Jednym z obowiązków przedsiębiorcy jest konieczność opłacania danin publicznoprawnych. Czy przedsiębiorca może prowadzić firmę bez konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne ZUS?
Wykaz podmiotów, które mają obowiązek do odprowadzania składek na ubezpieczenia ZUS znajduje się w:
art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Zgodnie z wymienionymi przepisami obowiązkiem zapłaty składek ubezpieczeniowych ZUS objęci są prawie wszyscy przedsiębiorcy, między innymi prowadzący działalność:
w formie jednoosobowej działalności gospodarczej (wpis do CEIDG)
w formie jednoosobowej działalności w ramach spółki cywilnej
wspólnicy spółki jawnej
wspólnicy spółki partnerskiej
wspólnicy spółki komandytowej
udziałowcy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Osoby, które nie zostały ujęte w wymienionych ustawach nie muszą opłacać składek na ZUS.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a ZUS
W przypadku jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do zapłaty składek na ZUS zobowiązany jest jedyny wspólnik spółki. Natomiast wspólnicy spółki z o. o. kilkuosobowej nie muszą opłacać składek. Jednocześnie przedsiębiorca prowadzący działalność w formie jednoosobowej spółki z o. o. nie ma prawa do skorzystania z ulgi w opłacaniu składek i musi odprowadzać je w pełnej wysokości. W przypadku kilku wspólników istotne znaczenie ma właściwy podział liczby udziałów w spółce. Przy dużej różnicy w udziałach organ składkowy może uznać, że pozycja jednego wspólnika w spółce jest dominująca i w takiej sytuacji spółka może zostać uznana za jednoosobową, a wspólnik zobowiązany do opłacania składek na ZUS. W tej sytuacji, przykładowo spółka dwuosobowa może wymagać konsultacji prawnika, który właściwie dokona podziału udziałów w taki sposób, aby ZUS nie uznał, że podział ma charakter iluzoryczny i w związku z tym nakazał opłacanie składek obu wspólnikom.
PRZYKŁAD 1 Pani Anna razem z siostrą prowadzi spółkę z o. o. Prezesem spółki jest pani Anna, która posiada aż 97% udziałów. Siostra posiada pozostałe 3% udziałów. Taki podział został stworzony po to, aby uniknąć płacenia składek na ZUS. Jednak przy takim podziale ZUS może stwierdzić iluzoryczną proporcję udziałów i tym samym obie panie mogą zostać zobowiązane przez organ składkowy do zapłaty składek.
Potwierdzeniem tego jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 listopada 2018 roku, sygn. III AUa 916/1:
Przyjęcie zatem literalnej wykładni art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej – jak uczynił to Sąd Okręgowy – prowadzi do naruszenia zasady powszechności ubezpieczeń społecznych i konstytucyjnej gwarancji każdego obywatela do zabezpieczenia społecznego. Wypełnieniem zaś tych gwarancji jest objęcie ubezpieczeniami społecznymi wspólnika dominującego (posiadającego 92% udziałów) – traktowanego na użytek prawa ubezpieczeń społecznych, jako jedynego udziałowca […]. Z perspektywy norm prawa ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółkę należy traktować jako spółkę jednoosobową. Taka kwalifikacja prawna ustalonego stanu faktycznego znajduje oparcie w uzasadnieniu wyroków Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I UK 8/11) oraz z dnia 11 września 2013 r. (sygn. akt II UK 36/13).
Wspólnik w spółce z o. o., który nie będzie odprowadzał składek na ZUS nie będzie objęty ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym, co oznacza, że nie będzie mógł korzystać bezpłatnie z publicznej służby zdrowia oraz innych świadczeń. Wspólnik spółki z o. o. będzie mógł opłacać składki tylko wtedy, kiedy zostanie zatrudniony w spółce w ramach stosunku pracy. Jest to zgodne z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2008 roku, sygn. akt I UK 162/08:
Wspólnik dwuosobowej sp. z o.o., który w charakterze pracownika osobiście zarządza zakładem pracy w imieniu takiego pracodawcy (art. 31 Kodeksu pracy w zw. z art. 22 § 1 i § 11 Kodeksu pracy), jest obowiązkowo objęty pracowniczym tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – ulga ZUS
Osoba, która zarejestruje jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością ma obowiązek zgłosić siebie jako płatnika składek w terminie 7 dni od rejestracji spółki. Obowiązkiem wspólnika jednoosobowej spółki jest zapłata składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości co najmniej 60% podstawy prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Sposobem na zmniejszenie składek jest ich optymalizacja polegająca na tym, że łączy się różne działalności ze sobą, jak np. członkostwo w jednoosobowej spółce z o. o. z działalnością gospodarczą prowadzoną przez spółkę. W takiej sytuacji ma miejsce zbieg tytułów ubezpieczeniowych. Jeżeli osoba spełnia warunki do objęcia jej ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z kilku tytułów, to wtedy może mieć obowiązek płacenia składek tylko w przypadku niektórych z nich. Właśnie taka sytuacja zachodzi, jeżeli łączy się działalność gospodarczą z bycia uczestnikiem w jednoosobowej spółce z o. o. Obowiązek zapłaty dotyczyć będzie jedynie ubezpieczenia z tego tytułu, który powstał jako pierwszy.
Jeżeli przedsiębiorca wyraża chęć dobrowolnego opłacania składek ubezpieczeniowych, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby je opłacał. W tym celu musi złożyć wniosek, że chce być objęty ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowym bądź pozostałymi, wszystkimi lub tylko wybranymi tytułami bądź chce zmienić tytuł ubezpieczeń. Oznacza to, że płatnik składek ma możliwość wyboru działalności, która będzie powodowała u niego obowiązek opłacania składek. W przypadku, kiedy osoba ubezpieczona prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i uzyskuje przychody z więcej niż z jednego rodzaju działalności, to składka na ubezpieczenie zdrowotne pobierana jest i opłacana odrębnie z każdego źródła.
PRZYKŁAD 2 Przedsiębiorca w grudniu 2021 roku założył jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i opłaca ZUS w pełnej wysokości. Po pól roku przedsiębiorca założył drugą działalność w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. W jaki sposób przedsiębiorca będzie opłacał ZUS?
Odpowiedź: W tej sytuacji przedsiębiorca nie ma prawa skorzystać z ulgowego ZUS-u. Składki społeczne musi opłacać zasadach ogólnych, czyli pełny ZUS, a dodatkowo od czerwca zobowiązany jest do zapłaty drugiej składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Podsumowanie
Przedsiębiorca, który założy spółkę z o. o. może w ten sposób zoptymalizować składki ZUS. Można powiedzieć, że firma bez ZUS-u jest możliwa.
