówi ust. 2 niezależnie od celu i rezultatu działalności.
Natomiast działalnością gospodarczą jest wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, również podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także osób wykonujących wolny zawód. Działalność obejmuje w szczególności czynności, które polegają na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły i dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT). Zgodnie z powyższym status podatnika VAT zależy od okoliczności merytorycznych. W związku z tym, aby uzyskać status podatnika VAT nie trzeba rejestrować działalności w CEIDG, ani składać formularza VAT-R w urzędzie skarbowym. Osoba fizyczna staje się podatnikiem podatku VAT już na podstawie wykorzystywania towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły i w celach zarobkowych.
Podmioty niebędące podatnikami podatku VAT – bez prawa do wystawiania faktur
Osoba fizyczna może zostać uznana za podatnika podatku VAT, jeżeli samodzielnie wykonuje działalność gospodarczą. Jednak nie każda działalność wykonywana samodzielnie może być traktowana jak działalność gospodarcza. Zgodnie z art. 15 ust. 3 i ust. 3a ustawy o VATza działalność gospodarczą wykonywaną samodzielnie, o której mówi ust. 1 wspomnianej ustawy nie uznaje się czynności:
z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1 – 6 ustawy PIT (głównie chodzi o umowę o pracę)
z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy PIT (umowy cywilnoprawne, jak umowa zlecenia, umowa o dzieło). Jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby te związane są z osobą zlecającą wykonanie tych czynności więzami prawnymi, które tworzą stosunek pomiędzy zlecającym na wykonanie danych czynności, a wykonującym te czynności przy określaniu warunków ich wykonywania, warunków wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich
usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynagradzanych w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania lub ich wykonanie, również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.
Jeżeli więc osoba fizyczna wykonuje określoną pracę w oparciu o umowę zlecenia i chociaż działa w tym zakresie samodzielnie i wykorzystuje określone przedmioty w celach zarobkowych w sposób ciągły to i tak nie jest podatnikiem podatku VAT, co oznacza, że w zakresie swojej aktywności nie jest osobą uprawnioną do wystawienia faktury VAT. Podobne zasady obowiązują w przypadku osób wykonujących pracę na podstawie umowy o dzieło.
Osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej – możliwość wystawienia rachunku
Podmioty niebędące podatnikami VAT nie są uprawnione do wystawiania faktur VAT, ale posiadają uprawnienia do wystawiania rachunków.
W art. 87 par. 1 Ordynacji podatkowej napisane jest, że jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, to podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mają obowiązek na żądanie kupującego lub usługobiorcy wystawić rachunek będący potwierdzeniem sprzedaży lub wykonania usługi.
W rozumieniu Ordynacji podatkowej działalnością gospodarczą jest każda działalność zarobkowa określona w przepisach Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców, w tym także wykonywanie wolnego zawodu i inna działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i na własny bądź cudzy rachunek, nawet wtedy jeżeli z innych ustaw działalność ta nie jest zaliczana do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką działalność nie zalicza się do przedsiębiorców.
Termin na wystawienie rachunku
Podatnicy, którzy otrzymali żądanie wystawienia rachunku przed wykonaniem usługi lub wydaniem towaru powinni wystawić rachunek w terminie nie późniejszym niż 7 dni od dnia wykonania usługi lub wydania towaru. W sytuacji kiedy żądanie wystawienia rachunku zostało zgłoszone po wykonaniu usługi lub wydaniu towaru, to rachunek powinien być wystawiony w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia żądania.
Podatnik zwolniony jest z obowiązku wystawienia rachunku, jeżeli żądanie jego wystawienia zostało zgłoszone po upływie 3 miesięcy od dnia wydania towaru lub wykonania usługi (art. 87 par. 4 Ordynacji podatkowej).
Jakie dane powinien zawierać rachunek?
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej i zakresu informacji, które muszą być zawarte na rachunkach, rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi powinien zawierać przynajmniej:
imiona i nazwiska bądź nazwę lub firmę, a także adresy sprzedawcy i kupującego lub wykonawcy i odbiorcy usługi
datę wystawienia i kolejny numer rachunku
określenie rodzaju i ilości towarów lub wykonanych usług razem z ich cenami jednostkowymi
ogólną sumę należności wyrażoną liczbowo i słownie.
Podsumowanie
Wystawianie faktur VAT przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej jest dość złożonym zagadnieniem. W tej kwestii zastosowanie mają dwie różne definicje działalności gospodarczej, gdzie jedna z nich zawarta jest w przepisach ustawy VAT, a druga Ordynacji podatkowej.
